Lòi dom là gì? Có tự khỏi không và cách chữa hiệu quả

“Lòi dom” là cách gọi dân gian cho trĩ nội sa hoặc trĩ ngoại, tình trạng các búi trĩ phồng to nằm ở ngoài hậu môn hoặc từ trong sa ra ngoài hậu môn. Bệnh không chỉ gây khó chịu, đau rát mà còn ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, tâm lý và chất lượng cuộc sống. Vậy lòi dom có tự khỏi không và đâu là cách điều trị hiệu quả?

Lòi dom là gì?

Lòi dom là tình trạng búi trĩ phồng to và sa ra ngoài hậu môn, thường gặp ở trĩ độ 2-4. Người bệnh có thể thấy khối thịt mềm lòi ra khi đi cầu, gây đau rát, chảy máu và khó chịu. Đây là dấu hiệu bệnh trĩ tiến triển nặng và cần khám sớm.

Bình thường, vùng hậu môn – trực tràng có hệ thống tĩnh mạch và mô nâng đỡ giúp kiểm soát việc đi tiêu. Khi các tĩnh mạch này bị giãn và thành mạch suy yếu, búi trĩ sẽ phồng to và sa ra ngoài hậu môn, dân gian gọi là “lòi dom” hoặc búi trĩ ngoại nằm ở ngoài hậu môn.

Bệnh thường khởi phát âm thầm, lúc đầu chỉ là cảm giác cộm vướng, sau đó búi trĩ nội có thể sa hẳn ra ngoài, gây chảy máu, đau rát, ảnh hưởng nặng nề đến sinh hoạt.

Nguyên nhân gây lòi dom

Nguyên nhân gây lòi dom thường liên quan đến các thói quen sinh hoạt và yếu tố sức khỏe làm tăng áp lực lên tĩnh mạch hậu môn, trực tràng. Từ táo bón mạn tính, ngồi lâu ít vận động đến chế độ ăn nghèo chất xơ đều có thể góp phần hình thành bệnh. Việc hiểu rõ các tác nhân này giúp người bệnh chủ động phòng ngừa và hạn chế nguy cơ tái phát.

Ngoài ra, một số yếu tố nguy cơ khác cũng góp phần gây ra tình trạng “lòi dom” như: Thừa cân, béo phì, mắc bệnh gan mạn tính làm tăng áp lực tĩnh mạch cửa hoặc ảnh hưởng từ các hoạt động nghề nghiệp (lái xe đường dài, nhân viên văn phòng…).

Triệu chứng nhận biết lòi dom

Biểu hiện của lòi dom thường tiến triển theo từng giai đoạn. Lúc đầu, triệu chứng nhẹ và thoáng qua nên dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, nếu không điều trị, các dấu hiệu sẽ ngày càng rõ rệt và gây nhiều bất tiện:

1. Triệu chứng sớm

• Cảm giác cộm, vướng hậu môn: người bệnh thường thấy như có vật lạ nhỏ, khó chịu khi ngồi hoặc sau đại tiện.
• Ngứa ngáy, rát nhẹ vùng hậu môn: do dịch tiết từ búi trĩ gây kích ứng da xung quanh.
• Chảy máu khi đi tiêu: ban đầu là vài vệt máu dính trên giấy vệ sinh hoặc lẫn trong phân, sau có thể chảy giọt.
• Cảm giác đại tiện chưa hết: bệnh nhân đi xong vẫn thấy nặng nề, muốn rặn thêm.

2. Triệu chứng khi bệnh tiến triển

• Sa búi trĩ nội ra ngoài:
  • Giai đoạn đầu: búi trĩ sa ra khi rặn, sau đó tự co vào.
  • Giai đoạn nặng: búi trĩ sa thường xuyên, phải dùng tay đẩy vào hoặc không thể đẩy vào được nữa.
• Búi trĩ ngoại: thường xuyên nằm ở ngoài hậu môn
• Đau rát hậu môn: mức độ từ khó chịu nhẹ sau khi đi tiêu đến đau nhiều khi ngồi lâu, vận động hoặc có búi trĩ bị nghẹt.
• Tiết dịch nhầy: làm vùng hậu môn ẩm ướt, dễ viêm da, ngứa ngáy.
• Chảy máu rõ rệt hơn: có thể chảy thành tia, thành giọt, kéo dài dễ dẫn tới thiếu máu, mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt.

3. Dấu hiệu cảnh báo biến chứng

• Búi trĩ sưng to, tím tái, đau dữ dội: gợi ý nghẹt búi trĩ hoặc hoại tử, cần cấp cứu ngay.
• Mủ hoặc dịch hôi: có thể do nhiễm trùng, áp xe quanh hậu môn.
• Khối cứng quanh hậu môn: đôi khi là huyết khối trong búi trĩ, gây đau đột ngột.

Chẩn đoán lòi dom

Việc chẩn đoán bệnh không chỉ nhằm xác định có bị trĩ sa hay không, mà còn giúp bác sĩ đánh giá mức độ bệnh, phân loại loại trĩ (trĩ nội, trĩ ngoại, trĩ hỗn hợp) và loại trừ các bệnh lý nguy hiểm khác ở hậu môn – trực tràng như polyp, nứt kẽ, viêm loét, ung thư đại trực tràng.

1. Khai thác bệnh sử

• Thời gian xuất hiện triệu chứng (chảy máu, sa búi trĩ, đau rát…).
• Tiền sử táo bón, tiêu chảy kéo dài, thói quen sinh hoạt (ngồi lâu, ít vận động, chế độ ăn).
• Các bệnh lý liên quan: bệnh gan, tăng áp lực tĩnh mạch cửa, mang thai, sau sinh.
• Tiền sử gia đình có bệnh lý hậu môn – trực tràng hoặc ung thư đại tràng.

2. Khám lâm sàng

• Quan sát hậu môn: bác sĩ kiểm tra có búi trĩ sa ra ngoài không, số lượng, kích thước, màu sắc (tím tái, viêm loét…), đồng thời quan sát da quanh hậu môn có dấu hiệu viêm, ngứa, kích ứng không.
• Thăm trực tràng bằng tay: giúp đánh giá độ co thắt cơ vòng, vị trí và độ lớn của búi trĩ, đồng thời loại trừ các khối bất thường khác.
• Khám toàn thân: phát hiện dấu hiệu thiếu máu do chảy máu kéo dài (da xanh, niêm mạc nhợt).

3. Cận lâm sàng

• Nội soi hậu môn – trực tràng: là tiêu chuẩn vàng, cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp vị trí búi trĩ, mức độ sa, đồng thời loại trừ các tổn thương khác (polyp, viêm loét, khối u).
• Xét nghiệm máu: công thức máu (CBC) giúp phát hiện thiếu máu do chảy máu mạn tính; xét nghiệm đông máu cần thiết trước khi làm thủ thuật hoặc phẫu thuật.

Lòi dom có tự khỏi không?

Về mặt y khoa, lòi dom (trĩ sa) là bệnh lý mạn tính, không thể tự khỏi hoàn toàn. Ngược lại, bệnh thường có xu hướng tiến triển nặng hơn theo thời gian. Những biện pháp thay đổi lối sống như tăng chất xơ, uống nhiều nước, vận động hợp lý… chỉ giúp giảm nhẹ triệu chứng chứ không loại bỏ được búi trĩ. Với các trường hợp đã sa búi trĩ rõ rệt, đa phần cần can thiệp y khoa (thuốc, thủ thuật hoặc phẫu thuật) để điều trị dứt điểm.

Biến chứng của lòi dom nếu không điều trị

Nếu bỏ qua hoặc chần chừ không điều trị, bệnh có thể gây nhiều hậu quả:

• Chảy máu kéo dài >>> thiếu máu mạn tính: người bệnh xanh xao, chóng mặt, mệt mỏi, giảm tập trung.
• Nghẹt hoặc hoại tử búi trĩ: búi trĩ sưng to, tím tái, gây đau dữ dội, có thể phải cấp cứu.
• Nhiễm trùng, áp xe hậu môn: làm hậu môn tiết dịch hôi, có mủ, nguy cơ lan rộng.
• Ảnh hưởng tâm lý & chất lượng sống: người bệnh ngại giao tiếp, khó sinh hoạt bình thường, giảm năng suất làm việc.

Điều trị lòi dom

Nguyên tắc chung là tùy theo mức độ bệnh (từ độ I đến độ IV đối với trĩ nội), thể trạng và nhu cầu của bệnh nhân, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp phù hợp.

1. Điều trị nội khoa

• Thay đổi lối sống: tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt để đảm bảo 25-35g chất xơ/ngày; uống đủ 2 lít nước/ngày; vận động thường xuyên để tránh táo bón.
• Thuốc: gồm thuốc uống, thuốc bôi hoặc thuốc đặt hậu môn, giúp giảm viêm, đau rát và ngứa. Người bệnh cần dùng theo chỉ định bác sĩ, không tự ý kéo dài để tránh tác dụng phụ.

2. Thủ thuật can thiệp (ít xâm lấn)

Áp dụng cho trĩ nội độ I đến II, gồm:

• Thắt búi trĩ bằng vòng cao su: cắt máu nuôi búi trĩ, sau vài ngày búi sẽ teo và rụng.
• Quang đông hồng ngoại: dùng năng lượng hồng ngoại để đông mạch máu nuôi búi trĩ.

3. Phẫu thuật

Áp dụng cho trĩ độ III-IV hoặc biến chứng trị ngoại không đáp ứng điều trị nội khoa.

Phòng ngừa lòi dom tái phát

Lòi dom (trĩ sa) hoặc trĩ ngoại là bệnh lý có xu hướng tái phát cao nếu người bệnh không duy trì lối sống khoa học và thói quen đại tiện hợp lý. Sau điều trị, việc phòng ngừa đóng vai trò quan trọng nhằm giảm áp lực lên tĩnh mạch trực tràng – hậu môn, bảo vệ chức năng tiêu hóa và nâng cao chất lượng sống.

Một số nguyên tắc cơ bản cần tuân thủ:

• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung nhiều chất xơ từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế đồ cay nóng, rượu bia, cà phê và thực phẩm chế biến sẵn. Uống đủ 1,5-2 lít nước mỗi ngày giúp phân mềm, dễ đào thải.
• Hình thành thói quen đại tiện đúng cách: Đi tiêu vào khung giờ cố định, không rặn mạnh, không nín nhịn quá lâu. Tránh mang theo điện thoại, sách báo khi đi vệ sinh vì dễ kéo dài thời gian ngồi, làm tăng áp lực hậu môn.
• Duy trì vận động thể chất: Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội giúp cải thiện nhu động ruột và tuần hoàn máu, đặc biệt quan trọng với người làm việc văn phòng hoặc phải ngồi lâu.
• Kiểm soát cân nặng và bệnh lý nền: Tránh thừa cân, béo phì – yếu tố làm tăng áp lực ổ bụng. Người mắc bệnh gan mạn tính, tăng áp lực tĩnh mạch cửa cần được theo dõi và điều trị định kỳ.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt khi có triệu chứng bất thường như chảy máu, đau rát, ngứa ngáy hậu môn…

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng như đau rát, chảy máu hay sa búi trĩ, có thể liên hệ và đặt lịch khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Các bác sĩ giàu kinh nghiệm tại khoa Tiêu hóa, Ngoại Tổng hợp cùng phối hợp chặt chẽ với sự hỗ trợ của máy móc hiện đại giúp chẩn đoán chính xác, điều trị an toàn và hiệu quả, sớm lấy lại sự thoải mái trong sinh hoạt cho người bệnh.

Lòi dom không chỉ gây bất tiện trong sinh hoạt mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nếu kéo dài. Bằng cách thay đổi thói quen ăn uống, sinh hoạt và điều trị kịp thời theo hướng dẫn của bác sĩ, người bệnh có thể kiểm soát và phòng ngừa bệnh tái phát. Việc chủ động chăm sóc sức khỏe hậu môn, trực tràng chính là chìa khóa để sống khỏe, giảm nguy cơ mắc bệnh.