Sau hành trình vượt cạn, sức khỏe và cơ thể của phụ nữ thường rất yếu, đặc biệt đối với những sản phụ sinh mổ. Ở giai đoạn này, mẹ cần được chăm sóc kỹ càng và có chế độ dinh dưỡng hợp lý, khoa học để nhanh chóng phục hồi sức khỏe. Vì thế, việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, hiểu rõ mẹ sinh mổ kiêng ăn gì và nên ăn gì là điều vô cùng quan trọng góp phần giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng, cải thiện chất lượng sữa mẹ và cung cấp đủ năng lượng để chăm sóc con yêu.
Bài viết được sự tư vấn chuyên môn của ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Trung tâm Y khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM.
Sau sinh mổ, cơ thể mẹ phải đối mặt với nhiều sự thay đổi, bao gồm tình trạng giảm sức đề kháng, sự thay đổi nội tiết tố và vết thương sinh mổ chưa lành. Do đó, một chế độ ăn uống hợp lý có thể giúp cải thiện sức khỏe tổng thể, giảm thiểu tình trạng mệt mỏi, tăng cường hệ miễn dịch của mẹ, giúp mẹ phục hồi các tế bào bị tổn thương, cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho việc làm lành vết mổ và tái tạo các mô trong cơ thể. (1)
Bên cạnh đó, việc cung cấp đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cũng giúp mẹ có nhiều sữa hơn, từ đó đáp ứng được nhu cầu ti sữa của bé. Hơn nữa, nếu ăn uống không đúng cách, mẹ dễ bị các vấn đề về tiêu hóa như táo bón, đầy bụng, khó tiêu,… gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Vì vậy, dinh dưỡng sau sinh đúng cách là yếu tố tiên quyết giúp mẹ mau chóng hồi phục sức khỏe, có đủ năng lượng để chăm sóc bé và giảm thiểu các nguy cơ biến chứng như nhiễm trùng vết mổ, thiếu máu, các vấn đề về tiêu hóa,… trong giai đoạn hậu sản.
Mặc dù chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng và mẹ cần ăn uống đầy đủ dinh dưỡng để nhanh chóng phục hồi sức khỏe nhưng một số thực phẩm lại có thể làm chậm quá trình hồi phục hoặc gây ra những tác động không tốt đến sức khỏe của cả mẹ và bé. Vì thế, mẹ sinh mổ nên kiêng sử dụng các loại thực phẩm sau:
Rượu, bia và các đồ uống chứa caffeine như cà phê, trà đen, nước ngọt có gas,… là những thực phẩm mẹ cần kiêng sau sinh mổ. Các loại đồ uống này có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ của mẹ, dẫn đến mệt mỏi và suy giảm năng lượng. Caffeine cũng có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất sữa mẹ, gây ra tình trạng mất ngủ cho bé nếu mẹ uống quá nhiều. Thêm vào đó, rượu và bia có thể làm giảm hệ miễn dịch, làm vết mổ lâu lành và dễ bị nhiễm trùng.
Đồ nếp (xôi, bánh chưng, bánh tét,…) mặc dù chứa nhiều tinh bột và giàu năng lượng nhưng lại là những thực phẩm có tính ôn ấm trong Đông y, có thể gây ra tình trạng viêm nhiễm ở vết mổ và làm chậm quá trình làm lành vết thương. Đặc biệt, những mẹ có cơ địa dễ bị sưng tấy, viêm nhiễm thì nên tránh ăn đồ nếp trong giai đoạn hậu sản để giảm nguy cơ gây các biến chứng không mong muốn, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
Mẹ sau sinh mổ không nên ăn những món ăn quá cay, nóng như ớt, tiêu, gia vị có độ cay, nóng mạnh hoặc những món ăn được chế biến có quá nhiều dầu mỡ. Những thực phẩm này có thể làm tăng nguy cơ viêm nhiễm ở vết mổ, gây khó tiêu, đầy bụng, đồng thời khiến cơ thể mẹ cảm thấy nóng trong người, mệt mỏi, dễ nổi mụn. Đặc biệt, gia vị cay nóng còn dễ gây rối loạn tiêu hóa, làm cho mẹ bị táo bón hoặc khó tiêu, ảnh hưởng đến sự hấp thụ dinh dưỡng.
Tỏi và các gia vị mạnh như hành, gừng, tiêu có thể gây kích ứng dạ dày, làm mẹ cảm thấy đầy bụng, khó tiêu và khó chịu. Mặc dù tỏi có công dụng chống viêm, nhưng trong thời gian sau sinh mổ, việc ăn quá nhiều tỏi có thể làm giảm sức đề kháng của cơ thể, làm vết mổ lâu lành hơn đồng thời tỏi thường lưu mùi rất lâu trong sữa mẹ và trẻ nhỏ rất nhạy cảm với mùi này nên thường sẽ bỏ ti sữa.
Các thực phẩm chứa nhiều đường và muối như bánh kẹo, thực phẩm chế biến sẵn,… không chỉ gây tăng cân mà còn làm tăng huyết áp, gây giữ nước trong cơ thể. Điều này có thể làm giảm khả năng hồi phục của mẹ sau sinh, đồng thời ảnh hưởng đến lượng sữa của mẹ.
Đồ uống có gas thường chứa hàm lượng đường cao, hương vị nhân tạo và nhiều chất bảo quản nên phụ nữ sinh mổ không nên sử dụng. Những đồ uống này không chỉ không có lợi cho sức khỏe, có thể khiến sản phụ sau sinh tăng cân, mất nước dẫn đến tình trạng táo bón, đầy hơi mà còn ảnh hưởng đến sự hấp thu dinh dưỡng của cơ thể, làm giảm khả năng phục hồi vết mổ.
Mít là một loại trái cây nóng, chứa hàm lượng chất xơ cao nên dễ gây đầy bụng, đầy hơi, ợ nóng, khó tiêu, gây kích ứng dạ dày,… Đặc biệt trong giai đoạn sau sinh mổ, việc ăn các loại trái cây có tính nóng như mít có thể gây viêm nhiễm vết mổ và làm chậm quá trình làm lành vết thương.
Một số loại thực phẩm như khoai tây, khoai lang, súp lơ, đậu Hà Lan, đậu xanh, đậu đen, bắp cải, bông cải xanh,… có thể gây đầy hơi và khó tiêu. Trong giai đoạn phục hồi sau sinh mổ, việc ăn những thực phẩm này có thể khiến mẹ cảm thấy khó chịu, đặc biệt là trong trường hợp mẹ có vấn đề về tiêu hóa.
Các món ăn lên men như dưa muối, hành muối, cà muối, đồ chua, kim chi,… thường không tốt cho sức khỏe của sản phụ sau sinh, đặc biệt là sản phụ sinh mổ. Bên cạnh đó, các loại dưa muối và thực phẩm lên men này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn, ảnh hưởng đến vết mổ và sức khỏe chung của mẹ.
Thực phẩm đông lạnh có thể chứa các chất bảo quản không tốt cho sức khỏe của mẹ và bé, đồng thời chúng cũng không cung cấp đủ dưỡng chất tươi ngon mà mẹ cần trong giai đoạn hồi phục. Vì thế, mẹ nên hạn chế sử dụng các loại thực phẩm đông lạnh trong giai đoạn sau sinh mổ.
Các loại thực phẩm chưa được nấu chín như sushi, trứng sống, thịt sống hoặc nấu không kỹ như rau củ quả,… có thể chứa vi khuẩn có hại cho sức khỏe, dễ gây nhiễm trùng cho mẹ, đặc biệt là trong giai đoạn hậu sản khi hệ miễn dịch của mẹ còn rất yếu và vết thương còn chưa phục hồi.
Bên cạnh việc kiêng ăn một số thực phẩm, mẹ sau sinh mổ cũng cần bổ sung những thực phẩm lành mạnh, tốt cho sức khỏe để quá trình phục hồi diễn ra nhanh chóng và đảm bảo chất lượng sữa cho bé. Bao gồm:
Protein (chất đạm) và canxi là hai dưỡng chất rất quan trọng và cần thiết giúp cơ thể mẹ phục hồi nhanh chóng sau hành trình vượt cạn. Thịt nạc (gà, heo, bò), cá, trứng, sữa và các loại đậu hũ là nguồn thực phẩm giàu đạm giúp tái tạo tế bào và mô, cung cấp thêm năng lượng đồng thời giúp vết mổ lành nhanh chóng. Canxi từ các sản phẩm sữa, hải sản, rau xanh, cá hồi,… giúp mẹ duy trì sức khỏe xương khớp, đồng thời cung cấp canxi cho bé qua sữa mẹ.
Đường đỏ có tính ôn, hoạt huyết, dễ tiêu hóa, có khả năng cung cấp năng lượng cho cơ thể và giúp mẹ tránh tình trạng mệt mỏi, thiếu sức lực, giảm đau và có nhiều sữa sau khi sinh mổ. Mẹ có thể sử dụng đường đỏ kết hợp cùng các thực phẩm khác để tạo nên những món ăn ngon, hấp dẫn và đầy đủ dưỡng chất.
Ngũ cốc nguyên hạt cung cấp nhiều chất xơ và vitamin B, giúp cải thiện hệ tiêu hóa, giảm táo bón và cung cấp năng lượng lâu dài cho mẹ. Gạo lứt, yến mạch, lúa mạch,… là những lựa chọn tuyệt vời, vừa giúp duy trì sự cân bằng dinh dưỡng, dễ tiêu hóa lại không gây tăng cân, phù hợp với các sản phụ sau sinh mổ.
Rau củ là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ rất quan trọng trong việc tăng cường sức khỏe và hệ miễn dịch của mẹ. Các loại rau như cải bó xôi, rau ngót, rau muống chứa nhiều vitamin A, C và canxi, giúp cải thiện chất lượng sữa mẹ và hỗ trợ cơ thể mẹ phục hồi nhanh chóng.
Các loại trái cây tươi như cam, quýt, táo, chuối, dưa hấu rất giàu vitamin C, giúp cơ thể mẹ hấp thụ sắt tốt hơn, hỗ trợ tăng cường sức đề kháng và chống lại tình trạng mệt mỏi. Vitamin C cũng giúp làm đẹp da và hỗ trợ quá trình làm lành vết mổ. Bên cạnh đó, trái cây tươi còn cung cấp nước cho cơ thể, giúp duy trì sự cân bằng nước trong cơ thể mẹ.
Đậu đen, đậu xanh, đậu nành,… là nguồn thực phẩm giàu protein, sắt và chất xơ, rất tốt cho quá trình phục hồi sức khỏe của mẹ sau khi sinh mổ. Sử dụng các loại đậu này sẽ giúp mẹ giảm được các triệu chứng đầy hơi, đau bụng, khó tiêu, táo bón,… hỗ trợ tốt quá trình tiêu hóa cho mẹ.
Các loại cá béo như cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá cơm,… là những thực phẩm cung cấp nguồn omega-3 dồi dào, rất tốt cho não bộ và hệ tim mạch của mẹ. Omega-3 giúp cải thiện tâm trạng và tăng cường khả năng miễn dịch, giúp mẹ mau chóng phục hồi sức khỏe đồng thời giúp cải thiện chất lượng sữa mẹ, mang lại nhiều lợi ích cho sự phát triển trí não của bé.
Quả việt quất là một loại trái cây giàu sắt, kẽm, vitamin C và omega-3 có tác dụng chống viêm, giảm triệu chứng thiếu máu sau sinh mổ, tăng cường sức khỏe tim mạch và hệ miễn dịch cho mẹ. Ngoài ra, quả việt quất còn giúp duy trì chất lượng và đảm bảo cung cấp đầy đủ sữa mẹ cho bé ti.
Bánh mì nguyên cám chứa nhiều chất xơ và carbohydrate phức hợp giúp cải thiện tiêu hóa và duy trì năng lượng cho mẹ. Vì thế, sau khi sinh mổ 1 tháng mẹ có thể sử dụng loại bánh mì này để vừa tăng cường sức khỏe vừa giữ dáng sau sinh.
Việc uống đủ nước là vô cùng quan trọng trong giai đoạn phục hồi sau sinh. Nước giúp cơ thể duy trì độ ẩm, hỗ trợ quá trình trao đổi chất, giúp mẹ không bị mất nước và duy trì quá trình tiết sữa. Mẹ nên uống đủ ít nhất 2-3 lít nước mỗi ngày, có thể là nước lọc, nước ép trái cây tự nhiên hoặc nước dừa để bù đắp lượng nước mất đi trong quá trình cho con bú và phục hồi sau sinh.
Các vitamin và khoáng chất như vitamin A, B, C, D, E, kẽm, sắt,… có trong các loại thực phẩm như cải bó xôi, bông cải xanh, cam, đu đủ, dưa hấu, dâu tây,… rất cần thiết cho sức khỏe của mẹ và quá trình phục hồi sau sinh mổ.
Các vitamin và khoáng chất này chứa nhiều chất chống oxy hóa, hỗ trợ cơ thể sản xuất collagen, phục hồi và làm lành vết thương nhanh chóng, đồng thời còn giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng và tăng cường khả năng miễn dịch cho cơ thể của mẹ.
Sản phụ sau sinh mổ cần lưu ý một số vấn đề sau để quá trình phục hồi sau sinh mổ diễn ra tốt và hiệu quả hơn. Cụ thể: (2)
Sau sinh mổ, mẹ cần thời gian để phục hồi sức khỏe và không thể ăn uống bình thường ngay được. Trong 24 giờ đầu, bác sĩ khuyến cáo mẹ chỉ nên uống nước lọc, nước đường, cháo loãng để cơ thể thích nghi dần cho đến khi xì hơi thì mới bắt đầu bổ sung thêm các loại thức ăn khác.
Từ ngày thứ 2 trở đi, khi cơ thể đã ổn định, mẹ có thể ăn các món dễ tiêu hóa, chứa nhiều đạm, canxi và uống nhiều nước. Cần tránh thực phẩm cay nóng, đồ nếp, nhiều dầu mỡ và các món khó tiêu. Sau khoảng 1 tuần, nếu vết mổ lành và không có biến chứng, mẹ có thể trở lại với chế độ ăn đa dạng hơn.
Để có nhiều sữa sau sinh mổ, mẹ cần chú trọng đến chế độ dinh dưỡng khoa học, cân đối và đầy đủ chất dinh dưỡng. Bao gồm:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Quá trình hồi phục sau sinh mổ cần sự chăm sóc kỹ lưỡng và một chế độ ăn uống hợp lý, khoa học, giàu dưỡng chất. Hy vọng bài viết vừa rồi đã giúp mẹ có thêm những thông tin hữu ích về vấn đề “Sinh mổ kiêng ăn gì và nên ăn gì?”. Từ đó, giúp mẹ có thể nhanh chóng hồi phục sức khỏe và đảm bảo đủ sữa cho bé.
