Vắc xin Prevenar 13 là loại vắc xin giúp phòng ngừa các bệnh lý nguy hiểm do phế cầu khuẩn gây ra như viêm xoang, viêm tai giữa, viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết, viêm tủy xương, viêm khớp nhiễm trùng, viêm màng não. Cũng giống như các loại vacxin khác, sau khi tiêm vaccine phế cầu 13, người tiêm có thể gặp một số tác dụng phụ thông thường. Vậy các tác dụng phụ khi tiêm phế cầu 13 là gì? Trước và sau tiêm cần lưu ý những gì để đảm bảo an toàn tiêm chủng?
Bài viết được sự tư vấn chuyên môn của BS Nguyễn Công Luận – Quản lý Y khoa khu vực 2 Đông Nam Bộ, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) các bệnh do phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) đang gây ra nhiều gánh nặng bệnh tật lớn trên toàn thế giới. Trẻ em và người lớn tuổi là những đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất do phế cầu khuẩn. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ trong năm 2022 đã có hơn 300.000 trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới tử vong do phế cầu khuẩn.
Hầu hết các trường hợp tử vong được ghi nhận xảy ra tại các quốc gia đang phát triển. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 2,9 triệu trường hợp mắc khiến 4000 trẻ em tử vong vì viêm phổi do phế cầu khuẩn. Chuyên gia cho biết có đến 40-70% phế cầu khuẩn tìm thấy trong vùng mũi họng ở người khỏe mạnh và không thể gây bệnh do hệ thống miễn dịch ngăn chặn. (1)
Chỉ khi gặp các điều kiện thuận lợi như hệ miễn dịch suy yếu, cơ thể suy nhược, phế cầu khuẩn mới thoát khỏi “sự khống chế” của hệ miễn dịch để tấn công và gây bệnh phế cầu xâm lấn (như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng máu) với tỷ lệ tử vong cao; và bệnh phế cầu khuẩn không xâm lấn (như viêm tai giữa, viêm xoang, viêm phế quản) và một số nhiễm trùng khác có thể xảy ra như viêm xương tủy, viêm khớp nhiễm trùng… ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe của người bệnh, đặc biệt là sự phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ trong tương lai của trẻ nhỏ.
Ngoài ra, điều khiến phế cầu khuẩn trở nên rất phổ biến trong cộng đồng là do tính lây nhiễm cao từ người bệnh sang người lành qua đường hô hấp, kể cả khi sử dụng chung đồ dùng cá nhân với người bệnh cũng có nguy cơ cao nhiễm phế cầu khuẩn. Đặc biệt trong môi trường nhà máy, khu công nghiệp, khu chế xuất càng tạo thời cơ cho phế cầu khuẩn tấn công và “hủy hoại” các bộ phận trong cơ thể.
Nguy hiểm hơn, phế cầu khuẩn còn là tác nhân sở hữu khả năng đồng nhiễm, bội nhiễm với nhiều tác nhân nguy hiểm khác như cúm mùa, Covid-19, COPD cùng khả năng kháng lại nhiều loại kháng sinh phổ biến, thậm chí tình trạng đa kháng thuốc.
Điều này không chỉ khiến việc điều trị trở nên khó khăn, gây tốn kém mà còn khiến người bệnh có nguy cơ đối mặt với nhiều di chứng nặng nề ở hệ thần kinh, hệ hô hấp, hệ vận động.Chính vì vậy, Tổ chức Y tế Thế giới WHO nhấn mạnh việc tiêm vaccine phế cầu khuẩn là rất quan trọng giúp giảm thiểu tỷ lệ lây nhiễm trong cộng đồng, ngăn chặn nguy cơ mắc bệnh, biến chứng nguy hiểm và tử vong do phế cầu khuẩn gây ra.
Đặc biệt, những người có nguy cơ cao nhiễm bệnh như trẻ em dưới 2 tuổi, người lớn trên 65 tuổi, người mắc bệnh nền mạn tính, người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch,… cần chủ động phòng ngừa các bệnh do phế cầu khuẩn bằng vắc xin.
Tại Hoa Kỳ, nhờ việc triển khai tiêm vaccine phế cầu mà tỷ lệ mắc các bệnh phế cầu xâm lấn trẻ em giảm đến 98%. Tại Anh, thống kê cho thấy tỷ lệ ở trẻ dưới 5 tuổi tử vong do các bệnh phế cầu xâm lấn đã giảm 69% chỉ trong 8 năm sau khi vắc xin phế cầu cộng hợp được đưa vào sử dụng. (2)
Vacxin phế cầu Prevenar 13 được nghiên cứu và phát triển bởi tập đoàn Pfizer của Mỹ, sản xuất tại Bỉ chứa các polysaccarit từ 13 tuýp huyết thanh phế cầu khuẩn nguy hiểm như 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F và 23F. Loại vắc xin này được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và người lớn để chủ động phòng ngừa các bệnh do phế cầu khuẩn gây ra.
Vacxin phế cầu Prevenar 13 được chứng minh có độ an toàn cao bởi trước khi được FDA phê duyệt và sử dụng ở các quốc gia trên thế giới, vắc xin phế cầu Prevenar 13 phải trải qua nhiều cuộc thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt qua 3 giai đoạn để đánh giá tính an toàn và hiệu quả bảo vệ của vacxin.
Thậm chí, ngay cả khi được FDA chấp thuận, các nhà khoa học vẫn tiếp tục theo dõi và giám sát Vacxin để đánh giá tính an toàn và hiệu quả sau khi đưa vào sử dụng. Tuy nhiên, bất cứ thứ gì được đưa vào cơ thể đều được nhận diện là “yếu tố lạ” và gây nên những phản ứng nhất định, vắc xin phế cầu Prevenar 13 cũng không ngoại lệ. (3)
Theo Bộ Y tế, sau khi tiêm vacxin Prevenar 13, người tiêm có thể gặp một số tác dụng phụ khi tiêm phế cầu 13, đây là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, các tác dụng phụ này thường nhẹ cho biết cơ thể đang tạo ra miễn dịch phòng phế cầu khuẩn, sẽ thuyên giảm và biến mất sau khoảng 1-2 ngày mà không cần điều trị, bao gồm:
Vaccine Prevenar 13 được chỉ định tiêm bắp (tức cơ vùng mặt trước bên đùi hoặc vùng cơ delta), vì vậy một trong số tác dụng phụ khi tiêm phế cầu 13 thường được người tiêm cảm nhận đầu tiên là các phản ứng tại vết tiêm.
Các triệu chứng như đau, chai cứng và sưng, nổi ban đỏ, tăng nhạy cảm, nổi ban đỏ ở vùng tiêm là một số tác dụng phụ thường gặp nhất sau khi tiêm vắc xin Prevenar 13. Thống kê cho thấy có khoảng 10% – 50% trẻ em sau tiêm chủng bị sưng, đỏ, dị, cảm và ngứa ở vị trí tiêm chủng.
Theo nhiều chuyên gia, các phản ứng tại chỗ sau khi tiêm vaccine Prevenar 13 thường nhẹ, sẽ thuyên giảm và biến mất sau khoảng 1-2 ngày mà không cần điều trị.
Tuy nhiên, trong quá trình chăm sóc và theo dõi 48 tiếng sau tiêm tại nhà, nếu các tác dụng phụ tại vết tiêm quá khó chịu, người tiêm hoặc bố mẹ (nếu người tiêm vắc xin là trẻ sơ sinh/trẻ nhỏ) có thể dùng khăn lạnh để chườm lạnh lên vết tiêm khoảng 30 giây sau đó nhấc lên 5 giây, thực hiện thao tác này đều đặn trong vòng 15 phút để giúp giảm sưng và đau.
Ngoài ra, các chuyên gia cũng nhấn mạnh, người tiêm tuyệt đối không áp dụng các phương pháp thoa dầu, đắp khoai tây, lá cây, nặn chanh lên vết tiêm vì các phương pháp chưa được khoa học chứng minh, có thể vết tiêm nhiễm khuẩn, nếu không được xử trí kịp thời có thể áp xe vết tiêm rất nguy hiểm.
Nếu các tác dụng phụ khi tiêm vắc xin phế cầu 13 tiếp tục sưng, đau, ban đỏ lan rộng hoặc có xuất hiện các triệu chứng bất thường khác, gia đình cần nhanh chóng đưa người tiêm vaccine đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được theo dõi và xử trí kịp thời.
Cảm thấy khó chịu trong người cũng là một trong số tác dụng phụ khi tiêm phế cầu 13 và chúng phổ biến hơn ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Lý giải vấn đề này, chuyên gia cho biết, sau tiêm vắc xin, hệ miễn dịch của trẻ có nhiệm vụ nhận biết, tiếp nhận vaccine và tạo ra kháng thể giúp trẻ chống lại bệnh tật.
Vì vậy, khi vắc xin mới được tiêm, vào cơ thể, hệ miễn dịch của trẻ sẽ phải làm việc nhiều hơn để “ghi nhớ” chúng, khiến trẻ mất sức. Đối với trẻ có sức đề kháng yếu, hệ miễn dịch sẽ phải làm việc nhiều hơn, điều này khiến trẻ có cảm giác mệt mỏi, khó chịu, quấy khóc, bỏ bú,… sau tiêm chủng.
Trong trường hợp này, bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ tránh hoang mang, lo lắng, thay vào đó hãy bình tĩnh nói chuyện nhẹ nhàng, ôm ấp, âu yếm, vui chơi cùng con để con cảm thấy được thoải mái hơn sau khi tiêm. Đồng thời, bố mẹ có thể áp dụng phương pháp chườm lạnh vết tiêm, cho bé uống thuốc hạ sốt theo liều lượng được bác sĩ chỉ định để giúp giảm các triệu chứng khó chịu sau tiêm.
Sau tiêm vắc xin Prevenar 13 người tiêm có thể giảm cảm giác thèm ăn tạm thời do vaccine “hành”, đối với trẻ nhỏ có thể do tình trạng lo lắng, trẻ sợ tiêm và mệt mỏi vì khóc quá nhiều nên dẫn tới tình trạng trẻ biếng ăn, bỏ bú.
Để cải thiện tình trạng này, các chuyên gia khuyến khích người tiêm vắc xin nên bổ sung nhiều nước, chia nhỏ thành nhiều bữa ăn trong ngày và ưu tiên chế biến các món ăn dạng lỏng như cháo, súp, canh,… để đảm bảo cơ thể vẫn được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng sau tiêm, đồng thời giúp cơ thể dễ hấp thu các chất và việc ăn uống trở nên nhanh chóng, dễ dàng hơn.
Riêng đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, bố mẹ hoặc người giám hộ trẻ tuyệt đối không nên thúc ép trẻ ăn bằng mọi giá, bởi điều này có thể gây ra tác dụng ngược lại khiến trẻ càng chán ăn hơn. Thay vào đó, bố mẹ có thể cho trẻ bú sữa, uống sữa, bổ sung thêm các bữa phụ (trái cây, nước ép, sinh tố, sữa chua, phô mai, váng sữa…) để bù đắp lượng dinh dưỡng trẻ bị thiếu hụt do giảm cảm giác thèm ăn sau tiêm gây ra.
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể ngủ ít hơn hoặc nhiều hơn sau khi tiêm. Đối với trẻ lớn hơn và người lớn thường có xu hướng cảm thấy buồn ngủ kèm cảm giác mệt mỏi, uể oải sau khi cơ thể tiếp nhận vaccine.
Tuy nhiên, buồn ngủ sau khi tiêm vắc xin Prevenar 13 cũng là một tác dụng phụ khi tiêm phế cầu prevenar 13 bình thường và thường không cần quá lo lắng, sẽ thuyên giảm và biến mất sau khoảng 1-2 ngày.
Vacxin Prevenar 13 được cho là có thể gây đau đầu, đặc biệt ở người lớn sau khi tiêm vaccine. Đây là tác dụng phụ sau khi tiêm phế cầu 13 hoàn toàn bình thường, không gây ra các vấn đề nghiêm trọng khác đến sức khỏe.
Thay vào đó, người tiêm nên ưu tiên nghỉ ngơi nhiều hơn, cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng, tình trạng này sẽ thuyên giảm chỉ sau 1-2 ngày mà không cần can thiệp điều trị.
Tình trạng đau cơ hoặc khớp cũng là một tác dụng phụ khi tiêm phế cầu 13 có thể kéo dài khoảng vài ngày khi cơ thể vẫn đang phản ứng với vắc xin. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) khuyên người tiêm vacxin có thể áp dụng phương pháp chườm lạnh, massage nhẹ nhàng lên cánh tay hoặc vùng cơ đau nhức để giảm thiểu cảm giác khó chịu.
Đồng thời, cố gắng tránh các hoạt động thể chất có cường độ cao điều này có thể khiến cơn đau cơ trở nên trầm trọng hơn.
Sau khi tiêm phòng vacxin Prevenar 13, người tiêm cũng có thể xuất hiện tác dụng phụ là sốt nhẹ khoảng 38 độ C và ớn lạnh. Tình trạng này rất bình thường cho biết cơ thể đã tiếp nhận vắc xin như một tác nhân lạ và phản ứng lại, chỉ kéo dài khoảng 1-2 ngày. Nếu sốt cao, có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau/ hạ sốt thông thường (paracetamol, ibuprofen).
Phản ứng sau tiêm vacxin là hoàn toàn bình thường nếu được theo dõi chặt chẽ. Nguyên tắc “vàng” sau khi tiêm chủng xong là người tiêm cần ở lại điểm tiêm chủng tối thiểu 30 phút để được theo dõi các phản ứng sau tiêm bởi đây là khoảng thời gian có thể xuất hiện các phản ứng sớm và nặng, như phản ứng phản vệ.
Sau khoảng thời gian này, nếu không xuất hiện bất cứ triệu chứng bất thường nào, người tiêm sẽ được về nhà và tiếp tục theo dõi sát sao sức khỏe trong 24-48 giờ tiếp theo. Đối với các tác dụng phụ khi tiêm phế cầu 13 cơ bản và thông thường, có thể thực hiện một số phương pháp đơn giản sau đây:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Các tác dụng phụ khi tiêm phế cầu 13 là hoàn toàn bình thường bởi đây là các dấu hiệu cho biết cơ thể đang tạo ra miễn dịch phòng phế cầu khuẩn, sẽ thuyên giảm và biến mất sau khoảng 1-2 ngày mà không cần điều trị. Chính vì vậy, Khách hàng có thể hoàn toàn yên tâm và đi tiêm vắc xin phế cầu đầy đủ, đúng lịch theo lịch hẹn của bác sĩ để cơ thể có đủ thời gian sản sinh kháng thể đặc hiệu chống lại tác nhân gây bệnh nguy hiểm, giảm tỷ lệ mắc và tử vong do căn bệnh này gây ra.
![Lịch tiêm phế cầu đầy đủ chi tiết cho mọi đối tượng [MỚI NHẤT]](https://tamanhhospital.vn/wp-content/uploads/2024/10/lich-tiem-phe-cau.jpg)
