9 tai nạn thường gặp trong sinh hoạt và cách xử trí

Kể cả khi chúng ta có chú ý và cẩn thận đến đâu thì nguy cơ gặp phải các tai nạn đều có thể xảy ra. Việc nắm được các bước xử lý cơ bản đối với các thương tích giúp ích rất nhiều trong điều trị chuyên sâu (nếu có) về sau, đặc biệt đối với nạn nhân là trẻ nhỏ.

8 tai nạn thường gặp trong sinh hoạt

1. Té ngã

Bất cứ ai cũng có thể bị té ngã, nhưng đối tượng gặp nhiều nguy hiểm hơn là trẻ nhỏ và người lớn tuổi. Có nhiều nguyên nhân gây tai nạn té ngã như vấn đề về thăng bằng, thị lực, vấn đề huyết áp, tim mạch,…; các yếu tố bên ngoài như sàn nhà trơn ướt, thiếu ánh sáng, té ngã khi đang sửa chữa đồ dùng gia đình,… (1)

Thông thường, té ngã ở mức độ nhẹ thường chỉ gây đau và hoảng sợ nhẹ; tuy nhiên nếu người bị ngã có triệu chứng buồn ngủ, nôn ói hoặc mất ý thức thì cần đưa đi kiểm tra tại bệnh viện càng sớm càng tốt.

Cách xử trí

Nếu bị ngã, việc quan trọng đầu tiên là cần giữ bình tĩnh. Nếu tự cảm thấy không bị đau nhiều và đủ sức đứng dậy, hãy từ từ cử động lại. Tốt nhất nên tìm điểm bám tay chắc chắn gần đó như bàn, ghế, giường, tủ để hỗ trợ thêm. Sau đó ngồi nghỉ một lúc trước khi tiếp tục thực hiện các hoạt động khác.

Nếu không thể tự đứng dậy, hãy cố gắng kêu cứu, tạo tiếng động để thông báo cho người khác nghe thấy hoặc có thể tìm gọi đến số cấp cứu để yêu cầu hỗ trợ. Ngoài ra cần tìm tư thế nằm sao cho dễ chịu nhất và hay đổi tư thế ít nhất 30 phút/ lần.

2. Hóc dị vật

Trẻ em thường hay có thói quen cho đồ vào miệng nên nguy cơ gặp phải tai nạn trong sinh hoạt này là không nhỏ. Ngoài ra người lớn tuổi cũng là đối tượng có nguy cơ cao. Nếu không được sơ cứu kịp thời có thể để lại nhiều biến chứng, thậm chí là tử vong.

Cách xử trí

Nếu có thể ho, hãy ho mạnh để đẩy dị vật ra. Nếu không thể ho, nói, thở thì cần sơ cứu ngay:

• Vỗ lưng
  • Đứng sang 1 bên phía sau người lớn, đối với trẻ em thì quỳ xuống phía sau.
  • Để nạn nhân cúi gập eo nghiêng người về phía trước gần 90 độ.
  • Vòng một tay quanh eo đỡ thân trên của nạn nhân; với trẻ nhỏ thì có thể nằm vắt qua hai chân người sơ cứu.
  • Dùng gót của bàn tay kia vỗ mạnh 5 lần liên tục giữa hai bả vai của người bị hóc.
• Động tác Heimlich: Nếu vỗ lưng không đẩy được dị vật thì thực hiện động tác Heimlich (không thực hiện với trẻ dưới 1 tuổi, người béo phì và thai phụ trong kỳ cuối thai kỳ).
  • Vòng tay quanh eo của bệnh nhân
  • Một tay nắm chặt và đặt giữa đường giữa rốn và mũi ức (trên rốn khoảng 5cm)
  • Tay kia nắm lấy nắm đấm
  • Ấn và đẩy mạnh nắm đấm hướng lên trên
  • Lặp đi lặp lại thật nhanh động tác đẩy từ 6 đến 10 lần
• Hô hấp nhân tạo: Áp dụng khi người hóc dị vật bất tỉnh.
  • Đặt nạn nhân nằm ngửa xuống sàn, hai tay dang rộng hai bên
  • Lấy dị vật nếu thấy dị vật trong miệng; còn không thì tuyệt đối không dùng tay móc sâu vào họng để tránh đẩy dị vật vào sâu hơn đường thở.
  • Thực hiện hô hấp nhân tạo và ấn ngực. Kiểm tra lại miệng nạn nhân để kiểm tra xem dị vật có xuất hiện ra chưa

3. Đuối nước

Khi không được sơ cứu kịp thời, đuối nước để lại nhiều biến chứng nghiêm trọng. Chỉ tự phút chìm dưới nước dưới 10 phút đã có nguy cơ chấn thương não ở mức độ từ trung bình đến nghiêm trọng. Đuối nước thường xảy ra ở hồ bơi, sông suối, ao hồ,… tuy nhiên nguy cơ tai nạn này cũng xảy ra với những mực nước rất nhỏ chỉ vài cm.

Cách xử trí

• Kêu cứu tìm trợ giúp, thông báo cho nhân viên cứu hộ nếu có người ở đó
• Nhanh chóng di chuyển người bị nạn ra khỏi nước một cách an toàn
• Nếu người đuối nước không tỉnh táo (gọi không có phản hồi) thì đặt họ nằm ngửa và tiến hành hồi sức tim phổi với các bước: Ép ngực – Mở đường thở – Hô hấp nhân tạo

4. Tai nạn giao thông

Có thể xảy ra ở mức độ sự cố nhỏ như tai nạn xe đạp hoặc những trường hợp nghiêm trọng hơn nhiều. Điều quan trọng khi tiến hành sơ cứu người bị nạn là cần giữ cho khu vực xảy ra tai nạn phải an toàn – điều này giúp bảo vệ cho bạn và cả người bị thương.

Cách xử trí

• Giữ bình tĩnh và kiểm tra thương tích
  • Cố gắng ra khỏi xe khi xe bị hư hại nghiêm trọng hoặc có nguy cơ cháy nổ. Nếu không, hãy lái xe vào lề đường và bật đèn cảnh báo nguy hiểm, tắt động cơ.
  • Kiểm tra mọi người trong xe

Giữ an toàn cho xe

• • Tắt máy , ngắt kết nối ắc quy của xe
  • Kéo phanh tay, vào số hoặc đặt khối chặn trước bánh xe
  • Đảm bảo không có người hút thuốc gần xe

Gọi cứu hộ/ cấp cứu

• • Liên hệ số cảnh sát/ cấp cứu trong trường hợp có người bị thương. Ưu tiên chữa trị cho người bị thương nặng đe dọa tính mạng.
  • Điều trị cho người bị thương với tư thế của họ sau khi xảy ra tai nạn và luôn giữ cố định đầu và cổ
  • Kiểm tra vùng cổ và cột sống cho tất cả người gặp tai nạn
  • Theo dõi người bị thương và ghi lại nhịp thở, mạch đập và khả năng phản ứng của họ.

5. Điện giật

Mức độ nguy hiểm của tai nạn thường gặp này phụ thuộc vào loại dòng điện, điện áp cao, dòng điện chạy qua cơ thể như thế nào, sức khỏe tổng thể và tốc độ điều trị của nạn nhân.

Điện giật có thể gây bỏng hoặc không để lại dấu vết nào trên da. Trong cả hai trường hợp, dòng điện chạy qua đều có thể gây tổn thương bên trong cơ thể, ngừng tim hoặc chấn thương khác. Đôi khi, ngay cả một lượng điện nhỏ cũng có thể gây tử vong.

Cách xử trí

• Đối với bản thân
  • Buông/ Thả nguồn điện ngay khi có thể
  • Gọi cấp cứu, kêu gọi sự giúp đỡ từ người xung quanh
  • Không nên di chuyển trừ khi cần tránh xa nguồn điện
  • Đi khám bác sĩ ngay cả khi không có bất kỳ triệu chứng nào vì có những tổn thương nhỏ rất có phát hiện ban đầu.
  • Nếu có vết bỏng điện: Che vết thương bằng gạc vô trùng, không sử dụng băng dính hay bất cứ vật dụng nào khác có thể gây dính vào vết bỏng.
• Với người khác bị điện giật
  • Không chạm tay vào nạn nhân nếu người đó còn tiếp xúc với nguồn điện
  • Không di chuyển nạn nhân trừ khi họ có nguy cơ bị điện giật thêm
  • Cắt nguồn điện. Nếu không thể thì di chuyển nguồn điện tránh xa bằng vật không dẫn điện – tốt nhất là gỗ và cao su, không sử dụng bất kỳ vật gì ướt hoặc làm bằng kim loại.
  • Giữ khoảng cách ít nhất 6m nếu là tai nạn giật điện cao thế.
  • Gọi cấp cứu khẩn cấp khi nạn nhân rơi vào tình trạng khó thở, mất ý thức, động kinh, đau hoặc tê liệt, tim đập nhanh
  • Kiểm tra hơi thở và mạch đập – nếu cần hãy tiến hành hô hấp nhân tạo trong khi chờ cứu thương.
  • Nếu nạn nhân có dấu hiệu sốc như nôn mửa, ngất xỉu, da tái anh thì hãy nâng cao chân của họ kên một chút
  • Che vết bỏng bằng gạc vô trùng
  • Giữ ấm cho nạn nhân

6. Bỏng

Nước nóng là nguyên nhân gây bỏng hàng đầu ở cả người lớn và trẻ nhỏ. Ngoài ra còn có các vật dụng khác như lửa, bếp lò, bàn là, máy duỗi tóc, diêm quẹt,… Tai nạn bỏng nặng cần được cấp cứu y tế. Bỏng nhẹ thường có thể được điều trị bằng sơ cứu tại nhà.

Cách xử trí

• Với tình trạng bỏng nhẹ
• • Làm mát vết bỏng: Đặt vùng da bị bỏng dưới vòi nước mát trong 10 phút để giảm nhiệt, giảm đau. Nếu vết bỏng ở mặt, hãy chườm khăn mát; bỏng trong vòm miệng thì có thể ngậm đá lạnh.
  • Tháo nhẫn hoặc các vật cứng nhanh chóng, nhẹ nhàng trước khi vết bỏng sưng lên.
  • Thoa kem dưỡng có thành phần lô hội hoặc bơ ca cao để giữ ẩm, tránh khô da.
  • Băng vết bỏng: Che vết bỏng bằng gạc, không quấn quá chặt đè lên vết bỏng
  • Dùng thêm thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen hoặc acetaminophen nếu cần
• Với tình trạng bỏng nặng
• • Đưa nạn nhân tránh xa nguồn gây bỏng. Đối với bỏng điện hãy đảm bảo cắt nguồn điện trước khi tiếp xúc với nạn nhân.
  • Xác định người bỏng còn thở hay không. Nếu cần, thực hiện hô hấp nhân tạo nếu bạn biết cách.
  • Tháo đồ trang sức, thắt lưng và các vật dụng bó chặt khác ở vùng bỏng và cổ
  • Che vết bỏng bằng khan/gạch sạch
  • Nâng vùng bị bỏng cao hơn tim nếu có thể
  • Theo dõi các triệu chứng sốc như da mát, mạch yếu, thở nông,…
  • Nhanh chóng đưa nạn nhân đến bệnh viện

7. Ngộ độc

Phần lớn các tai nạn ngộ độc liên quan đến thuốc, sản phẩm tẩy rửa, thực phẩm, mỹ phẩm, hóa chất thường có trong nhà. Người bị ngộ độc thường có triệu chứng nôn mửa, khó thở, đau bụng, buồn ngủ, mất ý thức, sưng đỏ vùng da bị tổn thương,…

Cách xử trí

• Nuốt phải chất độc: Loại bỏ hết chất độc có trong miệng bệnh nhân.
• Chất độc vào mắt: Nhẹ nhàng rửa mắt bằng nước mát hoặc nước ấm trong khoảng 20 phút để loại bỏ chất độc.
• Pin: Các loại pin nhỏ, dẹt như pin cúc áo và các loại pin khác nếu nuốt phải có thể gây bỏng mô nghiêm trọng. Nếu nghi ngờ trẻ nuốt phải, cần đưa trẻ đi chụp X-quang khẩn cấp ngay lập tức để xác định vị trí của pin. Nếu pin ở trong thực quản, bạn sẽ phải lấy pin ra. Nếu pin đã đi vào dạ dày thì có thể để pin đi qua đường ruột.
• Hít phải chất độc: Nhanh chóng đưa nạn nhân ra nơi thoáng khí càng sớm càng tốt
• Ngộ độc thức ăn: Bù dịch/ nước và chất điện giải để cơ thể không bị mất nước. Có thể dùng thêm men vi sinh để bổ sung lợi khuẩn cho hệ tiêu hóa. Trong trường hợp nặng hơn thì người bệnh nên gặp bác sĩ để xem xét việc dùng kháng sinh hoặc thuốc chống ký sinh trùng.

Nếu nạn nhân nôn ói, nghiêng đầu người đó sang một bên tránh bị nghẹn. Nếu nạn nhân không có dấu hiệu sống như thở, ho hay cử động; cần tiến hành hô hấp nhân tạo ngay.

8. Chấn thương thể thao

Tham gia thể thao và các hoạt động thể chất có mức độ rủi ro chấn thương nhất định. Biết cách sơ cứu các chấn thương thể thao thông thường đóng vai trò rất quan trọng để giảm đau và tạo điều kiện cho quá trình điều trị, phục hồi sau này.

Cách xử trí

Dưới đây là các xử lý ban đầu cho các tai nạn thể thao thường gặp.

• Bong gân và căng cơ: Đây là chấn thương xảy ra khi day chằng hoặc cơ bị kéo căng quá mức hoặc bị rách. Lúc này bạn cần thực hiện các bước sau: Nghỉ ngơi – Chườm đá lạnh trong khoảng 20 phút và lặp lại sau mỗi 2 giờ để giảm sưng – Nâng chi bị đau lên cao hơn tim để giảm tình trạng viêm. Nếu cơn kéo dài sau 48 tiếng thì nên kiểm tra chuyên sâu hơn với bác sĩ.
• Gãy xương và trật khớp: Tình trạng này cần được chăm sóc y tế kịp thời. Nếu bạn nghi ngờ bị gãy xương hoặc trật khớp, hãy cố định vùng bị thương bằng nẹp hoặc vật liệu tạm thời (như báo cuộn tròn hoặc ván lót đệm) và đến bệnh viện ngay lập tức. Lưu ý: Không tự ý nắn lại khớp bị trật.

9. Động vật cắn hoặc đốt

Tất cả các vết cắn/ đốt của động vật đều cần được vệ sinh đúng cách và hầu hết đều cần điều trị dựa trên loại và mức độ nghiêm trọng của vết thương. Cho dù là của vật nuôi trong nhà hay động vật hoang dã, vết xước và vết cắn đều có thể bị nhiễm trùng và để lại sẹo. Các vết cắn làm rách da và vết cắn ở da đầu, mặt, tay, cổ tay hoặc bàn chân có nhiều khả năng bị nhiễm trùng cao hơn. Trong các trường hợp bị động vật tác động, chó mèo cắn/cào là tình trạng phổ biến hàng đầu. (2)

Cách xử trí

• Đối với vết cắn nông từ động vật trong nhà đã được tiêm phòng và khỏe mạnh
  • Rửa sạch vết thương bằng xà phòng và rửa nước ít nhất 5 phút. Không chà mạnh để tránh làm bầm tím vết thương.
  • Thoa thuốc sát trùng
  • Theo dõi dấu hiệu nhiễm trùng tại chỗ như tăng mẩn đỏ, sưng đau, chảy dịch hoặc bị sốt. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào như trên thì cần đến bệnh viện ngay.
• Đối với vết cắn sâu hoặc từ động vật lạ
  • Nếu vết cắn chảy máu, dung khan sạch ấn vào vết thương cầm máu.
  • Rửa vết thương bằng xà phòng và nước trong 5 phút và không chà sát vết thương
  • Lau khô vết thương và băng lại bằng gạc vô trùng
  • Liên hệ bác sĩ để xem xét việc tiêm ngừa hoặc dùng thuốc kháng sinh và cần theo dõi những triệu chứng giống cúm như sốt, đau đầu, khó chịu, chán ăn hoặc sưng tuyến sau khi bị động vật cắn.

Cần làm gì khi thấy người gặp nạn?

• Gọi xe cứu thương và công an ngay lập tức. Giữ bình tĩnh mô tả tình hình và cung cấp thông tin cho bác sĩ và công an.
• Trong lúc chờ xe cấp cứu đến, hãy quan sát xung quanh để tránh những nguy hiểm tiềm ẩn như xăng rò rỉ, động cơ còn hoạt động, nguồn điện, đám cháy,… Lúc này cần nhanh chóng xử lý không phát sinh thêm sự cố.
• Bảo vệ mạng sống nạn nhân: Nếu bạn đã có kiến ​​thức sơ cứu cơ bản, hãy sơ cứu cho nạn nhân.

Lưu ý: Không nên vội vàng bế nạn nhân lên mà hãy kiểm tra xem họ có bị chấn thương cột sống hay không. Nếu có, việc bưng bế nạn nhân có thể gây chấn thương tủy sống dẫn đến liệt hoặc tử vong.

Các biện pháp giúp phòng chống tai nạn

Dưới đây là những biện pháp giúp giảm nguy cơ gặp phải những tai nạn thường gặp như trên:

• Giữ vệ sinh sàn nhà, sửa chữa sàn nhà nếu có hư hỏng
• Nhận thức các mối nguy hiểm về điện
• Thực hiện an toàn trong phòng cháy chữa cháy
• Cất giữ các đồ vật có nguy cơ gây tổn thương tránh xa tầm tay trẻ em
• Chuẩn bị sẵn bộ sơ cứu đầy đủ, ở nơi dễ tìm thấy
• Tránh thương tích bằng cách cất giữ đồ đạc an toàn, đặc biệt không để lung tung thuốc/ chất tẩy rửa/ chất hóa học

Nắm được cách xử lý những chấn thương thường gặp là kỹ năng sống cần thiết cho tất cả mọi người, vừa có khả năng hỗ trợ người khác vừa có thể tự giúp bản thân trong nhiều tình huống. Song song đó việc chuẩn bị, trang bị những các phương thức phòng ngừa tai nạn cũng đóng vai trò quan trọng – đặc biệt trong môi trường có trẻ nhỏ và người lớn tuổi.