Trẻ bị áp xe sau khi tiêm phòng là phản ứng hiếm gặp nhưng có thể xảy ra, khiến nhiều phụ huynh lo lắng. Tình trạng này nếu không được xử trí đúng cách có thể dẫn đến viêm nhiễm kéo dài, thậm chí để lại biến chứng, ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Vậy bé bị áp xe khi tiêm phòng có nguy hiểm không? Bố mẹ nên xử lý thế nào? Cùng theo dõi bài viết để được hướng dẫn chi tiết và đúng cách nhất!
Bài viết có sự tư vấn y khoa của BS Huỳnh Trần An Khương – Quản lý Y khoa vùng 2 Hồ Chí Minh, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC
Trẻ bị áp xe sau khi tiêm phòng là hiện tượng hình thành một ổ mủ dưới da tại vị trí tiêm, gồm bạch cầu chết, vi khuẩn hoặc các tổ chức tế bào bị tổn thương, thường xảy ra sau vài ngày tiêm chủng. Đây là kết quả của phản ứng viêm tại chỗ tiêm, thường do vi khuẩn xâm nhập hoặc do phản ứng của cơ thể với thành phần của vắc xin.
Thông thường, sau khi tiêm phòng, trẻ có thể bị sưng, đỏ, đau nhẹ tại chỗ tiêm, đây là những phản ứng bình thường và sẽ tự khỏi trong vài ngày. Tuy nhiên, nếu tình trạng sưng không giảm mà ngày càng tăng, kèm theo các dấu hiệu như nóng, đỏ, đau nhiều và có một khối phồng chứa mủ trắng bên dưới da, đó chính là dấu hiệu của áp xe.
Bé bị áp xe khi tiêm phòng có thể là áp xe vô trùng hoặc áp xe nhiễm trùng.
Do hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, tình trạng nhiễm trùng tại chỗ tiêm có thể diễn tiến nặng hơn so với người lớn. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, áp xe có thể lan rộng, gây biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng máu.
⇒ Tham khảo thêm: Các tác dụng phụ của vắc xin và cách xử trí
Bé tiêm phòng bị áp xe dù hiếm gặp nhưng có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau. Việc hiểu rõ những nguyên nhân này giúp phụ huynh và nhân viên y tế có biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Dưới đây là những lý do chính khiến trẻ bị áp xe sau khi tiêm phòng:
Một trong những nguyên nhân chính gây khiến trẻ bị áp xe sau khi tiêm phòng là do kỹ thuật tiêm không đúng hoặc không đảm bảo vô trùng. Nếu kim tiêm, vị trí tiêm hoặc tay người tiêm không được sát khuẩn đúng cách, vi khuẩn từ môi trường bên ngoài (như vi khuẩn tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn) có thể dễ dàng tấn công vào vết tiêm, sinh ra độc tố và các tế bào miễn dịch của cơ thể sẽ chống lại vi khuẩn dẫn đến hình thành mủ có màu trắng vì chứa các xác bạch cầu. Ổ mủ này gọi là áp xe.
Ngoài ra, nếu vắc xin không được tiêm đúng vị trí có thể gây tổn thương mô sâu, tăng nguy cơ viêm nhiễm và hình thành áp xe. Khi BCG được tiêm quá sâu (tiêm dưới da hoặc tiêm bắp thay vì tiêm trong da), trẻ có thể phát triển một khối áp xe chứa dịch vô trùng (không có vi khuẩn), được gọi là “BCG-oma” hoặc áp xe vô trùng. Việc vệ sinh sau tiêm không đúng cách, để vết tiêm tiếp xúc với bụi bẩn, mồ hôi, hoặc dùng tay chạm vào, bôi đắp lên vùng tiêm (như lá cây, khoai tây,..) cũng khiến vi khuẩn dễ dàng xâm nhập.
Một vấn đề nghiêm trọng khác là tái sử dụng kim tiêm và ống tiêm, đặc biệt ở những khu vực y tế còn hạn chế. Dù nguyên tắc an toàn yêu cầu mỗi bộ kim ống chỉ được dùng một lần, nhưng theo khảo sát tại một số nước ở Châu Phi, tỷ lệ tái sử dụng mà không khử trùng có thể lên đến 15 – 60%, dẫn đến hàng loạt ca áp xe tại chỗ tiêm. WHO từng thống kê vào năm 2008 rằng, tiêm chủng không an toàn đã gây ra khoảng 850.000 ca áp xe trên toàn cầu. (2)
Không phải mọi trường hợp áp xe sau tiêm đều do nhiễm trùng. Ở một số trẻ, áp xe có thể xuất hiện do phản ứng miễn dịch bất thường của cơ thể. Nguyên nhân phổ biến là do cơ thể trẻ phản ứng quá mức với thành phần tá dược có trong vắc xin, những chất giúp tăng hiệu quả miễn dịch. Với những trẻ có cơ địa nhạy cảm, phản ứng viêm tại chỗ tiêm có thể trở nên quá mạnh, gây sưng đau kéo dài và hình thành khối áp xe.
Vắc xin là chế phẩm sinh học rất nhạy cảm với nhiệt độ. Nếu không được bảo quản trong điều kiện nhiệt độ tiêu chuẩn (thường từ 2 – 8 độ C), vắc xin có thể bị biến chất. Điều này không chỉ giảm hiệu quả mà còn có thể gây ra các phản ứng bất lợi tại chỗ tiêm, bao gồm cả áp xe, do cơ thể phản ứng với thành phần bị thay đổi. Vắc xin bị đông lạnh hoặc quá nóng cũng sẽ làm hỏng cấu trúc của vắc xin, dẫn đến nguy cơ phản ứng tại chỗ tiêm cao hơn.
Một số vắc xin, đặc biệt là những loại chứa tá dược muối nhôm được sử dụng để tăng cường phản ứng miễn dịch có thể gây phản ứng tại chỗ mạnh hơn bình thường. Các vắc xin trong nhóm này bao gồm vắc xin phòng bệnh bạch hầu, uốn ván, ho gà và một số loại vắc xin kết hợp. (3)
Phản ứng thường gặp là sưng, đỏ, đau kéo dài tại vị trí tiêm. Trong một số trường hợp hiếm gặp, những phản ứng này có thể tiến triển thành áp xe tại chỗ tiêm. Đây là lý do cần đảm bảo kỹ thuật tiêm đúng chuẩn và theo dõi sát sau tiêm để xử lý kịp thời nếu có bất thường.
Để nhận biết sớm tình trạng trẻ bị áp xe sau tiêm phòng, bố mẹ cần theo dõi sát sao các biểu hiện của trẻ, đặc biệt là tại vị trí tiêm và các triệu chứng toàn thân. Theo đó, các dấu hiệu nhận biết trẻ bị áp xe sau khi tiêm phòng bao gồm:
Phản ứng bình thường sau tiêm chủng thường là sưng, đỏ, đau nhẹ tại vị trí tiêm và thường tự khỏi sau vài ngày mà không cần điều trị đặc biệt. Tuy nhiên, nếu là áp xe, các dấu hiệu sẽ nghiêm trọng hơn và kéo dài:
Khi áp xe tiến triển nặng hơn hoặc gây nhiễm trùng, trẻ có thể xuất hiện các triệu chứng toàn thân, cho thấy tình trạng nhiễm trùng đang lan rộng:
Bé chích ngừa bị áp xe phải làm sao? Khi phát hiện trẻ bị áp xe sau khi tiêm phòng, điều quan trọng nhất là phụ huynh cần bình tĩnh và xử lý đúng cách để đảm bảo an toàn cho bé. Việc này thường bao gồm cả chăm sóc tại nhà và can thiệp y tế chuyên sâu.
Trong giai đoạn đầu hoặc khi áp xe còn nhẹ, việc theo dõi và chăm sóc đúng cách tại nhà có thể hỗ trợ quá trình hồi phục của trẻ. Tuy nhiên, điều này chỉ áp dụng khi đã có sự thăm khám và hướng dẫn của bác sĩ.
Ngay khi nghi ngờ trẻ bị áp xe, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám càng sớm càng tốt. Bác sĩ sẽ kiểm tra mức độ viêm, kích thước ổ áp xe và đánh giá nguy cơ lan rộng nhiễm trùng. Tùy theo tình trạng, trẻ có thể được chỉ định điều trị bằng thuốc kháng sinh hoặc phẫu thuật dẫn lưu. Việc điều trị sớm giúp hạn chế biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục cho trẻ.
Nếu áp xe được xác định là do nhiễm trùng vi khuẩn (áp xe nhiễm trùng), bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng sinh. Loại kháng sinh và liều lượng sẽ phụ thuộc vào độ tuổi của trẻ, mức độ nhiễm trùng và loại vi khuẩn gây bệnh.
Phụ huynh cần cho trẻ uống kháng sinh đúng liều lượng và đủ thời gian theo chỉ dẫn của bác sĩ, ngay cả khi các triệu chứng đã thuyên giảm. Việc ngưng thuốc giữa chừng có thể khiến vi khuẩn chưa được tiêu diệt hoàn toàn, dẫn đến tái phát hoặc tình trạng kháng kháng sinh.
Trong trường hợp ổ áp xe lớn, sưng to, chứa nhiều mủ và không có dấu hiệu tự vỡ, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện thủ thuật dẫn lưu. Quá trình này bao gồm việc rạch một đường nhỏ trên bề mặt da ngay tại vị trí áp xe để mủ thoát ra ngoài, giúp giảm viêm, giảm đau và ngăn ngừa biến chứng.
Sau khi dẫn lưu, vùng tổn thương sẽ được làm sạch, có thể đặt dẫn lưu nếu cần, sau đó chăm sóc y tế kỹ lưỡng để ngăn nhiễm trùng và hỗ trợ da hồi phục. Nếu áp xe nằm sâu bên trong cơ thể, bác sĩ sẽ áp dụng các phương pháp can thiệp chuyên sâu hơn tùy vị trí và mức độ nghiêm trọng.
Khi trẻ bị áp xe sau khi tiêm phòng, bố mẹ có thể đưa trẻ đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để điều trị. Tại bệnh viện, bác sĩ sẽ thăm khám, chẩn đoán tình trạng khối u và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh không chỉ trang bị thiết bị, máy móc điều trị hiện đại, tiên tiến trên thế giới mà còn quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giỏi, có trình độ chuyên môn cao và giàu kinh nghiệm.
Việc có tiếp tục tiêm mũi vắc xin tiếp theo hay không phụ thuộc vào nguyên nhân gây áp xe, tình trạng sức khỏe của trẻ và loại vắc xin đã sử dụng. Nếu áp xe xuất phát từ kỹ thuật tiêm không đúng như tiêm không vô trùng, tiêm quá sâu hoặc sai vị trí, trẻ hoàn toàn có thể tiêm mũi tiếp theo sau khi áp xe đã được điều trị và khỏi hẳn. Lúc này, bác sĩ sẽ tư vấn tiêm tại cơ sở y tế uy tín với quy trình vô khuẩn nghiêm ngặt để tránh tái phát.
Trong trường hợp áp xe do phản ứng quá mẫn với thành phần vắc xin (dù rất hiếm gặp), bác sĩ sẽ cân nhắc thay đổi loại vắc xin phù hợp và an toàn hơn cho trẻ. Nếu trẻ đang bị nhiễm trùng nặng, sốt cao hoặc chưa hồi phục hoàn toàn, việc tiêm chủng nên tạm hoãn cho đến khi sức khỏe ổn định để đảm bảo an toàn.
Trẻ bị áp xe sau khi tiêm phòng là tình trạng hiếm gặp nhưng có thể gây lo lắng và ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Tuy không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ, nhưng bố mẹ có thể giảm thiểu khả năng xảy ra nếu thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trẻ bị áp xe sau khi tiêm phòng là tình trạng tuy không phổ biến nhưng cần được phát hiện và xử trí kịp thời để tránh những biến chứng nguy hiểm cho trẻ. Khi phát hiện dấu hiệu bất thường sau tiêm, phụ huynh nên theo dõi kỹ và đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và điều trị đúng cách. Đồng thời, tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn tiêm chủng và chăm sóc tại nhà sẽ giúp phòng ngừa áp xe hiệu quả.
