Hội chứng PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn) là gì?

Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) là tình trạng sức khỏe tâm thần không ổn định, nguyên nhân do người bệnh chứng kiến, trải qua sự kiện kinh hoàng trước đó. Các triệu chứng phổ biến của PTSD như lo lắng, gặp ác mộng, suy nghĩ về ký ức đau buồn. Hãy tìm hiểu qua bài viết sau đây để hiểu rõ hơn về Hội chứng PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn).

Hội chứng PTSD là gì?

Hội chứng PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn) là những hồi tưởng tái hiện lại một hoặc nhiều sự kiện sang chấn trong quá khứ. Sự hồi tưởng bắt đầu sau 6 tháng xảy ra sang chấn và kéo dài hơn 1 tháng. Triệu chứng này bao gồm tránh né các kích thích liên quan đến sự kiện sang chấn, các cơn ác mộng và hồi tưởng.

Triệu chứng PTSD

Triệu chứng PTSD gồm các nhóm chính sau:

1. Các triệu chứng ký ức xâm nhập

Các triệu chứng của ký ức xâm nhập bao gồm:

• Những ký ức đau buồn thường xảy ra theo kiểu xâm nhập, tái diễn ngoài ý muốn
• Hồi tưởng lại sự kiện đau thương như đang xảy ra lần nữa.
• Những giấc mơ khó chịu hoặc ác mộng về ký ức đau buồn.
• Tâm trạng đau khổ hoặc phản ứng với điều gì đó gợi nhớ đến sự kiện đau thương.

2. Các triệu chứng né tránh

• Tránh né suy nghĩ hoặc nói về sự kiện đau buồn.
• Tránh những địa điểm, hoạt động về những người khiến bạn nhớ đến sự kiện đã xảy ra.

3. Thay đổi tiêu cực lên suy nghĩ và tâm trạng

Các triệu chứng thay đổi tiêu cực trong suy nghĩ và tâm trạng gồm:

• Có suy nghĩ tiêu cực về bản thân, người khác và thế giới.
• Chán nản, thay đổi tâm trạng thất thường.
• Không nhớ khía cạnh quan trọng của sự kiện đau buồn.
• Không duy trì được mối quan hệ thân thiết.
• Cảm thấy có khoảng cách với gia đình và bạn bè.
• Thiếu hứng thú với các hoạt động từng yêu thích.
• Khó suy nghĩ tích cực.

4. Thay đổi sự thức tỉnh và tính phản ứng

Các triệu chứng thay đổi

• Dễ giật mình hoặc sợ hãi.
• Luôn đề phòng nguy hiểm.
• Hành vi tự hủy hoại bản thân, chẳng hạn lạm dung bia rượu hoặc lái xe quá nhanh.
• Khó ngủ, khó tập trung.
• Khó chịu, bộc phát giận dữ hoặc hành vi hung hăng.
• Cảm giác tội lỗi hoặc xấu hổ.

Nguyên nhân PTSD

Hội chứng PTSD xuất phát từ các nguyên nhân như:

1. Trực tiếp trải qua sự kiện đau buồn

Nếu một người trực tiếp trải qua các sự kiện sau có thể mắc Hội chứng PTSD:

• Trải qua tai nạn nghiêm trọng.
• Suýt chết đuối.
• Bị tấn công thể chất hoặc bạo lực gia đình trong thời gian dài.
• Bị cưỡng hiếp, lạm dụng tình dục.
• Bị bỏ rơi lúc nhỏ.
• Bị tra tấn, bắt cóc, đe dọa.
• Bị nhốt trong không gian kín.
• Trải qua thảm họa như dịch bệnh, hỏa hoạn, lũ lụt, sóng thần, động đất, lốc xoáy.
• Mất người thân đột ngột.

2. Chứng kiến ​​sự kiện đau buồn xảy ra với người khác

Một số sự kiện đau buồn xảy ra với người khác có thể tác động đến tâm lý của người chứng kiến nhiều người thương vong trong các tình huống: tai nạn giao thông, chiến tranh, động đất, lũ lụt, hỏa hoạn, dịch bệnh,…

3. Người thân trải qua sự kiện đau buồn 

Tiền sử trong gia đình có người mắc bệnh trầm cảm, stress, rối loạn lo âu hoặc PTSD sẽ có nguy cơ mắc rối loạn sau sang chấn cao hơn người khác khi chứng kiến, trải qua sự việc đau buồn.

4. Thường xuyên tiếp xúc với sự kiện đau thương

Các ngành nghề có nguy cơ chứng kiến với sự chia ly, mất mát điển hình như: bác sĩ, quân nhân tham gia chiến tranh, lính cứu hỏa,…

Các loại rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)

PTSD có các loại phổ biến sau [1]:

1. PTSD không phức tạp

PTSD không phức tạp là chứng rối loạn ảnh hưởng bởi một sự kiện chấn thương duy nhất, không có tình trạng sức khỏe tâm thần nào khác tồn tại cùng lúc, chẳng hạn trầm cảm hoặc lạm dụng chất gây nghiện.

Các triệu chứng của PTSD không phức tạp như: suy nghĩ về sự kiện không mong muốn đã xảy ra, hành vi né tránh, thay đổi tâm trạng, thay đổi trong xử lý nhận thức, phản ứng chậm lại trước tình huống.

2. PTSD phức tạp (CPTSD) 

Trường hợp này, do ảnh hưởng bởi nhiều sự kiện chấn thương tâm lý cùng lúc, lặp lại nhiều lần và được được xếp vào loại rối loạn căng thẳng sau chấn thương. nghiêm trọng. Người mắc CPTSD gặp các triệu chứng PTSD với cường độ cao hơn và nhiều thay đổi hành vi chống đối xã hội.

Một số triệu chứng của PTSD phức tạp điển hình như: gây hấn với người khác bằng lời nói hoặc hành động, thay đổi tâm trạng theo hướng tiêu cực,…

3. PTSD kèm theo

PTSD kèm theo là một người trải qua PTSD cùng lúc với các rối loạn khác. Các rối loạn xảy ra thường xảy ra đồng thời với Hội chứng PTSD bao gồm:

• Rối loạn sử dụng chất gây nghiện (SUD).
• Rối loạn trầm cảm.
• Rối loạn lo âu.

Nguy cơ và đối tượng rủi ro mắc PTSD

Hầu hết, những người trải qua sự kiện đau thương gặp khó khăn tạm thời trong việc điều chỉnh và đối phó cảm xúc thời gian đầu. Sau một thời gian cùng việc chăm sóc tốt cho bản thân, tâm lý sẽ khá hơn. Nếu các triệu chứng tiếp tục trầm trọng hơn, kéo dài hàng tháng hoặc hàng năm và cản trở hoạt động hàng ngày, bạn có thể mắc Hội chứng PTSD.

Một số yếu tố và đối tượng sau có rủi ro mắc Hội chứng PTSD hơn:

• Trải qua sang chấn dữ dội hoặc kéo dài.
• Trải qua những chấn thương những năm đầu đời, chẳng hạn bị lạm dụng lúc nhỏ.
• Công việc dễ gặp các sự kiện đau buồn như quân nhân, bác sĩ, lính cứu hỏa,…
• Có vấn đề sức khỏe tâm thần, chẳng hạn lo lắng hoặc trầm cảm.
• Lạm dụng chất gây nghiện như uống rượu quá mức, sử dụng ma túy.
• Có người thân mắc các vấn đề về sức khỏe tâm thần, bao gồm lo lắng, trầm cảm, PTSD.
• Thiếu sự giúp đỡ từ gia đình, bạn bè.

Chẩn đoán rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)

Để chẩn đoán rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) bác sĩ sẽ thực hiện các cách sau:

1. Kiểm tra thể chất

Bác sĩ sẽ quan sát tổng thể người bệnh, kiểm tra huyết áp, nhịp tim và có thể thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng để đánh giá các triệu chứng PTSD tác động đến cơ thể ở mức độ nào.

2. Đánh giá tâm lý

Với phương pháp này, bác sĩ sẽ trao đổi với người bệnh, hỏi một số câu hỏi, để biết các triệu chứng đang gặp, đã qua sự kiện sang chấn nào dẫn đến hội chứng PTSD.

 Phương pháp điều trị PTSD

Điều trị PTSD có các phương pháp sau:

1. Tâm lý trị liệu

• Liệu pháp nhận thức: Với phương pháp này, bác sĩ sẽ trò chuyện giúp người bệnh nhận ra điều gì (mô hình nhận thức) đang khiến họ kẹt trong ký ức, chẳng hạn niềm tin tiêu cực về bản thân và nguy cơ những điều đau thương xảy ra lần nữa. Khi điều trị Hội chứng PTSD, liệu pháp nhận thức thường được sử dụng cùng với liệu pháp tiếp xúc.
• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Phương pháp này giúp người bệnh đối mặt một cách an toàn với ký ức sợ hãi để học cách đối phó. Liệu pháp hành vi nhận thức có tác dụng tích cực với những người thường xuyên hồi tưởng, gặp ác mộng.
• Gây tê và phục hồi bằng chuyển động mắt (EMDR): EMDR là liệu pháp điều trị Hội chứng PTSD phổ biến, người bệnh được hồi tưởng lại một cách ngắn gọn về trải nghiệm đau thương, đồng thời bác sĩ sẽ hướng dẫn chuyển động mắt để thay đổi cách nhìn tích cực về sự kiện đó. EMDR nhằm mục đích giúp người bệnh PTSD thay đổi cách phản ứng với ký ức đau thương.

2. Sử dụng thuốc

Một số loại thuốc giúp cải thiện các triệu chứng của PTSD:

• Thuốc chống trầm cảm: Loại thuốc này giúp giảm các triệu chứng trầm cảm, lo lắng và cải thiện giấc ngủ, sự tập trung. Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) sertraline (Zoloft) và paroxetin (Paxil) được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt để điều trị rối loạn căng thẳng sau sang chấn.
• Thuốc chống lo âu: Thuốc chống lo âu có tác dụng giảm các triệu chứng lo lắng nghiêm trọng và các vấn đề khác liên quan đến Hội chứng PTSD.
• Prazosin: Thuốc Prazosin (Minipress) giúp làm giảm hoặc ngăn cơn ác mộng ở người mắc PTSD.

Để điều trị Hội chứng PTSD bác sĩ có thể kết hợp nhiều loại thuốc, trong quá trình điều trị sẽ điều chỉnh liều lượng hoặc thời gian dùng thuốc để tìm loại thuốc phù hợp với người bệnh. Hãy thông báo với bác sĩ nếu bạn gặp bất kỳ tác dụng phụ hoặc vấn đề nào với thuốc.

Phòng ngừa PTSD thế nào?

Sau khi trải qua sự kiện sang chấn các cảm xúc như sợ hãi, lo lắng, căng thẳng, giận dữ hoặc tội lỗi,.. sẽ ập đến. Việc ngăn những phản ứng ban đầu này sẽ giúp bạn hạn chế nguy cơ phát triển thành chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn. Mỗi người có thể kiểm soát và điều hòa lại cảm xúc bằng các số cách sau:

• Tự nhủ với bản thân đã làm tốt trong việc đối mặt với sự việc đó.
• Nói ra cảm xúc của bản thân về những gì đã trải qua với một người biết lắng nghe và không phán xét sẽ giúp bạn lấy lại tâm trạng thoải mái hơn.
• Tăng cường các hoạt động yêu thích giúp bạn ít hồi tưởng về sự việc đau buồn.
• Tập thể dục và chơi thể thao, chẳng hạn yoga và thiền rất hiệu quả trong việc giảm căng thẳng.
• Không sử dụng bia rượu và chất kích thích khác để vượt qua sang chấn gặp phải.
• Ăn uống điều độ và đi ngủ đúng giờ.

Khi những cảm xúc vượt quá kiểm soát, kéo dài trên 1 tháng, bạn nên đến khám bác sĩ chuyên khoa Tâm lý để điều trị kịp thời tránh bệnh tiến triển nặng và mắc thêm nhiều bệnh khác.

Câu hỏi liên quan PTSD

1. PTSD có phải là trầm cảm không?

Rối loạn sau sang chấn (PTSD) không phải bệnh trầm cảm nhưng không phát hiện và điều trị kịp thời có nguy cơ biến chứng thành trầm cảm.

2. PTSD có nguy hiểm không?

Ngoài gặp biến chứng trầm cảm, PTSD còn ảnh hưởng đến các vấn đề sức khỏe khác như có ý nghĩ tự sát, rối loạn ăn uống, lạm dụng rượu bia,…

Khoa Khám bệnh, BVĐK Tâm Anh TP.HCM quy tụ đội ngũ bác sĩ, chuyên gia đầu ngành có trình độ chuyên môn cao, phong cách làm việc chuyên nghiệp, tận tình chu đáo, đảm bảo công tác khám, chẩn đoán, điều trị kịp thời và tư vấn chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho người bệnh.

Hội chứng PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn) là gì? Hội chứng PTSD là tình trạng sức khỏe tâm thần xảy ra sau khi chứng kiến hoặc trải qua một hoặc nhiều sự kiện đáng sợ. Người bệnh sẽ gặp các triệu chứng như hồi tưởng lại ký ức không mong muốn, gặp ác mộng, tâm trạng thay đổi thất thường, sợ hãi,… Khi gặp dấu hiệu này, trước hết người bệnh nên cố gắng trấn an bản thân và đến gặp bác sĩ tâm lý để điều trị tránh để lâu ảnh hưởng đến sức khỏe và khó điều trị.