Tại sao huyết áp không ổn định ở người già thường xảy ra?

Huyết áp không ổn định ở người già là tình trạng nguy hiểm, không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống mà còn có nguy cơ gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Vì vậy, nhận biết nguyên nhân, triệu chứng và thực hiện các biện pháp kiểm soát đúng cách sẽ giúp việc bảo vệ sức khỏe người cao tuổi, tránh nguy cơ biến chứng do vấn đề huyết áp gây ra.

Như thế nào là huyết áp không ổn định?

Huyết áp không ổn định là một thuật ngữ dùng để mô tả tình trạng thay đổi huyết áp lên hoặc xuống thất thường của một người và sự thay đổi này có thể là đột ngột hoặc diễn ra liên tục trong một thời gian dài.

Trên thực tế, ở một người khỏe mạnh, huyết áp thay đổi mỗi ngày thậm chí là thay đổi từng giờ. Nhưng sự thay đổi này là không nhiều và ở mức có thể chấp nhận được.

Cho tới bây giờ không có con số nào chính xác tuyệt đối cho tất cả mọi người, nhưng nếu huyết áp: Huyết áp tâm thu (số trên) dao động > 20mmHg, huyết tâm tâm trương (số dưới) dao động > 10 mmHg xảy ra thường xuyên, có thể được xem bất thường hoặc không ổn định.

Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra như: do tâm lý căng thẳng, chế độ ăn uống, tập thể dục cường độ cao, mắc hội chứng tăng huyết áp áo choàng trắng, tác dụng phụ của một số loại thuốc, lạm dụng các sản phẩm có chứa chất kích thích, hút thuốc lá, thay đổi nội tiết tố hoặc do một số bệnh lý tiềm ẩn liên quan đến huyết áp…

Nhiều trường hợp người khỏe mạnh cũng có sự thay đổi về huyết áp trong ngày, nhưng thường nằm trong phạm vi bình thường, không gây hại đến sức khỏe. Tuy nhiên, huyết áp không ổn định ở người cao tuổi là tình trạng nguy hiểm, cần được chú ý theo dõi và điều trị sớm.

>> Xem thêm: Diễn biến huyết áp trong ngày như thế nào?

Nguyên nhân huyết áp không ổn định ở người cao tuổi?

Huyết áp không ổn định ở người cao tuổi thường xảy ra do nhiều nguyên nhân liên quan đến sự lão hóa tự nhiên và các yếu tố sức khỏe kèm theo. Dưới đây là những lý do chính:

• Lão hóa mạch máu: Theo thời gian, thành mạch máu mất tính đàn hồi, trở nên cứng hơn (xơ vữa động mạch), dễ bị tổn thương hơn và khiến huyết áp dễ tăng hoặc giảm bất thường;
• Rối loạn chức năng thần kinh tự chủ: Hệ thần kinh điều hòa huyết áp (thần kinh giao cảm và phó giao cảm) hoạt động kém hiệu quả hơn theo tuổi tác, làm huyết áp thay đổi đột ngột, nhất là khi thay đổi tư thế (hạ huyết áp tư thế đứng) hoặc trong các tình huống đòi hỏi cơ thể thích nghi nhanh;
• Suy giảm chức năng tim: Chức năng của hệ tim mạch sẽ suy giảm dần theo thời gian, tim yếu đi, bơm máu kém hiệu quả cũng góp phần khiến huyết áp dao động bất thường;
• Bệnh lý mạn tính: Người già thường mắc các bệnh như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh mạch vành, bệnh thận, rối loạn mỡ máu – những bệnh này ảnh hưởng trực tiếp đến huyết áp. Đây là những yếu tố nguy cơ có thể làm trầm trọng thêm tình trạng huyết áp không ổn định;
• Tác dụng phụ của thuốc: Người lớn tuổi thường dùng nhiều loại thuốc (đa dược trị liệu), trong đó có thuốc ảnh hưởng đến huyết áp như thuốc lợi tiểu, thuốc giãn mạch, thuốc chống trầm cảm… đặc biệt khi dùng không đúng cách hoặc không kiểm soát tốt;
• Thay đổi tâm lý như: Stress, lo âu, căng thẳng, xúc động mạnh, mất ngủ, thiếu vận động, mất nước, mất cân bằng điện giải do chế độ ăn uống không hợp lý hoặc bệnh lý mãn tính cũng là yếu tố góp phần khiến huyết áp dễ dao động.

Người già bị huyết áp không ổn định có nguy hiểm không?

Huyết áp không ổn định ở người cao tuổi là tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Huyết áp dao động thất thường làm tăng nguy cơ tổn thương các cơ quan quan trọng như mạch máu, não, tim, thận, thần kinh và mắt.

Đặc biệt, những cơn huyết áp tăng đột ngột có thể dẫn đến đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim, trong khi huyết áp giảm đột ngột lại dễ gây chóng mặt, té ngã dẫn đến chấn thương nghiêm trọng. Đáng chú ý, hệ xương của người cao tuổi thường suy yếu, dễ gãy hơn, đặc biệt ở vùng hông, làm giảm khả năng vận động và ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống.

Không chỉ vậy, huyết áp không ổn định còn ảnh hưởng đến khả năng nhận thức, gây ra các triệu chứng như lú lẫn, mất trí nhớ hoặc làm tiến triển các bệnh lý về thần kinh. Tình trạng này cũng làm tăng gánh nặng cho tim, khiến tim phải hoạt động nhiều hơn để bơm máu, lâu ngày có thể dẫn đến suy tim.

Do đó, người thân trong gia đình cần quan tâm, hỗ trợ đo huyết áp thường xuyên để theo dõi, chú ý đến những dấu hiệu cảnh báo huyết áp không ổn định ở người cao tuổi, nhằm giúp phát hiện sớm, kiểm soát hiệu quả và giảm nguy cơ biến chứng.

Khi nào nên gặp bác sĩ?

Nên đưa người lớn tuổi bị huyết áp không ổn định đến bệnh viện ngay khi:

• Khi triệu chứng lặp lại thường xuyên như chóng mặt, ngất xỉu hoặc hoa mắt, làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày;
• Có dấu hiệu nghiêm trọng như đau ngực, khó thở, suy giảm nhận thức, hoặc ngất xỉu;
• Người cao tuổi có các bệnh nền như đái tháo đường, bệnh mạch vành, hoặc các vấn đề thần kinh;
• Khi áp dụng các biện pháp thay đổi lối sống và tự xử lý tại nhà nhưng không mang lại hiệu quả, hoặc triệu chứng tiếp tục trở nên trầm trọng hơn;
• Người lớn tuổi đang sử dụng thuốc điều trị nhưng gặp tác dụng phụ nghiêm trọng liên quan đến huyết áp;
• Trong trường hợp xảy ra biến chứng như té ngã gây chấn thương, đặc biệt là gãy xương hoặc tổn thương đầu.

Kiểm soát huyết áp ở người già gặp những khó khăn nào?

Kiểm soát huyết áp ở người cao tuổi thường gặp nhiều khó khăn hơn do đây là nhóm đối tượng thường có nhiều vấn đề về sức khỏe tim mạch. Các yếu tố từ tuổi tác, bệnh lý nền đến thói quen sinh hoạt đều góp phần ảnh hưởng đến quá trình kiểm soát huyết áp trở nên khó khăn hơn.

• Suy giảm chức năng cơ quan: Hệ tim mạch và thần kinh suy yếu theo tuổi tác, giảm khả năng điều hòa và duy trì huyết áp ổn định;
• Bệnh lý nền phức tạp: Người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh lý mãn tính như đái tháo đường, suy tim, bệnh mạch vành, ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát huyết áp;
• Tác dụng phụ của thuốc: Do người cao tuổi thường có nhiều bệnh nền hoặc các vấn đề sức khỏe khác cần được điều trị bằng thuốc, nên có thể gặp tác dụng phụ của thuốc như ảnh hưởng đến huyết áp, khiến việc kiểm soát tình trạng huyết áp không ổn động khó khăn hơn;
• Khó tuân thủ điều trị: Khả năng ghi nhớ giảm hoặc thiếu hỗ trợ từ người thân khiến người cao tuổi khó tuân thủ đúng liều lượng và thời gian dùng thuốc huyết áp, làm giảm hiệu quả điều trị;
• Chế độ ăn uống không hợp lý: Người cao tuổi thường gặp khó khăn trong việc duy trì chế độ ăn ít muối, ít chất béo, cần cân đối dinh dưỡng, đặc biệt là khi không có sự hỗ trợ, chăm sóc từ người thân;
• Gặp nhiều hạn chế trong vận động: Huyết áp dễ dao động hơn khi người cao tuổi ít vận động hoặc gặp khó khăn trong việc tập luyện;
• Căng thẳng tinh thần: Nhiều người cao tuổi sống một mình hoặc bị áp lực về tâm lý, tinh thần không thoải mái, hoàn cảnh sống chưa tốt có thể làm tăng nguy cơ làm dao động huyết áp;
• Khả năng tự theo dõi kém: Nhiều người lớn tuổi không quen với việc sử dụng hoặc không có thiết bị theo dõi huyết áp tại nhà, dẫn đến khó phát hiện và kiểm soát kịp thời các bất thường.

>> Xem thêm: Huyết áp không ổn định nên làm gì?

Điều trị huyết áp không ổn định ở người già thế nào?

Để điều trị hiệu quả huyết áp không ổn định ở người cao tuổi, cần có phác đồ điều trị “cá thể hóa”, kết hợp với sự chăm sóc toàn diện từ người thân trong gia đình, nhằm giúp duy trì huyết áp ổn định trong ngưỡng an toàn và giảm nguy cơ mắc các biến chứng tim mạch.

• Dinh dưỡng khoa học: Người bệnh cần thực hiện chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng, bổ sung đủ các nhóm chất thiết yếu, hạn chế thực phẩm gây hại như đồ ăn nhiều muối và chất béo bão hòa; nên chia nhỏ các bữa ăn trong ngày và ưu tiên những món dễ hấp thụ;
• Duy trì thói quen tập thể dục nhẹ nhàng;
• Giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc;
• Hạn chế tiêu thụ rượu, bia, đồ uống có chứa caffeine;
• Không hút thuốc lá giúp giảm nguy cơ dao động huyết áp, đồng thời hỗ trợ ngăn ngừa tổn thương mạch máu, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ, đặc biệt ở người cao tuổi;
• Tuân thủ dùng thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ: Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của người bệnh, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chẹn beta để giảm nhịp tim, thuốc ức chế men chuyển ACEi, ức chế thụ thể hoặc ức chế canxi giúp làm giãn mạch máu, hoặc thuốc lợi tiểu nhằm giảm lượng nước và muối trong cơ thể, từ đó hỗ trợ cân bằng huyết áp một cách hiệu quả hơn.

Cách chăm sóc người già bị huyết áp không ổn định

Khi chăm sóc người lớn tuổi bị huyết áp không ổn định cần chú trọng đến chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng, theo dõi y tế và môi trường sống. Người nhà nên có sự quan tâm đặc biệt để đảm bảo an toàn và cải thiện sức khỏe lâu dài. Dưới đây là những cách chăm sóc hiệu quả:

• Theo dõi huyết áp thường xuyên: Sử dụng máy đo huyết áp tại nhà để kiểm tra huyết áp định kỳ cho người cao tuổi, ghi lại kết quả để báo với bác sĩ trong mỗi lần tái khám, giúp phát hiện sớm những biến động bất thường và có biện pháp can thiệp kịp thời;
• Hỗ trợ người già tuân thủ điều trị: Người thân nên nhắc nhở người bệnh uống thuốc đúng giờ, đúng liều theo chỉ định của bác sĩ, tránh quên hoặc tự ý thay đổi liều lượng. Sắp xếp thuốc theo ngày hoặc sử dụng hộp thuốc có nhãn để người bệnh dùng thuốc đúng;
• Xây dựng chế độ ăn uống phù hợp: Chuẩn bị các bữa ăn đầy đủ dinh dưỡng, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, ít muối, ít chất béo, hạn chế đường và ăn giàu rau xanh, củ quả, cá để giúp kiểm soát huyết áp. Thường xuyên nhắc nhở người bệnh uống đủ nước đặc biệt khi thời tiết nóng và tránh sử dụng rượu, caffeine để giảm nguy cơ dao động huyết áp
• Lối sống lành mạnh: Khuyến khích vận động nhẹ nhàng: Hướng dẫn người bệnh thực hiện các bài tập như đi bộ, yoga, dưỡng sinh hoặc vận động tại chỗ để tăng cường sức khỏe tim mạch hoặc cùng người lớn tuổi tập luyện để tiện theo dõi, hỗ trợ; tránh hút thuốc lá hoặc tiếp xúc khói thuốc lá, ngủ đủ giấc;
• Hỗ trợ khi thay đổi tư thế: Giúp người già đứng lên từ từ khi chuyển từ tư thế nằm sang ngồi hoặc đứng để tránh hạ huyết áp tư thế. Đồng thời, luôn ở bên cạnh để hỗ trợ nếu họ cảm thấy chóng mặt hoặc mất thăng bằng;
• Tránh căng thẳng: Gia đình nên tạo trường sống thoải mái, tránh lo âu hoặc căng thẳng, luôn động viên tinh thần, dành thời gian để quan tâm, chia sẻ và lắng nghe người bệnh;
• Tuân thủ điều trị: Uống thuốc đúng giờ, đúng liều theo chỉ định của bác sĩ. Không tự ý ngưng thuốc dù huyết áp có vẻ ổn định;
• Phòng ngừa tai biến: Cẩn thận khi di chuyển, tránh té ngã do tụt huyết áp. Trang bị tay vịn trong phòng tắm, hành lang; dùng giày dép chống trơn. Để số điện thoại cấp cứu ở nơi dễ thấy;
• Đưa người bệnh đi tái khám đúng hẹn: Người thân trong gia đình nên hỗ trợ đưa người bệnh đi khám định kỳ để theo dõi tình trạng và điều chỉnh phác đồ điều trị nếu cần. Nếu có triệu chứng nguy hiểm như đau ngực, khó thở hoặc chóng mặt nghiêm trọng, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức. (1)

Câu hỏi thường gặp

1. Người già bị huyết áp không ổn định có dễ đột quỵ không?

Người già bị huyết áp không ổn định có nguy cơ cao bị đột quỵ, bởi sự dao động huyết áp liên tục có thể gây áp lực lớn lên mạch máu não. Huyết áp tăng đột ngột làm gia tăng nguy cơ vỡ mạch máu, trong khi huyết áp giảm đột ngột lại khiến lưu lượng máu đến não không đủ, dẫn đến đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Đặc biệt, thành mạch ở người cao tuổi thường kém đàn hồi và dễ tổn thương hơn, làm tăng nguy cơ đột quỵ.

2. Người già bị huyết áp không ổn định nên ăn món gì?

Đối với người già bị huyết áp không ổn định, chế độ ăn nên ưu tiên bổ sung nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, các loại cá béo. Đồng thời, giảm lượng muối theo hướng dẫn của bác sĩ, hạn chế những thực phẩm như nhiều đường, chất béo bão hòa, thức ăn chế biến sẵn …

3. Người già huyết áp không ổn định có phải do dùng thuốc sai cách?

Sử dụng thuốc không đúng cách, không tuân thủ đúng liều lượng, thời gian uống thuốc hoặc tự ý ngưng thuốc mà không tham khảo ý kiến bác sĩ có thể làm tăng nguy cơ dao động huyết áp. Bên cạnh đó, một số loại thuốc điều trị các bệnh nền cũng gây tác dụng phụ ảnh hưởng đến huyết áp nếu dùng không đúng chỉ định. Vì vậy, gia đình nên hướng dẫn kỹ và nhắc nhở người cao tuổi tuân thủ dùng thuốc hàng ngày.

4. Mất ngủ có ảnh hưởng huyết áp ở người già không?

Người cao tuổi bị mất ngủ có thể ảnh hưởng đến huyết áp, làm tăng nguy cơ huyết áp không ổn định. Khi không ngủ đủ giấc hoặc chất lượng giấc ngủ kém, cơ thể sản sinh nhiều hormone căng thẳng như cortisol, làm mạch máu co lại và huyết áp tăng cao hơn bình thường. Mất ngủ kéo dài còn ảnh hưởng đến chức năng tim mạch và khả năng điều hòa huyết áp của cơ thể.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:

Để kiểm soát tình trạng huyết áp không ổn định ở người già, cần có sự hỗ trợ, chăm sóc tốt từ gia đình và phối hợp tuân thủ điều trị theo phác đồ của bác sĩ. Vì vậy, nếu trong gia đình có người lớn tuổi gặp phải vấn đề về huyết áp, người thân nên chủ động quan tâm, chăm sóc nhiều hơn.