Không khí lạnh, ô nhiễm khiến niêm mạc mũi họng dễ tổn thương, virus, vi khuẩn sinh sôi, tăng nguy cơ bệnh tai mũi họng bội nhiễm, biến chứng áp xe.

“Gần đây khi thời tiết chuyển lạnh, rất nhiều trường hợp đi khám vì bệnh tai mũi họng biến chứng nặng”, ThS.BS.CKI Hồ Văn Hữu, Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM cho biết; thêm rằng mùa lạnh nhiệt độ giảm thấp kèm công việc cuối năm nhiều khiến người bệnh trì hoãn thăm khám, tăng nguy cơ nhiễm trùng nặng, biến chứng áp xe.

Không khí lạnh làm giảm khả năng bảo vệ tự nhiên của niêm mạc mũi họng. Lúc này, niêm mạc khô, co mạch, giảm tiết nhầy, vi khuẩn dễ xâm nhập sâu hơn thay vì chỉ gây viêm nông. Khi hàng rào bảo vệ bị suy yếu, nhiễm trùng diễn tiến nhanh và nặng gây áp xe. Niêm mạc mũi họng dễ phù nề khi trời lạnh, tắc các đường dẫn lưu xoang, tai giữa, quanh amidan. Dịch viêm không thoát ra được, ứ đọng tạo môi trường cho vi khuẩn sinh mủ và nhanh chóng hình thành ổ áp xe.

Áp xe là tình trạng mủ tích tụ trong các mô của cơ thể, hình thành do nhiễm trùng vi khuẩn nặng gây sưng, nóng đỏ vùng bị ảnh hưởng hoặc biểu hiện toàn thân như sốt, ớn lạnh, mệt mỏi, chán ăn. Áp xe tai mũi họng diễn tiến từ viêm mũi họng, viêm xoang, viêm amidan, viêm tai giữa… có thể gây áp xe ở amidan, thành họng, lan xuống cổ, ổ mắt, xương chũm nếu điều trị không kịp thời. Áp xe diễn tiến nhanh và nặng ở người suy giảm miễn dịch như đái tháo đường kiểm soát kém, sử dụng thuốc Corticoid kéo dài. “Đa số trường hợp bắt buộc phải nhập viện, chích thuốc kháng sinh hoặc kết hợp phẫu thuật dẫn lưu ổ áp xe”, bác sĩ Hữu cho biết.

Như bà An, 67 tuổi, tiền sử viêm xoang mạn tính và tăng huyết áp. Từ đầu tháng 12 đến nay, trời chuyển lạnh, bà An thường xuyên bị nghẹt mũi, chảy dịch đặc, đau đầu âm ỉ, kèm đau họng. Tuy nhiên, bà chỉ súc họng và dùng thuốc dân gian tại nhà do nghĩ triệu chứng không rầm rộ.

Sau gần 3 tuần, bà An bị sốt cao liên tục, sưng đau vùng cổ, đau tai, há miệng khó khăn, ăn uống kém, kèm khó thở. Bà An được nhập cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM. Kết quả thăm khám và chẩn đoán hình ảnh cho thấy áp xe lớn vùng cổ sâu từ viêm mũi họng, nguy cơ lan xuống trung thất nếu không xử trí kịp thời. Bà được chỉ định nhập viện theo dõi sát, phối hợp điều trị nội khoa dùng thuốc và can thiệp phẫu thuật dẫn lưu áp xe để kiểm soát ổ nhiễm trùng, ngăn nhiễm trùng lan rộng.

Bác sĩ Hữu cho biết nhiều trường hợp người trẻ tuổi không bệnh nền cũng gặp biến chứng tai mũi họng nặng trong mùa lạnh. Như anh Nam, 29 tuổi, bị đau họng, nghẹt mũi, ho khan sau nhiều ngày thời tiết chuyển lạnh và làm việc trong phòng máy lạnh. Do công việc cuối năm nhiều, anh tự mua thuốc uống, thời gian ngủ ít, ăn uống lại thất thường. Đến khi họng đau, tai đau, sốt cao, mệt mỏi, anh mới đến khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM. Bác sĩ ghi nhận anh Nam bị áp xe quanh amidan, ổ mủ lớn, niêm mạc mũi họng phù nề nặng. Anh Nam được chẩn đoán nhiễm trùng đường hô hấp trên tiến triển áp xe lớn, bác sĩ phải can thiệp dẫn lưu mủ tại phòng mổ và điều trị kháng sinh tích cực.

Người bệnh bị áp xe tai mũi họng không nên chủ quan vì ổ nhiễm trùng có thể lan nhanh sang các mô và cơ quan lân cận, gây biến chứng nặng như nhiễm trùng huyết, tắc nghẽn đường thở, viêm tấy lan tỏa hoặc tổn thương thần kinh, mạch máu. Khi ổ mủ căng dần làm tăng áp lực hoặc vỡ, vi khuẩn có thể xâm nhập vào đường thở, đe dọa đến tính mạng.

Bác sĩ Hữu cho biết, mùa lạnh cũng là thời điểm nguy cơ nhiễm virus hô hấp tăng cao. Các bệnh viêm mũi họng thường khởi phát do virus, khi không điều trị đúng và kịp thời dễ bội nhiễm vi khuẩn, hình thành ổ mủ và tiến triển thành áp xe (quanh amidan, thành sau họng, xoang…). Thói quen sinh hoạt trong phòng kín, không gian kém thông thoáng làm tăng mật độ vi khuẩn, tăng nguy cơ lây nhiễm chéo; chủ quan tự điều trị, trì hoãn điều trị vì công việc cuối năm nhiều… làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nặng, diễn tiến áp xe tai mũi họng. Đặc biệt, người viêm xoang mạn, viêm amidan tái phát thường xuyên, người lớn tuổi, người có bệnh nền (đái tháo đường, suy giảm miễn dịch), trẻ em… kém đáp ứng miễn dịch tốt trong thời tiết lạnh nên tốc độ hình thành và lan rộng của ổ áp xe rất nhanh.

Bác sĩ khuyến cáo người bệnh không xem nhẹ viêm tai mũi họng mùa lạnh. Khi có dấu hiệu bất thường như đau tăng nhanh, sốt cao, sưng một bên, há miệng khó, nuốt đau hoặc đau lan vùng mặt cổ nên đi khám Tai Mũi Họng sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng.

*Tên người bệnh đã được thay đổi.