Những tai nạn gây ‘nghẽn’ đường tiểu

Dùng dây kẽm luồn vào niệu đạo để gãi ngứa do nhiễm khuẩn đường tiểu, ông D. bị chảy máu, hẹp niệu đạo đoạn dài 10cm.

‘Khơi thông’ đường tiểu tắc nghẽn

Ngày 19/3, thạc sĩ bác sĩ Cao Vĩnh Duy, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cho biết qua nội soi bàng quang và chụp X-quang niệu đạo bàng quang ngược dòng (UCR), nhận thấy niệu đạo ông X. có một đoạn hẹp dài 10 cm suốt từ lỗ tiểu đến gốc dương vật. Do đoạn hẹp quá lớn, tổn thương dài 10cm nên bác sĩ phẫu thuật tạo hình niệu đạo. Sau mổ, ông D.M.D. (54 tuổi, Vĩnh Long) đi tiểu dễ dàng hơn.

Ông D. kể nhiều năm trước, ông thấy ngứa ngáy, khó chịu ống niệu đạo. Do vùng ngứa nằm bên trong niệu đạo, không thể gãi bằng tay như ngứa ngoài da, nên ông cắt một đoạn dây kẽm có sẵn trong nhà, sát trùng bằng cồn y tế và nước muối, rồi… luồn vào trong niệu đạo qua lỗ tiểu để gãi ngứa.

Tuy nhiên, chưa hết ngứa thì ông đã thấy đau đớn do dây kẽm làm tổn thương niệu đạo, gây chảy máu, phải vào viện gần nhà cấp cứu. Sau khi vết thương lành sẹo, ông tiểu khó, phải rặn lâu, tia nước tiểu yếu, tiểu nhỏ giọt. Đến nhiều nơi nhưng không tìm được cách điều trị, ông quyết định đến khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Theo bác sĩ Duy cho biết nguyên nhân ông D. bị ngứa niệu đạo khả năng cao có thể do nhiễm khuẩn đường tiểu.

Tương tự, ông V.H.Q. (63 tuổi, Đồng Tháp) đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM khám sau khi đã tới nhiều bệnh viện tại TP.HCM nhưng không tìm được nguyên nhân khó tiểu, tiểu nhiều lần. Bác sĩ Duy cho ông nội soi bàng quang, chụp X-quang niệu đạo bàng quang ngược dòng, đo niệu dòng đồ, nhận thấy trên niệu đạo của ông có một điểm hẹp rất nhỏ, xấp xỉ bằng cây kim; tốc độ dòng tiểu rất yếu, chỉ 2ml/s, trong khi bình thường 20-25ml/s.

Bác sĩ Duy chỉ định phẫu thuật cắt nối niệu đạo tại vị trí tầng sinh môn (vùng nằm giữa bìu xuống và hậu môn). Sau phẫu thuật, ông phục hồi nhanh, đi tiểu dễ, tốc độ dòng tiểu 25 ml/s, tương đương người bình thường.

Ông Q. chia sẻ 25 năm trước, ông đi cầu khỉ về nhà, do trời mưa to, cầu trơn nên ông trượt chân ngã, vùng tầng sinh môn đập mạnh vào cầu rồi. May mắn, ông bám được vào thành cầu nên không ngã xuống kênh nhưng do chảy máu nhiều ông phải vào viện cấp cứu.

Khoảng 5 năm gần đây, ông có triệu chứng khó tiểu, nước tiểu nhỏ giọt, tia nước tiểu yếu, mỗi lần đi tiểu phải rặn hơn 1 phút nước tiểu mới thoát ra ngoài.

Bác sĩ Duy giải thích va đạp mạnh tầng sinh môn khiến niệu đạo ông Q. tổn thương. Vết thương sau khi lành tạo thành mô sẹo, xơ cứng, dày lên theo thời gian làm niệu đạo hẹp dần. Đó là lý do vì sao các triệu chứng tiểu bất thường của ông mới chỉ xuất hiện vài năm gần đây.

Nhiều biến chứng nguy hiểm

Bác sĩ Duy cho biết niệu đạo ở nam giới là một đường ống dài 14-16cm, độ lớn lòng trong ống không đều, có những đoạn rộng, có những đoạn hẹp tự nhiên, đường kính 4-6 mm. Do đó, tỷ lệ hẹp niệu đạo ở nam giới cao hơn ở nữ giới, ước tính khoảng 229-627 trên 100.000.

Ở nữ giới, tiến sĩ bác sĩ Lê Phúc Liên, Trưởng Đơn vị Niệu nữ, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cho biết do niệu đạo phụ nữ ngắn nên nguy cơ hẹp thấp hơn. Trong số các vấn đề đường tiểu dưới (gồm bàng quang và niệu đạo) ở chị em, tắc nghẽn đường tiểu chỉ chiếm khoảng 2,7%-8%. Trong đó, nguyên nhân tắc nghẽn do hẹp niệu đạo chỉ chiếm 4%-18%.

Ngoài ra, hẹp niệu đạo có thể gặp ở người chuyển giới, nữ chuyển giới sang nam (2%-56%), nam chuyển giới sang nữ (4%-40%), do ảnh hưởng từ phẫu thuật vùng bộ phận sinh dục.

Niệu đạo hẹp khiến người bệnh tiểu khó, tiểu phải rặn, dòng nước tiểu yếu, tiểu lắt nhắt, són tiểu (tiểu không tự chủ), thậm chí bí tiểu cần cấp cứu.

Ngoài ra, ở nam giới, do niệu đạo đồng thời là đường phóng xuất tinh dịch nên nam giới hẹp niệu đạo khó xuất tinh, xuất tinh máu, ảnh hưởng “sinh hoạt vợ chồng” và khả năng có con tự nhiên qua quan hệ tình dục.

Hẹp niệu đạo trong thời gian dài không điều trị khiến nước tiểu ứ đọng, tăng nguy cơ nhiễm khuẩn đường tiểu, áp xe, mủ, hình thành sỏi tiết niệu (sỏi niệu đạo, bàng quang, thận), ứ nước trên thận, thậm chí suy giảm chức năng thận…

Với trường hợp hẹp nhẹ, trên 16Fr ( 1 Fr tương đương ⅓ mm), không ảnh hưởng cuộc sống nhiều, có thể không cần can thiệp điều trị, chỉ cần theo dõi. Ngược lại, nếu độ hẹp dưới 16Fr, bác sĩ cân nhắc can thiệp điều trị. Tùy vào nguyên nhân hẹp, vị trí hẹp, chiều dài đoạn hẹp, mức độ hẹp… bác sĩ chỉ định phương pháp phù hợp nhất.

Hiện nay, hẹp niệu đạo không có thuốc điều trị. Các phương pháp điều trị hẹp niệu đạo thường được áp dụng gồm: nong niệu đạo, nội soi xẻ hẹp niệu đạo, phẫu thuật tạo hình niệu đạo.

Bác sĩ Duy cho biết nong, xẻ hẹp, đặt stent là giải pháp “khơi thông” niệu đạo tạm thời, hiệu quả không cao, dễ tái phát hẹp, phải thực hiện thường xuyên. Ngược lại, phẫu thuật tạo hình niệu đạo xử lý dứt điểm đoạn hẹp nên giúp người bệnh cải thiện khoảng 90%-95% các triệu chứng hẹp.

Có nhiều phương pháp mổ tạo hình niệu đạo như cắt nối niệu đạo, tạo hình bằng niêm mạc miệng, tạo hình bằng vạt da quy đầu (áp dụng khi niệu đạo hẹp đoạn dài trên 1cm). Trường hợp hẹp niệu đạo phức tạp hơn, bác sĩ có thể kết hợp cùng lúc nhiều phương pháp tạo hình khác nhau. Tạo hình niệu đạo là kỹ thuật phức tạp, đòi hỏi bác sĩ cần có chuyên môn, kinh nghiệm và tay nghề cao.

Bác sĩ Duy khuyến cáo người có triệu chứng tiểu yếu, tiểu khó, tiểu phải rặn lâu, tiểu lắt nhắt, bí tiểu, từng chấn thương vùng tầng sinh môn và vùng chậu, từng nhiễm bệnh tình dục cần đến bệnh viện khám, phát hiện nguyên nhân, điều trị phù hợp.

Với người tiền sử phẫu thuật tạo hình niệu đạo, tuy tỷ lệ thành công khoảng 90% nhưng vẫn có nguy cơ tái phát hẹp nên cần theo dõi định kỳ 3 tháng/lần trong năm đầu. Những năm sau, cần khám định kỳ hàng năm.