Tinh hoàn ẩn ở trẻ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Tinh hoàn ẩn ở trẻ là một trong những bất thường về đường sinh dục hay gặp ở các bé trai. Nếu không được phẫu thuật điều trị sớm, bệnh có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và khả năng sinh sản của trẻ. 

Tinh hoàn ẩn ở trẻ là gì?

Tinh hoàn ẩn ở trẻ là tình trạng một hoặc cả hai tinh hoàn của trẻ chưa đi xuống bìu, chiếm 3% ở trẻ trai sinh đủ tháng lúc mới sinh, 30% ở trẻ sơ sinh thiếu tháng. Sờ thấy được tinh hoàn chiếm 80%, không sờ thấy 20%. 20% không có tinh hoàn. Thông thường, trẻ bị tinh hoàn ẩn liên quan đến một bên tinh hoàn, trong đó, ẩn tinh hoàn trái chiếm 30% và ẩn tinh hoàn phải chiếm 70%. Trẻ bị ẩn cả hai tinh hoàn chỉ khoảng 1 trong 10 ca bệnh. (1)

Tinh hoàn là một cơ quan có vai trò quan trọng trong hệ thống sinh sản của nam giới. Đây là nơi sản xuất ra các hormone nam và tinh trùng, có hình bầu dục và thường được chứa trong một túi da phía trước vùng xương chậu gần đùi (bìu). 

Tinh hoàn ẩn ở trẻ xảy ra như thế nào?

Bình thường, từ giai đoạn sớm của bào thai, tinh hoàn đã được hình thành phát triển trong ổ bụng, cạnh thận. Từ tháng 1 đến tháng thứ 7 của thai kỳ, tinh hoàn của trẻ sẽ nằm trong ổ bụng, bắt đầu di chuyển qua ống bẹn vào khoảng tháng thứ 7 – 8 và cuối cùng di chuyển xuống bìu từ tháng thứ 8 – 9 của thai kỳ.

Quá trình di chuyển từ ổ bụng, qua ống bẹn, xuống bìu của cả hai tinh hoàn chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố bao gồm nội tiết, cơ học và thần kinh. Khi một trong 3 yếu tố trên bất thường, gây tác động đến sự di chuyển của tinh hoàn khiến tinh hoàn không thể xuống bìu dẫn đến tinh hoàn ẩn.

Trong một số trường hợp, tinh hoàn của trẻ bị tinh hoàn ẩn có thể di chuyển về đúng vị trí trong vài tháng sau sinh, chiếm đến 70% trường hợp. 

Có mấy loại tinh hoàn ẩn ở trẻ nhỏ

Tinh hoàn ẩn ở trẻ được chia làm 2 loại:

• Tinh hoàn ẩn sờ thấy: Tinh hoàn không ở hai bên bìu nhưng có thể sờ thấy ở ống bẹn.
• Tinh hoàn ẩn không sờ thấy: Tinh hoàn  ở lỗ bẹn sâu, ổ bụng, không thể sờ thấy từ bên ngoài. 

Trẻ nào có nguy cơ bị tinh hoàn ẩn?

Trẻ sẽ có nguy cơ bị tinh hoàn ẩn cao nếu trẻ nằm trong các trường hợp sau:

• Trẻ sinh non: Trẻ sinh non có nguy cơ bị ẩn tinh hoàn cao, lên đến 30%.
• Trẻ nhẹ cân khi sinh ( <0.9 kg). Song thai
•  Di truyền: Trong gia đình đã từng có người bị tinh hoàn ẩn hoặc gặp các vấn đề liên quan đến khả năng phát triển của bộ phận sinh dục. Nếu anh trai bị tinh hoàn ẩn, nguy cơ trẻ sinh ra bị tinh hoàn ẩn lên đến 7.5%. (2)
• Thai nhi mắc các bệnh gây hạn chế sự phát triển của cơ thể, kích thước nhỏ so với tuổi thai như Hội chứng Down, khiếm khuyết thành bụng.
• Trong thời gian mang thai, thai phụ uống nhiều rượu bia, hút thuốc lá, sử dụng chất kích thích hay tiếp xúc với các môi trường độc hại, tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động, tiếp xúc với estrogen trong tam cá nguyệt thứ nhất
• Bố hoặc mẹ hoặc cả hai bị phơi nhiễm với một số loại thuốc trừ sâu. 

Nguyên nhân trẻ bị tinh hoàn ẩn

Trên thực tế, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tinh hoàn ẩn ở trẻ, bao gồm các vấn đề bất thường về dây thần kinh sinh dục đùi, khiếm khuyết hormone hoặc do các bất thường ở dây thần kinh chằng dây thần kinh tinh hoàn bìu, mào tinh, mạch máu,…

Triệu chứng tinh hoàn ẩn ở trẻ em

Đa số các trường hợp trẻ bị tinh hoàn ẩn không cảm thấy đau hoặc khó chịu, tuy nhiên, bố mẹ có thể được nhận biết một cách dễ dàng khi quan sát túi bìu của trẻ. Nếu trẻ bị ẩn tinh hoàn một bên, hai bên túi bìu sẽ không cân xứng, một bên bình thường, một bên bị nhỏ hoặc xẹp. Nếu trẻ bị ẩn tinh hoàn cả hai bên, túi bìu sẽ trở nên nhỏ và xẹp. Ngoài ra, ẩn tinh hoàn ở trẻ còn được phát hiện thông qua các triệu chứng au:

• Bìu không có tinh hoàn hoặc chỉ chứa 1 tinh hoàn;
• Vùng ống bẹn có khối nổi lên;

Đối với các trường hợp chỉ sở thấy một bên tinh hoàn, trẻ có thể gặp phải tình trạng tinh hoàn co rút do phản xạ cơ bìu hoặc do tinh hoàn di chuyển lên trên, quay trở lại bẹn. 

Chẩn đoán trẻ bị tinh hoàn ẩn

Nếu trẻ có các triệu chứng kể trên, bố mẹ cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế uy tín để kiểm tra càng sớm càng tốt. Tại đây, bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng cho trẻ và thực hiện một số thủ thuật y khoa để phát hiện sớm các dị tật gây ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ sinh dịch. Một số thủ thuật y khoa có thể được sử dụng trong chẩn đoán tinh hoàn ẩn ở trẻ gồm:

• Siêu âm: Phương pháp này thường được thực hiện khi trẻ quá béo, gây ảnh hưởng đến việc thăm khám lâm sàng. Thông qua kết quả siêu âm, bác sĩ có thể xác định tinh hoàn nằm ở bẹn hay trong ổ bụng. Tuy nhiên, phương pháp này còn gặp nhiều hạn chế bao gồm tỷ lệ âm tính, dương tính giả cao, nhất là đối với các trường hợp tinh hoàn ẩn không sờ thấy. Hơn nữa, phương pháp siêu âm không thể phân biệt trường hợp tinh hoàn trong ổ bụng và trường hợp không có tinh hoàn.
• Nội soi ổ bụng dưới có gây mê: Có đến 95% trường hợp trẻ bị tinh hoàn ẩn không sờ thấy hoặc không thể phát hiện qua siêu âm được chẩn đoán bằng phương pháp này.
• Chụp tĩnh mạch chủ dưới qua tĩnh mạch đùi để tìm tĩnh mạch tinh, chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ nhằm xác định vị trí của tinh hoàn. Tuy nhiên, phương pháp này có thể gây ra các tác động không tốt đến sức khỏe của trẻ, gây sang chấn.
• Đo Testosterone, liệu pháp HCG,…: Đối với các trường hợp tinh hoàn ẩn hai bên hoặc tinh hoàn ẩn kèm lỗ tiểu thấp, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các xét nghiệm này nhằm phát hiện sớm tình trạng lưỡng giới (nếu có). 

Điều trị tinh hoàn ẩn ở trẻ em

Nếu tinh hoàn của trẻ không thể tự di chuyển về đúng vị trí trong vài tháng đầu sau sinh, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện phẫu thuật hạ tinh hoàn xuống cho trẻ. Đây là phương pháp điều trị tinh hoàn ẩn phổ biến và hiệu quả nhất với tỷ lệ thành công lên đến 90%. 

Trẻ mắc bệnh nên được phẫu thuật trước 2 tuổi và có thể phẫu thuật sớm trước 6 tháng tuổi. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy khoảng thời gian phẫu thuật tốt nhất là khi trẻ nằm trong giai đoạn từ 6 tháng tuổi đến 12 tháng tuổi bởi sau khi trẻ được 1 tuổi, số lượng tế bào mầm trong tinh hoàn giảm nhanh, xuất hiện các tế bào Leydid bất thường, các ống sinh tinh bắt đầu bị xơ hóa gây ảnh hưởng đến khả năng sinh tinh về sau của trẻ.

Ở phương pháp phẫu thuật hạ tinh hoàn, trẻ sẽ được gây mê toàn thân. Sau đó bác sĩ sẽ rạch một vết cắt nhỏ trên da bé ở vùng bẹn nhằm đưa tinh hoàn về đúng vị trí. Trong một số trường hợp, tinh hoàn teo nhỏ, không phát triển, bác sĩ có thể cắt bỏ tinh hoàn. 

Mặc dù phẫu thuật hạ tinh hoàn mang lại hiệu quả điều trị cao nhưng một số trẻ sau khi phẫu thuật, tinh hoàn bị kéo ngược lại bìu ( tinh hoàn ẩn tái phát). Tình trạng này thường sẽ xuất hiện ở vài tuần sau mổ, lúc này, trẻ cần phải phẫu thuật lại.

Theo dõi sau mổ: giảm đau trong 24 – 48h sau phẫu thuật, vết mổ được giữ khô trong 48h, trẻ cần tránh các động tác dạng chân và không tập thể dục trong 1 – 2 tuần sau phẫu thuật, tái khám sau 2 tuần, 6 tháng, 12 tháng

Ngoài phẫu thuật, trẻ bị ẩn tinh hoàn có thể được hỗ trợ điều trị bằng hormone. Bác sĩ sẽ tiêm bắp HCG nhằm kích thích cơ thể trẻ sản xuất hormone sinh dục nam, kéo tinh hoàn xuống bìu. Tuy nhiên, phương pháp có nhiều tác dụng phụ, do đó, trước khi này bố mẹ cần cân nhắc kỹ lưỡng và có sự đồng ý, theo dõi của các chuyên gia nội tiết và bác sĩ chuyên khoa. 

Trẻ có thể về nhà sau khi hồi tỉnh và nên mặc quần áo rộng rãi, thông thoáng. Đồng thời, trẻ cần được tái khám định kỳ đầy đủ và đúng lịch theo chỉ dẫn của bác sĩ nhằm đánh giá vị trí, kích thước và tốc độ phát triển của tinh hoàn sau. Quá trình theo dõi sau điều trị sẽ được kéo dài cho tới khi trẻ trưởng thành để đánh giá khả năng sinh sản, nội tiết và phát hiện sớm các nguy cơ ác hóa, ung thư (nếu có). Nếu tinh hoàn của trẻ có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, trẻ cần được đưa đến bệnh viện để được kiểm tra ngay lập tức.

Biến chứng trẻ bị tinh hoàn ẩn ở bé trai

Bình thường, nhiệt độ ở bìu chỉ 34 độ C, trong khi đó nhiệt độ cơ thể là 37 độ C, do đó, khi tinh hoàn không nằm đúng vị trí sẽ phải chịu nhiệt độ cao hơn. Đây là nguyên nhân khiến tinh hoàn khó phát triển, số lượng tinh trùng trong tế bào mầm suy giảm nhanh chóng. Hơn nữa, tình tràn tinh hoàn ẩn ở trẻ nếu không được điều trị sớm có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như: 

• Vô sinh: Nguy cơ vô sinh ở trẻ bị ẩn cả hai bên tinh hoàn sẽ cao hơn so với trẻ bị ẩn một bên tinh hoàn. Nguy cơ này cũng sẽ tăng lên nếu trẻ được phẫu thuật điều trị chậm trễ, sau 2 tuổi.
• Ung thư: Ung thư tinh hoàn là một biến chứng hiếm gặp, thường được phát hiện ở trẻ đã từng bị tinh hoàn ẩn và đang ở độ tuổi sau dậy thì. Mặc dù trẻ đã được điều trị bằng phương pháp phẫu thuật đưa tinh hoàn xuống bìu nhưng điều này không giúp giảm nguy cơ ung thư tinh hoàn ở trẻ mà chỉ giúp phát hiện ung thư sớm thông qua các kiểm tra, thăm khám định kỳ. Ung thư tinh hoàn nếu được phát hiện sớm, khả năng điều trị bệnh thành công sẽ càng cao.
• Tổn thương, xoắn – hoại tử tinh hoàn: Chấn thương khi tinh hoàn nằm trong ống bẹn. Đây là các biến chứng thường gặp khi trẻ bị ẩn tinh hoàn không được phát hiện và điều trị kịp thời.
• Tổn thương tâm lý: Tinh hoàn ẩn không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn có tác động mạnh đến tâm lý của trẻ, khiến trẻ tự ti, cảm thấy mặc cảm, nhất là ở độ tuổi dậy thì.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới bệnh viện theo địa chỉ:

Tinh hoàn ẩn ở trẻ là tình trạng bất thường sinh dục phổ biến. Tuy nhiên, việc phát hiện và điều trị sớm đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe, tâm lý và khả năng sinh sản của trẻ. Do đó, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện để được kiểm tra ngay khi có các dấu hiệu bất thường về cơ quan sinh dục, tinh hoàn ẩn.