Trào lưu lọc máu để ngăn ngừa bệnh tim mạch, xơ vữa động mạch hay đột quỵ là chuyện rất nguy hiểm, có thể khiến người dân tiền mất tật mang.

Gần đây nổi lên trào lưu “lọc máu siêu công nghệ” trong 2-3 giờ với chi phí khoảng chục triệu đồng giúp ngăn ngừa đột quỵ, nhồi máu cơ tim, ung thư. Một số bài đăng trên mạng xã hội quảng cáo tác dụng vượt trội của phương pháp này như loại bỏ mỡ máu, chất gây viêm, kim loại nặng, vi khuẩn gây bệnh, phòng bệnh tiểu đường, suy thận, đột quỵ, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, bệnh tim mạch…

Cụ thể, máu lấy từ tĩnh mạch của người bệnh, được vận chuyển qua filter lọc lần đầu để tách huyết tương, huyết tương qua filter lọc thứ hai để loại bỏ tạp chất. Khi huyết tương sạch, kết hợp lại với máu đưa vào cơ thể.

PGS.TS.BS Phạm Nguyễn Vinh, Phó Chủ tịch Hội Tim mạch Việt Nam, khẳng định không có cơ sở khoa học cho thấy lọc máu có thể phòng ngừa đột quỵ hay nhồi máu cơ tim. Nguyên nhân dẫn đến nhồi máu cơ tim là do xơ vữa động mạch cùng các yếu tố nguy cơ khác như tăng huyết áp, đái tháo đường, hút thuốc lá, rối loạn lipid máu… tích lũy nhiều năm mới gây bệnh.

Trong đó, xơ vữa mạch máu hình thành bởi các mảng bám (từ chất béo, cholesterol, canxi và các chất khác có trong thực phẩm chúng ta tiêu thụ thường ngày) tích tụ trong thành động mạch. Đây là tiến trình lão hoá tự nhiên, bắt đầu từ khi chúng ta còn trẻ và kéo dài cho đến khi lớn tuổi.

Khi lọc máu, quả lọc không phân biệt được các loại cholesterol nên có thể loại bỏ cả cholesterol tốt (HDL) có tác dụng bảo vệ mạch máu, tim mạch cho người bệnh. Quá trình này cũng đào thải albumin – một loại protein quan trọng trong máu và các chất làm đảo lộn điện giải. “Do đó, lọc máu không đúng chỉ định có thể dẫn đến nhiễm trùng, làm xáo trộn các chất trong cơ thể ảnh hưởng đến sức khỏe, chi phí rất tốn kém”, Phó giáo sư Vinh nói.

Bệnh lý nhồi máu não, xuất huyết não, đột quỵ cũng do nhiều nguyên nhân hay yếu tố nguy cơ gây ra, chủ yếu là tăng huyết áp, hoặc đái tháo đường, bệnh tim mạch, cao mỡ máu, béo phì, hút thuốc lá, uống rượu bia, hay các lạm dụng các chất cấm…

Những người lớn tuổi hoặc từng đột quỵ có nguy cơ tái phát bệnh rất cao. “Kỹ thuật lọc máu không thay đổi được những yếu tố nguy cơ, nên không thể phòng ngừa đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Đặc biệt, khi lọc máu, cho dù có lọc được mỡ thừa thì cũng không thể ngăn chặn hết nguy cơ đột quỵ”, TS.BS Nguyễn Thị Minh Đức, Trưởng khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cho hay.

Thầy thuốc ưu tú, BS.CKII Tạ Phương Dung, Phó giám đốc Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cho biết hiện kỹ thuật lọc máu được chỉ định nhiều nhất trong điều trị bệnh thận mạn tính giai đoạn 5, khi thận không thể lọc được nước dư thừa và các chất cặn bã trong cơ thể.

Ngoài điều trị bệnh thận giai đoạn cuối, lọc máu chỉ được áp dụng đối với 5 chỉ định y khoa bao gồm bệnh thần kinh nghiêm trọng như hội chứng Guillain-Barré (rối loạn tự miễn dịch khiến hệ miễn dịch tấn công các dây thần kinh), viêm tụy, bệnh về máu, gan, nhiễm trùng huyết nặng.

Một số trường hợp, gọi nôm na là lọc mỡ máu nhưng thực ra là lọc thành phần triglycerides trong máu, khi thành phần này cao gấp 7-8 lần, thậm chí hơn 10 lần so với bình thường do viêm tụy cấp. Lúc này lọc máu chỉ là một biện pháp hỗ trợ điều trị, ngăn ngừa viêm tụy cấp tiến triển nặng. Tuy nhiên, trường hợp này không nhiều và thường phải thực hiện trong các bệnh viện chuyên sâu, thậm chí phải thực hiện trong các khoa hồi sức của các bệnh viện.

“Chỉ khi nào bác sĩ sử dụng hết các phương pháp nội khoa mà vẫn không hiệu quả thì bấy giờ mới xét tới lọc máu”, bác sĩ Dung nhấn mạnh, thêm rằng lọc máu sai chỉ định có thể khiến người bệnh “tiền mất tật mang”.

Lọc máu là kỹ thuật cao, phải được thực hiện ở các đơn vị chuyên môn, có cơ sở vật chất hiện đại, thiết bị chuyên dụng. Quy trình lọc máu đòi hỏi bác sĩ phải theo dõi sát sao, đảm bảo môi trường vô khuẩn vì máu được lấy từ cơ thể để lọc chất độc, sau đó đưa lại vào cơ thể.

Do đó, đơn vị lọc máu ở các bệnh viện đều thuộc khoa chăm sóc đặc biệt hoặc trung tâm lọc máu nhằm đáp ứng tiêu chuẩn nghiêm ngặt của kỹ thuật này. Bác sĩ phải được đào tạo chuyên sâu về lọc máu ngoài cơ thể, hồi sức cấp cứu để hạn chế các biến chứng như nhiễm trùng, tai biến, co giật, rối loạn điện giải gây yếu liệt cơ…

Theo các chuyên gia, lọc máu sai chỉ định, thực hiện ở cơ sở không an toàn tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm chéo viêm gan B, C…, phản ứng với thành phần của dịch lọc, màng lọc hoặc các chế phẩm của máu sau khi đưa vào cơ thể, dẫn tới sốc phản vệ, có thể nguy hiểm tính mạng nếu không can thiệp kịp thời.

Các chuyên gia cho biết, để ngăn ngừa tăng huyết áp, xơ vữa mạch máu, phòng ngừa đột quỵ và nhồi máu cơ tim, người dân cần điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học và chủ động khám, tầm soát bệnh định kỳ. Nên hạn chế tiêu thụ những thức ăn chứa mỡ bão hòa, dùng những loại mỡ tốt cho cơ thể. Bên cạnh đó cần sống lành mạnh, ngủ đủ giấc, tăng cường luyện tập thể dục theo mức độ phù hợp với tình trạng sức khỏe, không hút thuốc, giảm rượu bia…

Nếu gia đình có tiền sử nhồi máu cơ tim, tất cả thành viên nên kiểm tra cholesterol toàn phần, triglyceride máu, LDL cholesterol và HDL cholesterol đồng thời xác định có di truyền lipoprotein (a) quá cao không. Đây là nguyên nhân khiến nhiều người gầy, ăn chay hoặc thanh đạm vẫn bị rối loạn lipid máu. Tầm soát sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm, điều trị kịp thời, giảm tỷ lệ biến chứng.

Nếu xơ vữa mạch máu do rối loạn di truyền, bên cạnh quản lý chế độ ăn, người bệnh bắt buộc phải sử dụng thuốc hạ mỡ máu và cần được khám, theo dõi định kỳ mỗi 3 hoặc 6 tháng. Quá trình điều trị còn phụ thuộc vào việc bệnh nhân đã có biến chứng xơ vữa mạch (đã bị nhồi máu cơ tim hay nhồi máu não chưa), từ đó có phác đồ điều trị thích hợp.

Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ tử vong do đột quỵ cao nhất thế giới. Trung bình mỗi năm có hơn 200.000 trường hợp bị đột quỵ từ nhẹ đến trung bình, nặng. Trong số đó, chỉ có khoảng 14% trường hợp được đưa đến bệnh viện để can thiệp trong “thời gian vàng”.

Bệnh tim mạch hiện cũng là một thách thức lớn đối với ngành y tế toàn cầu và Việt Nam, khi tỷ lệ mắc các bệnh tăng huyết áp, bệnh mạch vành, suy tim… ngày càng gia tăng và trẻ hóa. Bệnh lý tim mạch đã cướp đi sinh mạng của khoảng 200.000 người mỗi năm, chiếm 25% số ca tử vong trong dân số.

Các chuyên gia khuyến cáo người dân nên tầm soát nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim càng sớm càng tốt, đặc biệt khi có nhiều yếu tố nguy cơ. Với người khỏe mạnh, dưới 50 tuổi, kết quả tầm soát đột quỵ trước đây không phát hiện bất thường thì có thể tầm soát định kỳ 3-5 năm một lần.

Người bệnh đã trên 50 tuổi, có những yếu tố nguy cơ cao như bị mỡ máu cao, tiểu đường, tăng huyết áp thì nên chủ động theo dõi sức khỏe thường xuyên và tầm soát đột quỵ 1-2 năm một lần. Người từng bị một cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua hoặc đã từng bị đột quỵ trước đó cũng nên thực hiện tầm soát sớm.

Thông qua các biểu hiện lâm sàng của người bệnh hoặc kết quả cận lâm sàng như siêu âm tim và mạch máu 4D, chụp cắt lớp vi tính với máy CT 1975, chụp cộng hưởng từ 1,5-3 Tesla, MSCT tim và động mạch vành, hệ thống máy DSA chụp mạch vành với cánh tay robot Artis Pheno… bác sĩ có thể chẩn đoán đột quỵ, nhồi máu cơ tim nhằm có biện pháp can thiệp điều trị kịp thời.