Cách dùng thuốc bôi viêm da cơ địa tốt, an toàn, hiệu quả

Viêm da cơ địa là tình trạng da bị khô, ngứa và viêm. Bệnh có xu hướng kéo dài và dễ tái phát, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người mắc phải. Trong bài viết này, bác sĩ nội trú chuyên khoa I Lý Thiên Phúc, Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ chia sẻ về những loại thuốc bôi viêm da cơ địa hiệu quả, an toàn và được các bác sĩ tin dùng.

Viêm da cơ địa có điều trị bằng thuốc được không?

Bệnh có thể được điều trị bằng thuốc, bao gồm thuốc bôi, thuốc uống hoặc thuốc tiêm. Những loại thuốc này giúp giảm triệu chứng như ngứa, viêm và khô da, đồng thời kiểm soát tình trạng bệnh. (1)

Đánh giá các loại thuốc bôi viêm da cơ địa tốt nhất hiện nay

1. Thuốc bôi viêm da cơ địa

1.1 Thuốc bôi viêm da cơ địa không chứa corticoid

• Cơ chế hoạt động và công dụng của thuốc bôi không chứa corticoid: hoạt động bằng cách tác động lên hệ miễn dịch, ngăn chặn một loại protein gọi là calcineurin. Protein này thường kích hoạt tế bào T – những tế bào gây viêm và ngứa trong viêm da cơ địa. Khi bị ức chế, phản ứng viêm và cảm giác ngứa sẽ giảm đi. (2)
• Các loại thuốc phổ biến: thuốc ức chế calcineurin tại chỗ (TCIs) có hai loại.
  • Pimecrolimus: sử dụng cho trẻ em từ 2 tuổi trở lên. Thuốc có thể bôi 2 lần/ngày và giảm xuống còn 2 lần/ tuần khi da đã cải thiện.
  • Tacrolimus (Protopic): nồng độ 0,1% dùng cho người lớn và trẻ em từ 16 tuổi trở lên; nồng độ 0,03% dùng cho người lớn và trẻ em từ 2 tuổi trở lên. Thuốc hiệu quả trong điều trị bệnh từ trung bình đến nặng và giúp ngăn ngừa bệnh tái phát.
• Cách sử dụng thuốc bôi đúng cách: thuốc ức chế calcineurin tại chỗ (TCI) thường được bôi 2 lần/ngày trong thời gian ngắn để điều trị bệnh. TCI có thể dùng đến khi bệnh được kiểm soát, sau đó chuyển sang điều trị duy trì 2 lần/ tuần để ngăn ngừa bùng phát. Bạn có thể bôi một lớp mỏng TCI lên vùng da tổn thương, lượng thuốc khoảng bằng đầu ngón tay. Tránh bôi lên niêm mạc như trong mũi, miệng, mắt.

1.2 Thuốc bôi viêm da cơ địa chứa corticoid

• Cơ chế hoạt động và công dụng của thuốc bôi có chứa corticoid: hoạt động theo nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm chống viêm và điều chỉnh hệ miễn dịch.
  • Chống viêm: thuốc làm co mạch máu trong da, giảm lượng chất gây viêm đến vùng da bị tổn thương. Đồng thời ức chế enzyme phospholipase A2 – loại enzyme tham gia vào quá trình tạo ra các chất gây viêm như prostaglandin và leukotriene, từ đó giúp giảm viêm hiệu quả. Bên cạnh đó, corticosteroid tác động trực tiếp lên DNA, kích thích các gen chống viêm và làm ngừng các yếu tố gây viêm.
  • Ức chế miễn dịch: corticosteroid giúp giảm phản ứng miễn dịch bằng cách ức chế các yếu tố gây viêm trong cơ thể và ngừng sự phát triển của các tế bào miễn dịch tại chỗ.
• Các loại thuốc phổ biến:
  • Steroid có tác dụng thấp, ví dụ như hydrocortisone.
  • Các loại steroid có tác dụng trung bình như Triamcinolone acetonide 0.1%, Hydrocortisone butyrate 0.1%.
  • Các loại steroid có tác dụng cao như Betamethasone dipropionate 0.05%, Mometasone furoate 0.1%, Fluocinonide 0.05%.
  • Các loại steroid có tác dụng mạnh, chẳng hạn như Clobetasol propionate 0.05%, Halobetasol propionate 0.05%.
• Cách sử dụng thuốc bôi đúng cách: sau khi tắm, dùng khăn mềm lau nhẹ để khô bớt nước. Sau đó, thoa kem dưỡng ẩm lên vùng da khô hoặc bị tổn thương để phục hồi lớp bảo vệ tự nhiên. Chờ khoảng 15-30 phút cho kem dưỡng thấm vào da rồi thoa một lớp mỏng thuốc corticoid lên vùng da viêm. Nhớ rửa tay sạch trước và sau khi bôi thuốc. Bạn dùng lượng thuốc vừa đủ để phủ đều vùng da điều trị, không nên bôi quá nhiều hoặc kéo dài nếu không có hướng dẫn của bác sĩ.

2. Thuốc uống trị viêm da cơ địa

Đối với các trường hợp viêm da cơ địa nặng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc uống như: cyclosporine, methotrexate, prednisone, mycophenolate và azathioprine để giảm triệu chứng. Những loại thuốc này hiệu quả nhưng không thể dùng lâu dài vì có thể gây ra tác dụng phụ.

3. Thuốc sinh học điều trị viêm da cơ địa

3.1 Cơ chế hoạt động của thuốc sinh học

Thuốc sinh học điều trị viêm da cơ địa tác động trực tiếp vào hệ miễn dịch để ngăn chặn tình trạng viêm quá mức. Khi bị bệnh, cơ thể sản xuất dư thừa các chất truyền tin hóa học (cytokine), đặc biệt interleukin (IL) khiến da bị viêm, ngứa và đỏ. Thuốc sinh học hoạt động như một rào cản, ức chế các IL này, ngăn chúng phát tín hiệu viêm đến các tế bào khác. Nhờ vậy, tình trạng viêm được kiểm soát, giảm các triệu chứng khó chịu như ngứa ngáy, mẩn đỏ và giúp da dần phục hồi.

3.2 Các loại thuốc sinh học được sử dụng hiện nay

• Dupilumab (Dupixent): là kháng thể đơn dòng nhắm vào thụ thể IL-4Rα, giúp ức chế IL-4 và IL-13 (hai cytokine chính gây viêm trong viêm da cơ địa). Thuốc này sử dụng cho trẻ em từ 6 tháng tuổi và người lớn bị viêm da cơ địa. Dupilumab giúp giảm ngứa nhanh, cải thiện tổn thương da. Tác dụng phụ thường gặp là viêm kết mạc và khô mắt.
• Tralokinumab: đây là kháng thể đơn dòng nhắm chọn lọc vào interleukin-13 (IL-13), góp phần kiểm soát phản ứng viêm type 2 trong viêm da cơ địa. Thuốc dùng cho người lớn bị viêm da cơ địa trung bình đến nặng. Tralokinumab có hiệu quả bền vững, dung nạp tốt. Tác dụng phụ phổ biến gồm viêm kết mạc và nhiễm trùng đường hô hấp trên.
• Lebrikizumab: kháng thể đơn dòng mới cũng nhắm vào IL-13, có cơ chế tương tự Tralokinumab. Tác dụng phụ thường tương tự các thuốc cùng nhóm, chủ yếu viêm kết mạc và phản ứng tại chỗ tiêm.

Cần lưu ý gì khi tự điều trị bệnh bằng thuốc tại nhà?

• Chẩn đoán sai: tự chẩn đoán có thể dẫn đến điều trị sai bệnh, làm tình trạng tồi tệ hơn.
• Phản ứng bất lợi: dùng thuốc sai cách hoặc tương tác thuốc có thể gây tác dụng phụ, từ nhẹ như mệt mỏi đến nghiêm trọng như dị ứng. Các nhóm người như phụ nữ mang thai hoặc người cao tuổi dễ bị tác dụng phụ hơn.
• Liều lượng không đúng: dùng sai liều lượng có thể gây hại cho sức khỏe như chóng mặt, buồn nôn,… Nếu dùng quá ít, bệnh không được điều trị hiệu quả, làm chậm quá trình hồi phục.
• Che giấu triệu chứng quan trọng: tự dùng thuốc có thể che giấu các dấu hiệu của bệnh nghiêm trọng, khiến chẩn đoán và điều trị bị trì hoãn.

Tác dụng phụ và rủi ro khi sử dụng thuốc có thể gặp

• Steroid tại chỗ có thể gây một số tác dụng phụ như làm da trở nên mỏng đi (teo da), xuất hiện vết rạn da, làm giãn mạch, tạo ra các tĩnh mạch mạng nhện. Ngoài ra, có thể bị viêm da quanh miệng hoặc phát ban giống mụn trứng cá hoặc bệnh trứng cá đỏ.
• Thuốc ức chế calcineurin bôi ngoài da có thể gây cảm giác rát nhẹ hoặc châm chích trên da.
• Thuốc điều hòa miễn dịch toàn thân có thể làm tăng huyết áp và gây các vấn đề về thận.
• Khi dùng thuốc kháng sinh, bạn có thể gặp phải các vấn đề như phát ban, tiêu chảy, buồn nôn, đau đầu,…
• Thuốc kháng histamin có thể gây buồn nôn, nôn mửa, khô miệng, buồn ngủ, chóng mặt, khó đi tiểu, tầm nhìn mờ.

Hướng dẫn chăm sóc và phòng ngừa viêm da cơ địa bùng phát

Để ngăn ngừa viêm da cơ địa tái phát, bạn có thể áp dụng một số cách chăm sóc da như sau:

• Dưỡng ẩm da đều đặn: thoa kem dưỡng ẩm ít nhất 2 lần/ngày. Đối với trẻ em, có thể dùng thuốc mỡ (thuốc bôi ngoài da) trước khi ngủ và kem dưỡng vào ban ngày.
• Thuốc chống dị ứng dạng uống: thuốc kháng histamin như cetirizine (Zyrtec) hoặc fexofenadine (Allegra) có thể giúp giảm ngứa.
• Không cào gãi: vì có thể làm da trầy xước và dễ nhiễm trùng. Nếu cảm thấy ngứa, bạn có thể dùng túi chườm ấm để làm dịu. Ngoài ra, nên cắt móng tay ngắn để hạn chế làm tổn thương da.
• Tắm đúng cách: dùng nước ấm, không nên tắm nước quá nóng. Sau tắm, bạn nên thoa kem dưỡng ngay khi da còn ẩm.
• Chọn chất tẩy rửa nhẹ nhàng: dùng xà phòng không có hương liệu hoặc cồn.
• Tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng: hạn chế tiếp xúc với phấn hoa, mạt bụi, lông động vật.
• Dùng máy tạo độ ẩm: giúp duy trì độ ẩm trong không khí, giảm tình trạng da khô.
• Mặc quần áo phù hợp: lựa chọn quần áo thoải mái làm từ chất liệu cotton.
• Điều trị căng thẳng: nên thực hiện các biện pháp thư giãn để giữ tinh thần thoải mái.

Xem thêm: 

• Viêm da cơ địa kiêng ăn gì? Kiêng bao lâu?
• Bị viêm da cơ địa nên bổ sung vitamin gì để da nhanh lành hơn?

Có thể bạn chưa biết

1. Trị viêm da cơ địa bằng thuốc bao lâu thì khỏi?

Điều trị viêm da cơ địa bằng thuốc có thể mất vài ngày đến vài tuần, tùy thuộc vào tình trạng và phản ứng của cơ thể. Sau khi dùng thuốc, các triệu chứng như ngứa và viêm giảm dần. Tuy nhiên, đây là bệnh mạn tính nên bệnh vẫn có thể tái phát. Do đó, điều trị đều đặn và chăm sóc da đúng cách rất quan trọng để duy trì kết quả lâu dài.

2. Có thể dùng một lúc nhiều loại thuốc để kết hợp điều trị không?

Bệnh có thể cần dùng nhiều loại thuốc như bôi, uống hoặc tiêm để giảm viêm và phục hồi da. Tuy nhiên, kết hợp nhiều thuốc cùng lúc có thể tương tác với nhau hoặc làm tăng tác dụng phụ. Để đảm bảo an toàn, bạn nên tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ.

Thuốc bôi viêm da cơ địa được bác sĩ tin dùng không chỉ mang lại hiệu quả cao mà còn đảm bảo an toàn cho người bệnh. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu để đảm bảo quá trình điều trị hiệu quả và tránh tái phát.