Siêu âm có phát hiện ung thư đại tràng không? Ai cần thực hiện?

Siêu âm là phương tiện chẩn đoán hình ảnh phổ biến, dễ tiếp cận tại các cơ sở y tế. Siêu âm thường có thể chẩn đoán được các tổn thương liên quan đến đại tràng. Nhưng liệu siêu âm có phát hiện ung thư đại tràng không? Hãy cùng tìm hiểu qua chia sẻ của thạc sĩ bác sĩ Đinh Văn Thái, Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật Nội soi tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Siêu âm có phát hiện ung thư đại tràng không?

Siêu âm có thể hỗ trợ phát hiện ung thư đại trực tràng, tuy nhiên, đây không phải phương pháp chính xác nhất để chẩn đoán ung thư đại tràng. Kết quả siêu âm có thể giúp bác sĩ phát hiện các dấu hiệu bất thường ở đại tràng như sự thay đổi về cấu trúc giải phẫu hoặc khối u.

Phương pháp siêu âm dùng sóng âm để tái tạo hình ảnh bên trong cơ thể. Đầu dò của máy siêu âm phát ra sóng âm và thu lại tiếng vang khi sóng dội lại từ các cơ quan. Tiếng vang được máy tính chuyển đổi thành hình ảnh trên màn hình. Có hai loại đầu dò chính:

• Đầu dò tần số thấp (3,5-5 MHz): dùng để đánh giá toàn cảnh ổ bụng như vị trí, hình dạng, độ dày thành ruột…
• Đầu dò tần số cao (5-17 MHz): dùng để quan sát hình ảnh chi tiết về 5 lớp thành đại tràng và các mô xung quanh, các chuyển động bên trong và ngoài đại tràng, tổn thương bất thường như polyp, khối u…

1 nghiên cứu trên 145 người bệnh cho thấy, siêu âm ổ bụng có độ nhạy khoảng 79%, độ đặc hiệu khoảng 92% khi dùng để chẩn đoán ung thư đại tràng. Hiểu đơn giản, độ nhạy và độ đặc hiệu càng lớn, tỷ lệ chẩn đoán chính xác càng cao (1). Tuy nhiên, siêu âm lại chưa phải phương pháp tốt nhất để phát hiện ung thư và tổn thương bên trong đại trực tràng cũng như hệ tiêu hóa.

Tuy siêu âm có tỷ lệ chính xác khá cao trong chẩn đoán ung thư đại tràng, tuy nhiên, phương pháp tầm soát ung thư đại trực tràng được dùng phổ biến nhất là nội soi đại tràng bằng ống mềm. Siêu âm thường khó phát hiện tổn thương nhỏ bên trong đại tràng do độ phân giải hình ảnh không đủ cao. Ngoài nội soi đại tràng, chụp cắt lớp vi tính (CT-scan) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) thường được ưu tiên hơn trong chẩn đoán ung thư đại tràng vì ưu điểm tái tạo hình ảnh chi tiết hơn.

Siêu âm có phát hiện ung thư đại tràng không tùy thuộc vào nhiều yếu tố như vị trí, kích thước tổn thương, khả năng đọc kết quả của bác sĩ… Tuy vậy, siêu âm vẫn là phương pháp chẩn đoán ban đầu hiệu quả, giúp phát hiện nhiều vấn đề của đại tràng bao gồm cả ung thư đại tràng.

1. Ưu điểm của siêu âm trong việc phát hiện ung thư đại tràng

Dù không phải phương pháp chẩn đoán giúp chẩn đoán ung thư đại tràng hiệu quả, siêu âm vẫn có một số ưu điểm như:

• An toàn và không xâm lấn: bác sĩ có thể thực hiện nhanh chóng, quy trình đơn giản, không xâm lấn. Người được siêu âm không cần gây tê hay gây mê như khi nội soi sinh thiết, không gây tác dụng phụ.
• Có thể phát hiện khối u lớn: siêu âm có thể phát hiện những khối u lớn, sự dày lên bất thường của thành đại tràng hay các hạch bạch huyết lân cận.
• Hỗ trợ đánh giá ban đầu: siêu âm có thể được dùng để chẩn đoán sơ bộ tình trạng bệnh, nếu nghi ngờ tổn thương do ung thư, bác sĩ có thể chỉ định thêm các kỹ thuật khác như nội soi đại tràng, CT-scan hay MRI.
• Dễ tiếp cận: siêu âm phổ biến ở nhiều cơ sở y tế, có chi phí thấp hơn khá nhiều so với các phương pháp chẩn đoán như nội soi, CT-scan hay MRI.
• Quan sát trong thời gian thực: bác sĩ có thể theo dõi trực tiếp quá trình vận động của đại tràng mà không phải qua ảnh, phát hiện được những điều bất thường trong các hoạt động cơ thể.

2. Hạn chế của siêu âm

Ngoài các ưu điểm, siêu âm cũng có một số hạn chế nhất định như:

• Khác với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại khác, siêu âm không thể hiển thị chi tiết hình ảnh thương tổn. Các tổn thương nhỏ có thể bị bỏ qua.
• Đại tràng có cấu trúc phức tạp, có thể bị che khuất bởi nhiều lớp khác nhau, cản trở khả năng quan sát của bác sĩ. Đặc biệt, thừa cân béo phì có thể gây cản trở đầu dò siêu âm, khiến bác sĩ không thể quan sát được tổn thương.
• Việc đọc kết quả và đánh giá phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của bác sĩ chẩn đoán.

Những ai nên siêu âm đại tràng?

Những người nên thực hiện siêu âm đại tràng để phát hiện sớm bệnh tật, đặc biệt là ung thư đại tràng bao gồm:

• Người có tiền sử gia đình mắc ung thư đại tràng: ung thư đại tràng có yếu tố di truyền, do đó, những người có người thân mắc bệnh có nguy cơ cao hơn.
• Người có các triệu chứng bất thường ở đường tiêu hóa: đau bụng kéo dài, chướng bụng, táo bón, tiêu chảy bất thường cần được thăm khám kịp thời.
• Người có chế độ ăn uống ít chất xơ, lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá: chế độ ăn uống và lối sống không lành mạnh làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường tiêu hóa, trong đó có ung thư.
• Người có polyp đại tràng: polyp có thể phát triển thành ung thư nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
• Người mắc bệnh viêm ruột mãn tính: những bệnh như viêm loét đại tràng và bệnh Crohn làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng.

Ngoài ra, một số triệu chứng khác của ung thư đại tràng mà người bệnh nên lưu ý gồm sờ bụng thấy khối u, sụt cân nhanh, xuất huyết khi đại tiện… lúc này người bệnh nên được khám, chẩn đoán sơ bộ bằng siêu âm đại tràng.

Siêu âm đại tràng được thực hiện như thế nào?

Quá trình thực hiện bao gồm các bước sau:

• Chuẩn bị: người bệnh nằm lên giường, vùng bụng sẽ được bôi một lớp gel để tạo điều kiện tốt cho việc truyền – thu sóng siêu âm.
• Thực hiện siêu âm: bác sĩ dùng đầu dò siêu âm để quét lên vùng bụng, thu thập hình ảnh của đại tràng và các cơ quan xung quanh. Sóng âm được truyền sẽ phản xạ lại, tạo ra hình ảnh chi tiết.
• Đánh giá kết quả: hình ảnh thu được sẽ giúp bác sĩ phát hiện các vấn đề như viêm loét, polyp, khối u hoặc các bất thường khác của đại tràng.
• Phương pháp này an toàn và không gây đau, thường được sử dụng để chẩn đoán các bệnh lý tiêu hóa hoặc theo dõi tình trạng bệnh.

Bệnh nhân cần chuẩn bị những gì khi siêu âm đại tràng?

Khi chuẩn bị cho siêu âm đại tràng, người bệnh cần lưu ý một số điều quan trọng:

• Chế độ ăn uống: trước khi siêu âm, nên tránh ăn các thực phẩm cứng, nhiều chất xơ, có màu sắc đậm hoặc nhiều gas. Thay vào đó, hãy uống nhiều nước và ăn nhẹ bằng các thực phẩm dễ tiêu hóa.
• Làm sạch đại tràng: việc làm sạch đại tràng trước khi siêu âm giúp bác sĩ quan sát rõ hơn các cấu trúc bên trong. Một số trường hợp, người bệnh có thể được hướng dẫn dùng thuốc nhuận tràng để làm sạch đại tràng.
• Thời gian nhịn ăn: để đạt kết quả siêu âm tốt nhất, người bệnh thường được khuyến cáo không ăn uống một khoảng thời gian trước khi tiến hành thủ thuật.

Các phương pháp khác để chẩn đoán ung thư đại tràng

Ngoài siêu âm ổ bụng, một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác được dùng để chẩn đoán ung thư đại tràng phổ biến gồm:

• Nội soi đại tràng: phương pháp rất hiệu quả để phát hiện tổn thương, khối u, polyp đại tràng. Trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể tiến hành lấy mẫu sinh thiết hoặc cắt cả khối u.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan): máy chụp CT hình dùng tia X chiếu qua các mô mềm trong cơ thể, từ đó tái tạo hình ảnh chi tiết, sắc nét bằng nhiều lát cắt hình ảnh. Tùy vào máy chụp, số lát cắt khác nhau như 32, 64, 128, 512, 768 hay thậm chí 1975 lát cắt. Số lát cắt càng cao, khả năng hiển thị tổn thương và tái tạo hình ảnh càng chi tiết.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): máy MRI dùng sóng vô tuyến và nam châm để tái tạo hình ảnh trong cơ thể. MRI giúp phát hiện tổn thương ung thư đại tràng cũng như tổn thương di căn ở các vị trí như gan, não… do có thể tái tạo tốt mô mềm trên hình ảnh.
• Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET): Người bệnh được tiêm tĩnh mạch chất chỉ điểm phóng xạ, ví dụ FDG có cấu trúc giống với phân tử đường glucose. Tế bào ung thư cần rất nhiều năng lượng để phát triển, sẽ “ăn” chất chỉ điểm được tiêm vào cơ thể và được “đánh dấu” trên hình ảnh, giúp bác sĩ quan sát được tế bào ung thư đã phát triển ở những vị trí nào trong cơ thể.

Ngoài ra, bác sĩ có thể thực hiện một số xét nghiệm như xét nghiệm máu, tìm máu ẩn trong phân để tìm kiếm dấu vết ung thư đại tràng.

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật Nội Soi Tiêu Hóa và Khoa Ung bướu thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ dày dặn kinh nghiệm trong khám, chẩn đoán và điều trị các bệnh lý ung thư đường tiêu hóa (ung thư thực quản, ung thư dạ dày, ung thư đại tràng…).

Hệ thống máy móc tiên tiến tại các cơ sở cũng được đầu tư đồng bộ, hỗ trợ bác sĩ trong khám, chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn. Đặc biệt, bác sĩ luôn thiết kế phác đồ điều trị theo hướng cá nhân hóa, phù hợp với tình trạng từng người bệnh, mang đến hiệu quả điều trị cao, rút ngắn thời gian nằm viện với chi phí hợp lý.

Siêu âm có phát hiện ung thư đại tràng không phụ thuộc vào nhiều yếu tố như kích thước, vị trí, khả năng đọc kết quả của bác sĩ. Siêu âm có độ chính xác khá cao khi dùng để chẩn đoán ban đầu ung thư đại tràng. Bên cạnh đó, phương pháp này cũng có nhiều ưu điểm như: chi phí thấp, thời gian thực hiện nhanh, phổ biến tại các cơ sở y tế và không xâm lấn.