Nhiều người dù dáng người nhỏ nhắn, cân nặng bình thường nhưng vòng eo lớn, mỡ nội tạng cao, tiềm ẩn nguy cơ các bệnh tim mạch và đột quỵ.

ThS.BS Nguyễn Tuấn Long, khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho biết, nhiều người dù dáng vóc bên ngoài trông bình thường nhưng thực chất lại thuộc nhóm béo phì tiềm ẩn, với chỉ số BMI trong giới hạn bình thường (18,5 – 22,9) nhưng vòng eo đã vượt ngưỡng an toàn – trên 80 cm với nữ và 90 cm với nam.

Đặc điểm dễ nhận biết là tay chân nhỏ, bụng tích mỡ, da vùng bụng mềm, nhão. Ngoài hình thể, họ còn có thể xuất hiện đi kèm các dấu hiệu sớm của rối loạn chuyển hóa như mệt mỏi, hay khó thở khi vận động nhẹ, cholesterol máu cao hoặc đường huyết tăng nhẹ. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở nhóm nhân viên văn phòng, người làm việc căng thẳng kéo dài và ít vận động.

Chị Hà (36 tuổi, Hà Nội) nặng 48kg, cao 1m55, dáng người nhỏ nhắn nhưng vòng eo đã chạm mức 80cm. Chị Hà là nhân viên văn phòng, thường xuyên chịu áp lực công việc cao, đặc biệt vào những thời điểm cuối tháng hoặc khi dự án gấp. Chị cũng có thói quen ăn uống thất thường và gần như không bao giờ tập thể dục, chỉ dành phần lớn thời gian ngồi trước màn hình máy tính. Gần đây, chị hay cảm thấy mệt mỏi, tức ngực nhẹ sau những giờ làm việc căng thẳng.

Thăm khám tại khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, bác sĩ phát hiện chị có lượng mỡ nội tạng cao, chỉ số triglyceride tăng cảnh báo mỡ máu cao, nguy cơ mắc bệnh tim mạch không thua kém người béo phì.

Một trường hợp khác là anh Hậu (49 tuổi, Hà Nội), được đưa vào cấp cứu trong tình trạng đau tức ngực dữ dội, vã mồ hôi lạnh, khó thở. Kết quả thăm khám và điện tâm đồ cho thấy dấu hiệu nhồi máu cơ tim cấp. Chụp mạch vành khẩn cấp phát hiện một đoạn động mạch vành bị hẹp nặng do mảng xơ vữa. Bệnh nhân lập tức được can thiệp đặt stent để tái thông dòng máu, qua khỏi cơn nguy kịch.

Anh Hậu là nhân viên kinh doanh, thường xuyên tiếp khách, dùng nhiều rượu bia song ít vận động thể thao, lịch sinh hoạt ăn uống thất thường, ngủ kém. Anh Hậu có chỉ số BMI hoàn toàn bình thường, nhưng vòng eo đo được lên tới 93 cm – vượt ngưỡng an toàn đối với nam giới.

Theo bác sĩ Long, chỉ số BMI đạt chuẩn không đồng nghĩa với việc cơ thể khỏe mạnh và không có nguy cơ bệnh tim mạch. Nhiều người tuy sở hữu thân hình mảnh khảnh nhưng tích mỡ nhiều ở vùng bụng, đặc biệt là loại mỡ nội tạng. Khác với mỡ dưới da, mỡ nội tạng không dễ nhìn thấy, chúng bao quanh gan, tụy, ruột và các cơ quan bên trong ổ bụng, là yếu tố nguy hiểm hàng đầu gây bệnh tim mạch. Mỡ nội tạng có khả năng tiết ra nhiều chất gây viêm, làm rối loạn chuyển hóa mỡ máu và đường huyết.

Tình trạng này khiến cholesterol xấu (LDL) tăng, cholesterol tốt (HDL) giảm, dẫn đến xơ vữa động mạch và cản trở lưu thông máu. Về lâu dài, người có nhiều mỡ nội tạng phải đối mặt với nguy cơ tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

Nguyên nhân tích tụ mỡ nội tạng do chế độ ăn nhiều tinh bột tinh chế, đường, rượu bia. Ngủ ít gây rối loạn hormone điều chỉnh cảm giác đói no, khiến cơ thể thèm ăn và dễ tích mỡ bụng. Lối sống ít vận động, ngồi nhiều làm giảm trao đổi chất, giảm khối cơ và tăng tích mỡ nội tạng. Căng thẳng kéo dài làm tăng cortisol – hormone giữ mỡ vùng bụng. Ngoài ra, yếu tố di truyền và rối loạn nội tiết cũng có thể góp phần khiến người dáng nhỏ vẫn dễ béo bụng.

Tháng 2/2025, một nghiên cứu lớn được công bố trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ (PubMed), theo dõi hơn 10 năm, cho thấy những người có vòng eo lớn dễ mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ hơn, bất kể lượng mỡ cơ thể tổng thể là bao nhiêu. Đáng chú ý, người có chỉ số BMI bình thường nhưng vòng eo to vẫn đối mặt với nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch và đột quỵ thiếu máu não so với người có vòng eo cân đối.

Theo bác sĩ Long, với bệnh nhân Hà và Hậu, việc điều chỉnh lối sống cần thực hiện càng sớm càng tốt. Người bệnh nên giảm tinh bột tinh chế, chất béo bão hòa, tăng cường rau xanh, chất xơ và đạm thực vật. Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày bằng hình thức phù hợp như đi bộ nhanh, đạp xe, kết hợp các bài tăng cơ và cardio nhẹ. Bên cạnh đó, kiểm soát căng thẳng và duy trì giấc ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi ngày đóng vai trò quan trọng, giúp cân bằng nội tiết, hạn chế tích mỡ nội tạng và giảm nguy cơ biến chứng tim mạch tái phát.

Bác sĩ Long nhấn mạnh gầy nhưng béo bụng là dạng tích mỡ nguy hiểm mà nhiều người dễ chủ quan. Việc chăm sóc sức khỏe tim mạch không thể chỉ dựa vào cân nặng hay dáng người mà cần theo dõi vòng eo và mỡ nội tạng. Bác sĩ Long khuyến cáo, mỗi người nên đo vòng eo định kỳ và kiểm tra thành phần cơ thể bằng InBody, bởi chỉ số mỡ nội tạng cao vẫn là yếu tố nguy cơ bệnh tim mạch, đột quỵ và rối loạn chuyển hóa dù cân nặng bình thường.

Chỉ số vòng eo nên duy trì dưới 80 cm ở nữ và dưới 90 cm ở nam. Bên cạnh đó, việc duy trì vận động, ăn uống lành mạnh, tránh căng thẳng và ngủ đủ giấc đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát mỡ nội tạng và bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài.

*Tên người bệnh đã được thay đổi.