Suy tụy: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và phòng ngừa

Suy tụy có thể xảy ra ở cả người lớn và trẻ em, chủ yếu do viêm tụy mạn tính, xơ nang và nhiều nguyên nhân khác. Hầu hết các trường hợp mắc bệnh đều cần sử dụng liệu pháp thay thế enzyme tuyến tụy (PERT), kết hợp thay đổi chế độ ăn uống để kiểm soát triệu chứng.

Suy tụy là gì?

Suy tụy hay suy tụy ngoại tiết là tình trạng enzyme tuyến tụy (chủ yếu là lipase tuyến tụy) trong lòng ruột giảm hoạt động dưới ngưỡng cần thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng tiêu hóa. Nguyên nhân có thể do tuyến tụy không kích thích bài tiết, tế bào tuyến tụy không tiết đủ enzyme hỗ trợ tiêu hóa hoặc tắc nghẽn dòng chảy dịch tụy tại ống tuỵ.

Tuyến tuỵ là một tuyến mềm, có thùy nằm phía sau phúc mạc, gần thành sau của bụng, đảm nhận đồng thời chức năng nội tiết và ngoại tiết. Tuyến này đóng vai trò quan trọng trong hoạt động tiêu hóa, hấp thu, chuyển hóa carbohydrate, chất béo và protein.

Nguyên nhân gây suy tuyến tụy

Suy tụy ngoại tiết chủ yếu do hai nguyên nhân chính: viêm tụy mạn tính ở người lớn và xơ nang ở trẻ em. Đôi khi, tình trạng này có thể là biến chứng của viêm tuỵ cấp, khối u tụy, đái tháo đường, bệnh celiac, viêm ruột, phẫu thuật giảm cân, HIV/AIDS hoặc do di truyền, bẩm sinh. Phân loại cụ thể như sau:

• Các nguyên nhân liên quan đến vấn đề chuyển hóa độc hại: Thói quen uống rượu, hút thuốc lá, tăng canxi máu, tăng lipid máu và suy thận mạn tính.
• Nguyên nhân vô căn (chiếm khoảng 25%), có thể liên quan đến di truyền.
• Nguyên nhân di truyền: Đột biến CFTR, đột biến SPINK1 và viêm tụy di truyền.
• Các nguyên nhân tự miễn dịch: Viêm tụy liên quan đến hội chứng Sjogren, xơ gan mật nguyên phát và bệnh viêm ruột.
• Viêm tụy cấp tái phát và viêm tụy cấp nặng (thường xảy ra sau hoại tử tuỵ, bệnh mạch máu và xạ trị).
• Các nguyên nhân tắc nghẽn: Dị tật bẩm sinh ống tụy (ống lớn hoặc nhỏ), rối loạn chức năng cơ vòng Oddi, tắc nghẽn ống tụy do khối u và xơ hóa ống tụy sau chấn thương.

Tuyến tụy là một trong những cơ quan chính bị ảnh hưởng bởi bệnh xơ nang. 85% bệnh nhân xơ nang mắc suy tụy ngay sau khi sinh. Bệnh lý này cũng có thể xuất hiện ở một số ít trường hợp bị bệnh celiac nhưng thường khỏi sau khi kiểm soát chế độ ăn kiêng. Suy tụy cũng có thể là biến chứng của viêm ruột hoặc thứ phát do dùng thuốc điều trị. (1)

Triệu chứng suy tụy

Những người bị suy tụy đặc biệt gặp khó khăn trong việc hấp thụ chất béo từ thực phẩm. Do đó, người bệnh thường nhận thấy các triệu chứng rối loạn tiêu hóa khó chịu như:

• Đau bụng
• Đầy hơi
• Chướng bụng
• Táo bón
• Tiêu chảy
• Phân có lẫn chất béo: phân nhạt màu, nhờn, có mùi hôi…
• Giảm cân không rõ nguyên nhân được hoặc cơ thể chậm phát triển (ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ).

Phương pháp chẩn đoán suy tụy

Để chẩn đoán suy tụy ngoại tiết, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp xét nghiệm sau đây:(2)

• Xét nghiệm elastase trong phân (FE-1): Để kiểm tra sự tồn tại của enzyme elastase (protein hỗ trợ tiêu hóa) trong phân, bệnh nhân suy tụy không có elastase hoặc có nhưng rất ít.
• Xét nghiệm chất béo trong phân: Để đo lượng chất béo trong phân, hàm lượng chất béo cao có thể là dấu hiệu suy tụy ngoại tiết.
• Xét nghiệm chức năng tuyến tụy secretin: Phương pháp này được chỉ định để kiểm tra phản ứng của tuyến tụy với secretin (một loại hormone kích hoạt giải phóng các enzym tiêu hóa). Bác sĩ sẽ truyền secretin qua đường truyền tĩnh mạch người bệnh, sau đó sử dụng siêu âm nội soi để thu thập dịch và mang đi kiểm tra enzyme.
• Xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh: chụp CT, siêu âm bụng… để phát hiện các vấn đề về tuyến tụy có thể dẫn đến suy tụy.

Suy tuyến tụy có nguy hiểm không?

Suy tụy có nguy hiểm không? Người bị suy tụy ngoại tiết không thể hấp thụ đủ chất béo, protein và carbohydrate từ thực phẩm, còn được gọi là kém hấp thu. Trong khi đó, cơ thể luôn cần những nguồn dưỡng chất này để tạo ra năng lượng và duy trì ổn định chức năng của các cơ quan. Tình trạng kém hấp thu có nguy cơ cao dẫn đến suy dinh dưỡng với các dấu hiệu điển hình như sau:

• Da khô, móng giòn, rụng tóc
• Trầm cảm
• Phù (sưng mô)
• Mệt mỏi hoặc chóng mặt
• Lúc nào cũng cảm thấy lạnh
• Dễ cáu gắt
• Suy giảm trí nhớ, mất tập trung
• Mất cơ

Về lâu dài, người bệnh có thể đối diện với tình trạng loãng xương, thiếu máu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ.

Điều trị suy tụy

Suy tụy ngoại tiết là bệnh lý kéo dài suốt đời. Việc áp dụng các phương pháp điều trị suy tụy chỉ chủ yếu nhằm mục tiêu cung cấp dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể để ổn định sức khoẻ. Cụ thể bao gồm:

• Liệu pháp thay thế enzyme tuyến tụy (PERT): Bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh dùng loại thuốc kê đơn này để thay thế các enzyme tiêu hóa bị thiếu. Thời điểm sử dụng là trong bữa ăn, nhằm hỗ trợ cơ thể phân huỷ dinh dưỡng trong thức ăn.
• Hạn chế thực đơn nhiều chất béo: Khi bị suy tụy, cơ thể rất khó tiêu hóa chất béo, vì vậy người bệnh nên tránh ăn quá nhiều, đặc biệt là chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
• Vitamin: Người bệnh có thể cần dùng vitamin kê đơn để duy trình hàm lượng dinh dưỡng trong cơ thể, bao gồm Vitamin A, D, E, K.

Phương pháp phòng ngừa suy tuyến tụy

Để phòng ngừa mắc bệnh suy tụy, mỗi người cần chủ động thực hiện các biện pháp sau đây:

• Tránh hút thuốc, uống rượu vì thành phần chứa chất độc hại, rất dễ làm tổn thương tuyến tụy, tăng nguy cơ mắc bệnh viêm tụy và suy tụy
• Theo dõi các triệu chứng bất thường trong cơ thể để đi khám và điều trị kịp thời
• Đi khám sức khỏe định kỳ để sớm phát hiện bệnh

Thắc mắc về suy tụy

Dưới đây là một số giải đáp thắc mắc liên quan đến bệnh lý suy tụy ngoại tiết:

1. Có thể sống mà không có tuyến tụy?

Người bệnh có thể sống mà không có tuyến tụy nhưng cần phải có chương trình chăm sóc y tế thường xuyên.(3)

2. Bệnh lý suy tụy có tiên lượng ra sao?

Để kiểm soát tình trạng suy tụy, hầu hết người bệnh đều cần đến liệu pháp thay thế enzyme tuyến tụy (PERT). Khoảng 50% trẻ mắc bệnh có khả năng tự sản xuất enzyme tiêu hóa khi trưởng thành, lúc này có thể ngưng điều trị bằng PERT.

3. Khi nào thì gặp bác sĩ?

Người bệnh nên đi khám bác sĩ ngay khi nhận thấy các triệu chứng bất thường sau đây:

• Mệt mỏi cực độ
• Chóng mặt
• Phân có lẫn chất như dầu, nhớt
• Cơ thể có dấu hiệu suy dinh dưỡng
• Giảm cân không rõ nguyên nhân

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Hệ thống BVĐK Tâm Anh là trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho người bệnh gặp các vấn đề về đường tiêu hóa từ nhẹ đến nặng.

Nơi đây quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội soi tiêu hóa – Nội khoa và Ngoại khoa Tiêu hóa – Gan Mật Tụy – Hậu môn trực tràng chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm. Đặc biệt, các phương pháp ngoại khoa tiên tiến được áp dụng trong các lĩnh vực Nội soi và Phẫu thuật nội soi ít xâm lấn, giúp bệnh nhân nhanh hồi phục, không để lại sẹo với các tên tuổi hàng đầu.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp đầy đủ thông tin về bệnh lý suy tuỵ, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị, phòng ngừa hiệu quả. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích liên quan đến vấn đề điều trị và chăm sóc sức khỏe.