Bệnh cúm cực kỳ nguy hiểm với phụ nữ mang thai, có thể gây viêm phổi, nhiễm trùng hô hấp đe dọa nguy cơ thai kỳ, sinh non, trẻ bị dị tật bẩm sinh như hở hàm ếch, sứt môi, dị tật ống thần kinh, bất thường tim mạch, trẻ sinh ra thấp bé nhẹ cân… Chủ động tiêm vắc xin cúm trước khi mang thai hoặc sau tam cá nguyệt thứ nhất là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất, bảo vệ cả mẹ và con khoẻ mạnh, an toàn. Vậy, phụ nữ nên tiêm phòng cúm trước khi mang thai bao lâu? Tiêm vắc xin cúm trong thai kỳ được không? Cần lưu ý những gì trước khi tiêm?
Bài viết dưới đây BS Huỳnh Trần An Khương – Quản lý Y khoa vùng 2 Hồ Chí MInh, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC sẽ giải đáp chi tiết những thắc mắc trên.
Cúm là bệnh nhiễm trùng cấp tính đường hô hấp với biểu hiện ban đầu là sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, hắt hơi, sổ mũi, đau họng, ho. Cúm không chừa một ai, bất cứ ai cũng đều có thể trở thành “nạn nhân” của cúm, đặc biệt phụ nữ mang thai là đối tượng dễ mắc cúm và nguy cơ trở nặng, biến chứng nguy hiểm.
Nguyên nhân là khi mang thai cơ thể phụ nữ rất nhạy cảm, rối loạn nội tiết, khả năng miễn dịch suy yếu, sức đề kháng với bệnh tật kém nên dễ lây mầm bệnh từ người khác, nhất là với những thai phụ vốn có sức khỏe yếu.
Khi phụ nữ mang thai mắc cúm, đặc biệt là ở giai đoạn 3 tháng đầu thai kỳ, bệnh sẽ biến biến rất nghiêm trọng, thai phụ thường lâu khỏi hơn, cộng với sự suy nhược sức khỏe do thai kỳ, cơ thể trở nên mệt mỏi, ăn không ngon, khó ngủ, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, nguy cơ cao xảy ra các biến chứng như sảy thai, thai chết lưu, sinh non, thai nhi dị tật (như hở hàm ếch, tật tim bẩm sinh…), chậm phát triển về thần kinh và vận động. (1)
Nguy hiểm hơn, sự suy giảm miễn dịch trong thời kỳ mang thai khiến phụ nữ trở thành những đối tượng dễ bị tổn thương, dễ bị nhiễm trùng đồng thời cùng lúc nhiều tác nhân gây bệnh ngoài cúm (đồng nhiễm) hoặc sau khi nhiễm cúm khiến cơ thể bị suy yếu hơn, lại tiếp tục nhiễm thêm các tác nhân khác (bội nhiễm), làm kéo dài thời gian bệnh, gia tăng nguy cơ biến chứng nặng, tỷ lệ tử vong do cơ thể bị “tàn phá” bởi nhiều tác nhân gây bệnh khác nhau.
Đồng thời, việc đồng nhiễm, bội nhiễm cúm với các tác nhân gây bệnh khác trong giai đoạn mang thai gây khó khăn trong quá trình chẩn đoán do có thể các tác nhân cùng gây triệu chứng khác nhau, hình thành rào cản lớn cho điều trị.
Theo các chuyên gia, tiêm vắc xin cúm là phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất và an toàn cho phụ nữ mang thai, giúp giảm 72% tỷ lệ nhập viện liên quan tới bệnh cúm, giảm 51% nguy cơ thai chết lưu, giảm 25% tỷ lệ sinh non, giảm 72% nguy cơ trẻ nhũ nhi (< 6 tháng tuổi) nhập viện do cúm và 29% tỷ lệ mắc bệnh đường hô hấp ở trẻ sơ sinh.
Một nghiên cứu năm 2013 về hiệu quả của vắc xin cúm trong việc ngăn ngừa bệnh do virus cúm gây ra ở phụ nữ mang thai trong mùa cúm 2010 – 2011 và 2011 – 2012 trên mẫu dân số hai khu vực đô thị ở California và Oregon (Mỹ) cho thấy, việc tiêm ngừa vắc xin cúm trong 2 mùa cúm trên đã làm giảm đến 50% nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính liên quan đến cúm ở phụ nữ mang thai.
Một nghiên cứu khác vào năm 2018 về hiệu quả của vắc xin cúm trong việc ngăn ngừa nguy cơ nhập viện do cúm khi mang thai trong giai đoạn 2010 – 2016, dựa trên dữ liệu y tế của Úc, Canada, Israel và Hoa Kỳ cho thấy, tiêm phòng cúm giúp giảm 40% nguy cơ nhập viện vì cúm ở phụ nữ mang thai, giúp bảo vệ trẻ sau khi sinh ra được khỏi bệnh cúm và tình trạng nhập viện liên quan đến cúm trong vài tháng đầu sau khi sinh, khi trẻ còn quá nhỏ để tiêm vắc xin nhờ có khả năng truyền miễn dịch thụ động từ mẹ sang con.
Chính vì thế, tiêm phòng cúm trước khi mang thai là việc làm vô cùng cần thiết, đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tỷ lệ mắc, biến chứng, bảo vệ sức khỏe thai kỳ, giúp quá trình “vượt cạn” thuận lợi, thành công.
Nên tiêm phòng vắc xin ngừa cúm trước khi mang thai 1 tháng để đảm bảo hệ thống miễn dịch của người phụ nữ kịp thời hoạt động, sinh kháng thể chủ động bảo vệ cả mẹ và bé khỏi các nguy cơ bất lợi về sức khỏe trong quá trình mang thai vì sau khi tiêm, vắc xin sẽ không mang lại hiệu quả ngay lập tức mà cần có thời gian để kích thích hệ miễn dịch hoạt động và sinh kháng thể.
Bên cạnh đó, Việt Nam là quốc gia lưu hành cúm quanh năm với 2 đỉnh dịch của mùa cúm mỗi năm, thường là trước tháng 3 đến tháng 4 và trước tháng 9 đến tháng 10 hàng năm. Chính vì thế, để vắc xin cúm đạt hiệu quả tốt nhất, tất cả trẻ em và người lớn, bao gồm cả phụ nữ mang thai, phụ nữ dự định mang thi cần chủ động tiêm ngừa vắc xin phòng cúm càng sớm càng tốt, tốt nhất là trước 2 đỉnh dịch nêu trên.
Hiện nay, tại Việt Nam có 04 loại vắc xin phòng cúm cho phụ nữ trước khi mang thai, bao gồm:
Trong đó, vắc xin cúm tam giá Ivacflu-S chỉ có thể tiêm cho phụ nữ tiền mang thai, bởi hiện chưa có dữ liệu an toàn và hiệu quả khi sử dụng tiêm cho phụ nữ có thai, chỉ nên dùng thuốc nếu lợi ích vượt trội so với nguy cơ. Trong khi đó, cả 3 loại vắc xin cúm Tứ giá Vaxigrip Tetra, Influvac Tetra và GCFlu Quadrivalent đều có thể tiêm cho phụ nữ trước và trong thai kỳ, ở bất kỳ thời điểm nào của thai kỳ, tốt nhất là sau tam cá nguyệt đầu tiên. (2)
Khoảng 2 – 3 tuần sau tiêm, tùy thuộc vào khả năng đáp ứng miễn dịch của mỗi cá nhân, vắc xin cúm sẽ phát huy tác dụng bảo vệ cơ thể người tiêm chống lại sự tấn công, lây nhiễm và gây bệnh của virus cúm. Bởi sau khi tiêm vắc xin, cần một khoảng thời gian nhất định để vắc xin đi vào cơ thể, kích thích hệ thống miễn dịch làm việc, giải phóng các tế bào miễn dịch hoạt động, sản sinh kháng thể và hình thành “trí nhớ miễn dịch” nên vắc xin sẽ không mang lại hiệu quả tức thời.
Phản ứng phụ sau tiêm chủng là hiện tượng bất thường về sức khỏe bao gồm các biểu hiện tại chỗ và toàn thân. Hầu hết các phản ứng sau tiêm vắc xin cúm đều nhẹ, nhanh chóng thuyên giảm và tự khỏi sau vài tiếng hoặc vài ngày, thường là 1 – 2 ngày, bao gồm:
Phản ứng nặng rất hiếm gặp bởi vắc xin trước khi được cấp phép lưu hành và triển khai tiêm chủng cho dân chúng đã thông qua rất nhiều các thử nghiệm, nghiên cứu khoa học uy tín nhằm chứng minh về tính an toàn, hiệu quả và ngay cả khi đã được cấp phép lưu hành tiêm chủng cho dân chúng, quá trình giám sát phản ứng phụ khi tiêm vẫn được diễn ra và vận hành chặt chẽ, nghiêm ngặt hàng năm.
Tuy nhiên, sau tiêm vắc xin cúm cho phụ nữ trước khi mang thai cần tuân thủ theo hướng dẫn của các bác sĩ. Khi phụ nữ sau tiêm vắc xin cúm xuất hiện phản ứng sốt cao không hạ, co giật, tím tái, khó thở, suy kiệt, gọi không phản ứng, lừ đừ, mê man, kém tỉnh táo… cần đến khám ngay tại các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất. (3)
CÓ THỂ KHÔNG NGUY HIỂM nếu phụ nữ mang thai may mắn không mắc cúm trong thai kỳ hoặc tiêm sớm sau tam cá nguyệt đầu tiên. Vắc xin cúm tứ giá được các tổ chức y tế uy tín toàn cầu như Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), Ủy ban Cố vấn về Thực hành Tiêm chủng (ACIP) khuyến cáo có thể tiêm cho phụ nữ mang thai.
Vì vắc xin phòng cúm là vắc xin bất hoạt, đặc biệt là các loại vắc xin cúm Tứ giá rất an toàn khi tiêm cho cả trẻ em và người lớn, kể cả phụ nữ mang thai và cho con bú. Chính vì thế, ngay cả khi chưa tiêm cúm trước thai kỳ, mẹ bầu hoàn toàn có thể tiêm cúm trong quá trình mang thai, tốt nhất trong 3 tháng giữa và 3 tháng cuối thai kỳ.
Không chỉ đối với vắc xin cúm, hầu hết các vắc xin đều có tỷ lệ bảo vệ không bao giờ là tuyệt đối 100%, có nghĩa là vẫn có một tỷ lệ nhỏ hệ thống miễn dịch của người tiêm không đáp ứng tốt trong việc tạo ra kháng thể chống lại các thành phần kháng nguyên có trong vắc xin.
Tuy nhiên, nếu người tiêm chẳng may mắc bệnh thì bệnh thường diễn biến rất nhẹ, nhanh chóng phục hồi mà không có biến chứng nặng hay tử vong. Vì thế, mặc dù mắc bệnh sau khi tiêm vắc xin nhưng vắc xin vẫn đảm bảo giá trị bảo vệ sức khỏe người tiêm khỏi nguy cơ bệnh nặng, biến chứng nghiêm trọng, di chứng kéo dài và tử vong.
Bên cạnh đó, đã tiêm vắc xin cúm trước khi mang thai rồi vẫn có thể mắc cúm do cơ thể đã phơi nhiễm với virus cúm trước khi tiêm hoặc khi vừa mới tiêm vắc xin xong. Lúc này, hệ miễn dịch của trẻ chưa kịp sản sinh kháng thể hoặc lượng kháng thể sinh ra chưa đủ để bảo vệ người tiêm khỏi mắc bệnh. Như trên đã đề cập, cần khoảng 2 – 3 tuần sau tiêm thì vắc xin cúm mới phát huy tác dụng.
Trong một số trường hợp, mặc dù đã tiêm vắc xin cúm nhưng không tiêm nhắc lại một mũi hàng năm thì người tiêm vẫn đe dọa nguy cơ mắc bệnh vì virus cúm thay đổi cấu trúc kháng nguyên bề mặt hàng năm, mỗi năm virus cúm lưu hành sẽ khác với virus cúm đang lưu hành trong năm trước.
Do đó, mỗi năm sẽ có một loại vắc xin phòng cúm mới với khả năng bảo vệ người tiêm chống lại các chủng virus cúm đang lưu hành trong năm đó, không mang lại giá trị phòng ngừa cho mùa cúm của năm sau, tức vắc xin cúm chỉ có hiệu lực trong 1 năm.
KHÔNG. Hiệu quả bảo vệ của vắc xin cúm có thể kéo dài từ 6 – 12 tháng tùy thuộc vào khả năng đáp ứng miễn dịch của cơ thể, thường là 1 năm. Trong khi đó, thời gian thai kỳ thường kéo dài trong hơn 9 tháng, chính vì thế nếu trước khi mang thai đã tiêm cúm, trong quá trình mang thai không cần tiêm thêm cúm nữa.
Tuy nhiên, sau khi thai kỳ kết thúc, phụ nữ cần tiếp tục tiêm ngừa vắc xin cúm sau 1 năm kể từ thời điểm tiêm cúm tiền mang thai trước đó và tiêm nhắc lại một mũi hàng năm để kịp thời sinh kháng thể với các chủng virus cúm mới đang lưu hành trong năm đó, bảo vệ sức khỏe bản thân và cả gia đình.
Để đảm bảo an toàn và hiệu quả tiêm ngừa đạt mức tối ưu, phụ nữ tiêm vắc xin ngừa cúm trước khi mang thai cần lưu ý:
Phụ nữ tiền mang thai cần tìm hiểu trước các thông tin cơ bản về loại vắc xin, thông tin thành phần, tác dụng, hiệu lực bảo vệ, các tác dụng phụ có thể gặp phải, lịch tiêm… để có thể đưa ra các quyết định tiêm chủng thông thái, có cơ sở để đối chiếu với các thông tin được cung cấp từ nhân viên y tế khi tiêm chủng, đảm bảo quyền lợi tiêm chủng tối đa.
Cần lựa chọn cơ sở tiêm chủng vắc xin có độ uy tín cao, có đầy đủ vắc xin chất lượng cao, cam kết bảo quản vắc xin đạt chuẩn GSP, đảm bảo thực hiện quy trình tiêm chủng vắc xin an toàn, quy trình xử trí phản ứng sau tiêm chặt chẽ, nghiêm ngặt. Ngoài ra, để tối ưu hóa trải nghiệm tiêm phòng cúm trước khi mang thai, có thể lựa chọn tiêm ngừa tại các địa chỉ tiêm chủng có dịch vụ tiêm ngừa cao cấp, dịch vụ chăm sóc khách hàng chuyên nghiệp, tận tâm, cơ sở hạ tầng khang khang, cơ sở vật hiện đại, cao cấp, có nhiều cơ sở lớn trên toàn quốc để thuận tiện trong việc tìm kiếm và di chuyển đến tiêm ngừa.
Theo quy trình tiêm chủng vắc xin an toàn, người tiêm cần phải được khám sàng lọc trước tiêm để được bác sĩ thăm khám, xác định tình trạng sức khỏe, tiền sử bệnh lý và lịch sử tiêm chủng để đưa ra những chỉ định tiêm chủng chính xác, đảm bảo an toàn và hiệu quả khi tiêm. Trong quá trình khám sàng lọc, người tiêm cần thông báo cho bác sĩ về những tiền sử dị ứng với các thành phần hóa chất, các phản ứng sau tiêm các vắc xin trước đây, hiện trạng dùng thuốc, các liệu pháp điều trị đang sử dụng, thời điểm dự định mang thai…
Sau khi tiêm vắc xin, người tiêm cần ở lại cơ sở tiêm chủng ít nhất 30 phút để được nhân viên y tế theo dõi, quan sát tình trạng sức khỏe sau tiêm nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu sức khỏe bất thường sau tiêm chủng (như dị ứng, sốc phản vệ…) để xử trí kịp thời.
Ngoài việc tiêm vắc xin cúm cho phụ nữ trước khi mang thai, người thân trong gia đình, đặc biệt là người chồng cũng cần tiêm vắc xin cúm, bởi tần suất chăm sóc phụ nữ mang thai của người chồng cao, khoảng cách tiếp xúc gần gũi, nguy cơ mang mầm bệnh từ nơi làm việc nhà nhà, trở thành nguồn lây nhiễm cúm cho cả phụ nữ mang thai và cho trẻ sơ sinh sau này.
Bên cạnh vắc xin cúm, phụ nữ cũng cần tiêm thêm nhiều loại vắc xin quan trọng khác theo chỉ định của bác sĩ như vắc xin phòng sởi – quai bị – rubella, thủy đậu tiêm tốt nhất 3 tháng trước mang thai, bạch hầu – ho gà uốn ván có thể tiêm trước hoặc trong thai kỳ, vắc xin ngừa viêm gan A, B, vắc xin phòng các bệnh lý do HPV, viêm phổi do phế cầu, viêm màng não do não mô cầu cần hoàn thành phác đồ trước mang thai tốt nhất 1 tháng…
Tùy thuộc vào loại vắc xin chọn tiêm, tùy vào cơ sở tiêm chủng với chất lượng tiêm chủng, trải nghiệm dịch vụ, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất, đãi ngộ khi tiêm ngừa… mà giá tiêm ngừa vắc xin cúm trước khi mang thai có thể dao động từ 175.000 – 210.000 đồng đối với vắc xin cúm tam giá hoặc từ 350.000 – 356.000 đồng đối với vắc xin cúm Tứ giá.
Tham khảo ngay: Giá vắc xin ngừa cúm chi tiết.
VNVC – Hệ thống Trung tâm tiêm chủng vắc xin An toàn, Uy tín, Chất lượng hàng đầu Việt Nam với hàng trăm trung tâm cao cấp trên toàn quốc hiện đang cung ứng đầy đủ các loại vắc xin phòng cúm Tứ giá thế hệ mới nhất với số lượng lớn tại mỗi trung tâm, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu tiêm chủng vắc xin phòng bệnh cho trẻ em và người lớn.
Tất cả vắc xin tại VNVC được bảo quản trong hệ thống kho lạnh hiện đại, đạt chuẩn GSP với quy mô lớn nhất tại Việt Nam, đảm bảo vắc xin luôn trong tình trạng chất lượng tốt nhất, tính an toàn, hiệu quả đạt mức tối ưu. VNVC sở hữu đội ngũ nhân sự quy mô lớn, chất lượng cao với gần 10.000 bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, có đầy đủ chứng chỉ hành nghề. 100% Khách hàng đến VNVC được Bác sĩ khám sàng lọc trước tiêm, chỉ định tiêm chủng chính xác nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả tiêm chủng tối ưu. 100% điều dưỡng có chứng chỉ thực hành An toàn tiêm chủng theo quy định của Bộ Y tế. 100% cán bộ nhân viên y tế tại các trung tâm trên toàn hệ thống được tham gia vào các khóa đào tạo thường quy, cập nhật kiến thức tiêm chủng, cải thiện kỹ năng tiêm giảm đau, đào tạo chuyên sâu về quy trình xử trí phản ứng sau tiêm chặt chẽ, nghiêm ngặt, xử lý nhanh chóng, an toàn và hiệu quả.
Giá tiêm chủng vắc xin tại VNVC được niêm yết, công khai minh bạch, rõ ràng, chi tiết tại các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc, trên website, fanpage, ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng” VNVC Mobile App, trang đặt giữ vắc xin vax.vnvc.vn… với mức giá tốt nhất thị trường, cam kết bình ổn giá, không tăng giá bất thường ngay cả khi vắc xin khan hiếm nhưng nhu cầu tiêm chủng của thị trường tăng cao.
Thậm chí, VNVC còn thường xuyên mang đến những ưu đãi giá vắc xin hấp dẫn cùng nhiều quà tặng giá trị nhằm mang đến cơ hội được tiêm chủng vắc xin chất lượng với chi phí ưu đãi cho người dân Việt Nam.
Đặc biệt, VNVC mang đến nhiều giải pháp tài chính thông minh như mua gói vắc xin trả góp với 100% lãi suất do VNVC chi trả thay cho Khách hàng – “Tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau” hoặc Khách hàng có thể chia nhỏ thành nhiều lần thanh toán, giúp xóa bỏ mọi rào cản về tài chính, hỗ trợ các bạn trẻ, học sinh, sinh viên, các tổ chức, công ty, doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận với vắc xin và dịch vụ tiêm chủng vắc xin chất lượng cao, tạo điều kiện cho người dân Việt Nam được tiêm chủng vắc xin phòng bệnh đầy đủ, đúng lịch, bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng.
VNVC cung cấp đa dạng các dịch vụ tiêm chủng như tiêm lẻ, tiêm gói vắc xin theo độ tuổi, thiết kế gói vắc xin theo yêu cầu, tiêm chủng lưu động tại các xí nghiệp, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp…
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tiêm phòng cúm trước khi mang thai là biện pháp hiệu quả, tiết kiệm nhất và an toàn để tăng cường hệ miễn dịch cho mẹ bầu và thai nhi trước sự tấn công của virus cúm, ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh, chặn đứng biến chứng thai kỳ nguy hiểm và di chứng dị tật lâu dài cho trẻ sau khi sinh do cúm. Do vậy, trước khi có kế hoạch mang thai, phụ nữ cần tiêm cúm đúng lịch, trước thời điểm dự định mang thai khoảng 1 tháng hoặc có thể tiêm trong quá trình mang thai, tốt nhất vào 3 tháng giữa và 3 tháng cuối của thai kỳ.
