Cứ 20 giây lại có 1 trẻ em bị cướp đi mạng sống, hằng năm có gần 1 triệu trẻ dưới 5 tuổi tử vong do viêm phổi, mà căn nguyên chủ yếu bởi viêm phổi do vi khuẩn phế cầu. Vậy tiêm phế cầu có tác dụng gì? Lợi ích của mũi phòng phế cầu là gì?
Bài viết được tư vấn Y khoa bởi ThS.BS Ngô Thị Kim Phượng, Quản lý Y khoa Vùng 2 – miền Trung – Tây Nguyên, Hệ thống tiêm chủng VNVC
ThS.BS Ngô Thị Kim Phượng, Quản lý Y khoa Vùng 2 – miền Trung – Tây Nguyên, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết: “Các bệnh do phế cầu khuẩn thường gặp ở trẻ nhỏ và người cao tuổi, với tỷ lệ nhiễm bệnh lên đến 80%. Tiêm vắc xin phế cầu là biện pháp an toàn và tiết kiệm nhất để phòng các bệnh nguy hiểm do phế cầu khuẩn. Theo thống kê, vắc xin phế cầu khuẩn có hiệu quả lên đến 97%, giảm 49% nguy cơ nhiễm virus hô hấp khác, ngăn chặn 65% trường hợp nhiễm trùng phổi đối với bệnh nhân COPD và hen suyễn, giảm 76% trường hợp viêm phổi trong cộng đồng và hạn chế 85 – 90% các chủng phế cầu kháng kháng sinh.”
Phế cầu có tên khoa học là Streptococcus pneumoniae, thuộc chi Streptococcus, là vi khuẩn có dạng hình cầu, đường kính 0,5 – 1,25 mm, bắt gram dương khi soi dưới kính hiển vi. Loại vi khuẩn này thường cư trú ở mũi và họng người khỏe mạnh, không gây bệnh, hay còn được gọi là người lành mang trùng. CDC Mỹ ước tính có từ 5 – 90% người khỏe mạnh mang loại vi khuẩn này mà không biểu hiện các triệu chứng.
Tuy nhiên, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi và người lớn tuổi là những đối tượng nhạy cảm, có hệ miễn dịch yếu kém nên rất dễ bị vi khuẩn phế cầu tấn công và tiến triển bệnh. Vi khuẩn phế cầu là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh về viêm phổi, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết, viêm xoang, viêm màng não và các bệnh lý khác.
Phế cầu khuẩn có khả năng lây lan nhanh chóng, thông qua đường hô hấp khi tiếp xúc với các giọt bắn từ các hành động hắt hơi, ho, hôn hay sử dụng chung đồ dùng cá nhân.
Theo thống kê của Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Mỹ (CDC), hằng năm có gần 1 triệu trẻ nhỏ dưới 5 tuổi tử vong do viêm phổi bởi phế cầu khuẩn. Tỷ lệ tử vong do nhiễm phế cầu khuẩn xâm lấn thay đổi từ 10% đến 30%, đặc biệt người già, trẻ nhỏ và những người mắc bệnh mạn tính có tỷ lệ tử vong lên đến 50%.
Vắc xin phế cầu là biện pháp hữu hiệu nhất để phòng ngừa vi khuẩn Streptococcus pneumoniae, được khuyến nghị tiêm cho trẻ em từ 6 tuần tuổi đến người lớn (tùy loại vắc xin mà có độ tuổi tiêm giới hạn khác nhau). Đây là loại vắc xin có khả năng kích thích cơ thể sản sinh kháng nguyên chống lại sự tấn công của phế cầu khuẩn một cách hiệu quả.
Hiện tại, có 2 loại vắc xin phòng bệnh phế cầu được cấp phép sử dụng tại Việt nam, bao gồm:
Tháng 5/2024, Bộ Y tế Việt Nam đã phê duyệt vắc xin Pneumovax 23 (MSD – Mỹ) giúp ngăn ngừa 23 chủng phế cầu khuẩn, hiệu quả hơn 90%, dành cho trẻ từ 2 tuổi và người lớn với lịch tiêm một mũi. Loại mới có tác dụng phòng 23 chủng huyết thanh của phế cầu, so với loại hiện hành chỉ phòng 13 và 10 nhóm. Vắc xin sẽ sớm được đưa về Việt Nam trong thời gian tới.
Tiêm mũi phế cầu có tác dụng gì? Vắc xin phòng bệnh phế cầu được coi là giải pháp tối ưu nhất, mang lại hiệu quả an toàn và tiết kiệm nhất hiện nay. Vắc xin giúp nâng cao khả năng đề kháng, bảo vệ sức khỏe bản thân khỏi phế cầu khuẩn và các biến chứng nguy hiểm, nhập viện kéo dài, thậm chí tử vong, nhất là các đối tượng nguy cơ cao như trẻ em dưới 5 tuổi, người lớn tuổi, người có bệnh nền,…
Chúng ta đã biết tiêm phòng phế cầu có tác dụng gì, vậy công dụng phòng bệnh phổ biến của mũi tiêm phế cầu là gì? Vi khuẩn phế cầu có khả năng gây ra những bệnh lý nhiễm khuẩn khác nhau, trong đó viêm phổi, viêm tai giữa, viêm màng não và nhiễm trùng huyết là các trường hợp phổ biến nhất. (1)
Theo số liệu thống kê của các tổ chức về sức khỏe cộng đồng quốc tế, viêm phổi là một trong những nguyên nhân cướp đi sinh mạng của khá nhiều trẻ nhỏ và người lớn tuổi, trong đó có 20 – 45% ca viêm phổi do phế cầu khuẩn. Khi vi khuẩn phế cầu xâm nhập vào cơ thể sẽ gây ra các triệu chứng như sốt cao, rét run, đau tức ngực, khó thở, ho có đờm, ho ra máu, buồn nôn,…
Bệnh viêm phổi do phế cầu bệnh thường tiến triển nhanh, nếu không được phát hiện kịp thời, bệnh tình có thể trở nặng thành các biến chứng nguy hiểm như áp xe phổi, hội chứng sốc, suy hô hấp, tràn dịch màng phổi, tràn dịch màng ngoài tim, viêm khớp nhiễm khuẩn, viêm nội nhãn, viêm phúc mạc, đau thắt ngực,…
Đáng lưu ý, khi đại dịch Covid 19 xuất hiện, viêm phổi do vi khuẩn phế cầu trở nên đáng báo động hơn bao giờ hết. BS. CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cảnh báo: “Bất cứ ai cũng có nguy cơ đồng nhiễm nhiều bệnh cùng 1 lúc, tuy nhiên ít ai ngờ rằng độ đáng sợ của bộ đôi phế cầu khuẩn và Covid-19 lại vô cùng khủng khiếp. Tỷ lệ tử vong cao gấp 8 lần so với người bình thường, đối với những người bị vi khuẩn phế cầu xâm lấn trong vòng từ 3 – 27 ngày sau đó nhiễm Covid-19 khả năng tử vong tăng lên gấp 3 lần. Đặc biệt, người bệnh có nguy cơ đối mặt các biến chứng nguy hiểm nếu để đồng nhiễm: xơ phổi, suy hô hấp, áp xe phổi, phù phổi cấp…”
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ghi nhận có hơn 350 triệu ca mắc viêm tai giữa ở trẻ dưới 5 tuổi hằng năm. Nguyên nhân gây ra căn bệnh này chủ yếu do nhiễm trùng tại đường hô hấp, không được điều trị đúng cách dẫn đến viêm tai giữa. Một trong những tác nhân thúc đẩy tình trạng nhiễm trùng trên là vi khuẩn phế cầu, chiếm 40 đến 50%.
Bệnh viêm tai giữa thường sẽ nhắm vào đối tượng có sức đề kháng kém như trẻ nhỏ, người lớn tuổi, người mắc bệnh nền mạn tính. Triệu chứng bệnh thường gặp ở trẻ em là quấy khóc, sốt cao, chán ăn, bỏ bú, tiêu chảy,… ở người lớn sẽ thường xuyên cáu gắt, mệt mỏi, buồn nôn và gặp các vấn đề về thính giác. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh nhân viêm tai giữa cấp có thể gặp các biến chứng thủng màng nhĩ, giảm thính lực, viêm xương chũm, viêm màng não, áp xe não,…
Theo CDC Hoa Kỳ, vi khuẩn phế cầu gây ra hơn 50% các trường hợp viêm màng não, ước tính có khoảng 2.000 trường hợp viêm màng não phế cầu xảy ra mỗi năm. Bệnh viêm màng não do phế cầu khuẩn có thời gian ủ bệnh trong vòng 1 tuần và bắt đầu khởi phát cấp tính từ 1 đến 2 ngày sau đó.
Viêm màng não do phế cầu khuẩn thường để lại các biến chứng nghiêm trọng và tỷ lệ tử vong khá cao. Theo Thư Viện Y khoa Quốc gia Mỹ, 37% người bệnh tử vong nếu không điều trị kịp thời. 30-50%những người sống sót thì di chứng rất nặng nề như: Mù, liệt, động kinh, chậm phát triển trí tuệ, trí nhớ kém,… (2)
Bệnh nhiễm trùng huyết do phế cầu khuẩn xâm nhập vào máu, gây ra hiện tượng sốc nhiễm trùng. Tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng huyết do phế cầu chiếm đến 20%, là căn bệnh phổ biến sau viêm phổi xuất hiện khoảng 25% người bệnh.
Khi vi khuẩn phế cầu xâm nhập vào máu, gây nên các triệu chứng như sốt, rét run, đau đầu, bứt rứt, tinh thần lơ mơ, ngủ gật,… nếu không phát hiện kịp thời và có phương hướng điều trị phù hợp, nguy cơ dẫn đến sốc nhiễm khuẩn gây tử vong khá lớn.
Vắc xin phế cầu sẽ không có tác dụng ngay khi tiêm mà cần phải có một khoảng thời gian (trung bình 2-3 tuần) để cơ thể phản ứng và tạo ra kháng thể bảo vệ. Thời gian phát sinh tác dụng thường sẽ tùy thuộc vào mỗi loại vắc xin và cơ địa của người được tiêm. Vắc xin phế cầu có thể bắt đầu phát huy từ vài tuần sau khi tiêm.
Như vậy, điều này có nghĩa rằng ngay sau khi tiêm vắc xin phế cầu vẫn có nguy cơ mắc bệnh trong giai đoạn đầu. Sau khi hoàn thành đủ phác đồ tiêm, phải có một khoảng thời gian đủ lâu để cơ thể xây dựng hàng rào bảo vệ chắc chắn mới có thể phòng được bệnh.
Để ngăn chặn các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do phế cầu khuẩn gây ra, việc tiêm ngừa phế cầu là cực kỳ quan trọng. Theo dữ liệu ghi nhận, tiêm ngừa phế cầu có hiệu quả lên đến 97%, giảm 49% nguy cơ nhiễm virus hô hấp khác, giúp ngăn chặn hơn 65% trường hợp nhiễm trùng phổi trên bệnh nhân COPD hoặc hen suyễn, giảm 76% trường hợp viêm phổi mắc phải trong cộng đồng trên bệnh nhân COPD dưới 65 tuổi. Đặc biệt, vắc xin phế cầu có khả năng ngăn chặn hiệu quả 85 – 90% chủng phế cầu và hơn 90% các chủng phế cầu kháng kháng sinh.
Mặc dù vắc xin phế cầu được chứng minh hiệu quả, an toàn cao nhưng cũng không tránh những tác dụng phụ có thể xuất hiện sau khi tiêm, sau đây là các phản ứng sau tiêm phế cầu: (3)
Tác dụng phụ thường xuyên gặp (chiếm tỷ lệ hơn 10%):
Tác dụng phụ khá thường gặp (chiếm tỷ lệ dưới 10%)
Tác dụng phụ không thường gặp (chiếm tỷ lệ từ 0.1 – 1%):
Tác dụng phụ hiếm gặp (chiếm 0.01 – 0.1%)
Mũi tiêm sớm nhất là mũi tiêm hiệu quả nhất, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị trẻ em đủ 6 tuần tuổi trở lên, người lớn, người già trên 65 tuổi, những người có bệnh nền mạn tính chưa từng tiêm vắc xin phế cầu nên tiêm phòng vắc xin phế cầu càng sớm càng tốt.
Bên cạnh tìm hiểu tiêm phế cầu có tác dụng gì, người dân cũng cần quan tâm đối tượng nên và không nên tiêm phế cầu. Vắc xin phế cầu hiện nay được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và người lớn (tùy từng loại vắc xin mà có giới hạn tiêm khác nhau). Những đối tượng khuyến khích ưu tiên thực hiện tiêm vắc xin phế cầu càng sớm càng tốt, bao gồm:
Một số đối tượng không nên tiêm vắc xin phế cầu, cụ thể như sau:
Khi thực hiện tiêm phòng vắc xin phế cầu khuẩn, người được tiêm cần đặc biệt lưu ý các điều sau để đảm bảo an toàn tiêm chủng và tạo điều kiện để vắc xin phát huy hiệu quả hết sức có thể:
Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về vắc xin Phế cầu tại VNVC, quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tiêm phế cầu có tác dụng gì? Phế cầu khuẩn là tác nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý nguy hiểm gồm: viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết, vắc xin phế cầu khuẩn chính là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất, ngăn biến chứng, tỷ lệ tử vong, đồng thời cũng giảm chi phí và thời gian chữa bệnh. Trẻ nhỏ từ 6 tuần tuổi trở lên, người trưởng thành, người già trên 65 tuổi và người có hệ miễn dịch suy giảm được khuyến khích nên tiêm vacxin phòng phế cầu càng sớm càng tốt.
![Lịch tiêm phế cầu đầy đủ chi tiết cho mọi đối tượng [MỚI NHẤT]](https://tamanhhospital.vn/wp-content/uploads/2024/10/lich-tiem-phe-cau.jpg)
