Viêm tiểu phế quản và viêm phổi đều xảy ra ở đường hô hấp dưới. Vậy làm thế nào để phân biệt viêm tiểu phế quản và viêm phổi? Đâu là dấu hiệu để xác định, phân biệt viêm phổi và viêm tiểu phế quản ở trẻ em?
Bài viết được tư vấn bởi BS Đặng Thị Mai Khuê – Khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Nhiễm trùng đường hô hấp dưới là nguyên nhân phổ biến gây bệnh ở trẻ nhỏ. Trong đó, viêm tiểu phế quản và viêm phổi thường gây nhầm lẫn do biểu hiện triệu chứng tương tự nhau. Tuy nhiên, hai tình trạng này khác nhau rõ rệt về vị trí tổn thương, tác nhân gây bệnh, cách điều trị, mức độ nguy hiểm. Tìm hiểu cách phân biệt viêm phổi và viêm tiểu phế quản cấp sẽ góp phần xử trí đúng, hạn chế nguy cơ bệnh tiến triển.
Viêm tiểu phế quản là một bệnh nhiễm virus cấp tính, ảnh hưởng đến các đường thở nhỏ nhất trong phổi – được gọi là tiểu phế quản. Bệnh thường gặp nhất ở trẻ dưới 2 tuổi, đặc biệt trong mùa đông. Tình trạng viêm, phù nề và tiết nhầy làm tắc nghẽn tiểu phế quản, từ đó gây ra triệu chứng khó thở, thở khò khè.
Tác nhân phổ biến gây viêm tiểu phế quản là virus hợp bào hô hấp (RSV). Ngoài ra, các loại virus khác như rhinovirus, adenovirus hoặc cúm cũng có thể là nguyên nhân. Phần lớn trường hợp sẽ tự hồi phục bằng điều trị hỗ trợ như uống đủ nước, hút dịch mũi và thở oxy (trong trường hợp cần thiết).
Viêm phổi là tình trạng nhiễm trùng phế nang (các túi khí nhỏ trong phổi) – nơi trao đổi oxy và khí carbonic. Khi bị nhiễm trùng, phế nang có thể chứa đầy dịch hoặc mủ, làm cản trở quá trình hô hấp thông thường.
Khác với viêm tiểu phế quản, viêm phổi có thể do nhiều loại vi sinh vật gây ra: vi khuẩn (phổ biến nhất là Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae), virus hoặc nấm. Viêm phổi có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc người có bệnh nền.
Tùy theo nguyên nhân, viêm phổi có thể cần sử dụng kháng sinh, thuốc kháng virus hoặc thuốc chống nấm để điều trị. Một số trường hợp phải sử dụng oxy hỗ trợ hô hấp và truyền dịch. (1)
Phân biệt viêm phổi và viêm tiểu phế quản có gì khác nhau? Một số thông tin so sánh giúp phân biệt rõ ràng hai bệnh lý này, dựa trên các tiêu chí lâm sàng và cận lâm sàng. (2)
| Tiêu chí so sánh | Viêm tiểu phế quản | Viêm phổi |
| Vị trí tổn thương | Các tiểu phế quản (đường dẫn khí nhỏ) | Nhu mô phổi (phế nang) |
| Tác nhân gây bệnh | Chủ yếu là virus (RSV, cúm, rhinovirus…) | Vi khuẩn (S. pneumoniae, H. influenzae), virus, nấm |
| Triệu chứng điển hình | Thở khò khè, thở nhanh, nghẹt mũi, ho khan | Sốt cao, ho có đờm, đau ngực, khó thở |
| Mức độ nguy hiểm | Thường nhẹ đến trung bình, nguy hiểm hơn ở trẻ nhỏ dưới 6 tháng | Có thể từ nhẹ đến nặng, thậm chí ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe |
| Cận lâm sàng | Chụp X-quang phổi cho thấy phổi tăng sáng, xẹp phổi từng vùng; công thức máu bình thường hoặc hơi tăng nhẹ | Chụp X-quang thấy hình ảnh đông đặc phổi; bạch cầu, CRP, ESR tăng cao |
| Đối tượng dễ mắc bệnh | Trẻ dưới 2 tuổi, đặc biệt từ 2–6 tháng tuổi | Mọi lứa tuổi; nguy cơ cao ở trẻ nhỏ, người già, người suy giảm miễn dịch |
Viêm phổi và viêm tiểu phế quản có nhiều điểm khác biệt, nhưng cũng có những biểu hiện lâm sàng dễ gây nhầm lẫn, đặc hiện là ở trẻ em, cụ thể như sau:
Để chẩn đoán phân biệt viêm phổi và viêm tiểu phế quản ở trẻ em, người lớn, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một số phương pháp sau:
Khám lâm sàng là bước đầu tiên cần thực hiện trong chẩn đoán viêm tiểu phổi và viêm tiểu phế quản. Trong quá trình khám, bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá:
Các xét nghiệm cận lâm sàng giúp xác định chẩn đoán và đánh giá mức độ nặng của tình trạng viêm phổi/ viêm tiểu phế quản:
Phân biệt viêm tiểu phế quản và viêm phổi về triệu chứng như thế nào? Các dấu hiệu đặc trưng của viêm tiểu phế quản và viêm phổi như sau:
| Dấu hiệu | Viêm tiểu phế quản | Viêm phổi |
| Khởi phát | Từ từ, khởi đầu giống cảm lạnh | Đột ngột hoặc từ từ, thường sốt cao ngay từ đầu |
| Sốt | Nhẹ hoặc không sốt | Sốt cao (>38,5 độ C) |
| Ho | Khô hoặc có ít đờm, kèm theo khò khè | Ho có đờm, đôi khi ho khan |
| Âm phổi | Khò khè, thì thở ra kéo dài | Ran ẩm, âm phế bào giảm hoặc gõ đục |
| X-quang | Tăng sáng phổi, xẹp từng vùng | Hình ảnh đông đặc, mờ hoặc mảng thâm nhiễm |
| Khó ăn/bú | Rất phổ biến ở trẻ nhỏ | Có thể gặp nếu bệnh nặng |
Phân biệt viêm tiểu phế quản và viêm phổi về phương pháp điều trị có gì khác biệt? Viêm tiểu phế quản và viêm phổi đều là bệnh lý đường hô hấp dưới, nhưng cách điều trị rất khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh:
Hiện chưa có thuốc kháng virus đặc hiệu điều trị viêm tiểu phế quản. Hầu hết trường hợp được điều trị bằng liệu pháp hỗ trợ, như:
Không sử dụng kháng sinh đối với các trường hợp mắc viêm tiểu phế quản vì bệnh do virus gây ra. Nếu bệnh diễn tiến nặng, đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi, có bệnh nền tim phổi, cần nhập viện sớm để theo dõi.
Tùy thuộc vào nguyên nhân viêm phổi là do vi khuẩn hay virus, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị như sau:
Đặc biệt, người bệnh cần nhập viện trong các trường hợp sau:
Viêm tiểu phế quản và viêm phổi là hai bệnh lý riêng biệt nhưng đều xảy ra ở đường hô hấp dưới, có liên quan đến nhau, có thể phối hợp với nhau hoặc diễn tiến nối tiếp nhau.
Ví dụ, trẻ bị viêm tiểu phế quản do virus RSV có thể bội nhiễm vi khuẩn và tiến triển thành viêm phổi. Tuy nhiên, về giải phẫu, hai bệnh này ảnh hưởng đến hai phần khác nhau:
Hai bệnh lý này cũng có những điểm chung về triệu chứng ban đầu, xảy ra ở trẻ nhỏ và có khả năng tiến triển nặng nếu không theo dõi sát.
Viêm tiểu phế quản và viêm phổi cái nào nặng hơn? Mức độ nghiêm trọng của hai bệnh còn phụ thuộc vào tuổi, sức đề kháng và nguyên nhân gây bệnh. Viêm phổi nhìn chung nguy hiểm hơn, đặc biệt là viêm phổi do vi khuẩn, có thể gây nhiễm trùng huyết, suy hô hấp hoặc tử vong nếu không điều trị kịp thời. Viêm tiểu phế quản thường nhẹ hơn và có thể tự hồi phục, nhưng ở trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi, bệnh có thể gây suy hô hấp nghiêm trọng, đặc biệt nếu do virus hợp bào hô hấp (RSV).
Cả hai bệnh đều cần theo dõi chặt chẽ, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao như trẻ sơ sinh, người già, người suy giảm miễn dịch hoặc mắc bệnh mạn tính.
Để phòng ngừa bệnh viêm tiểu phế quản và viêm phổi, mỗi người nên:
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Trung tâm khám chữa bệnh Tâm Anh tại Quận 7 (cũ), Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bài viết đã cung cấp các thông tin giúp mỗi người phân biệt viêm tiểu phế quản và viêm phổi. Cả hai tình trạng này đều có thể diễn tiến nặng nếu không chữa trị sớm. Vì vậy, người bệnh nên chủ động đi khám ngay khi nhận thấy dấu hiệu bất thường.
