Hồng cầu nhỏ có thể là dấu hiệu bất thường liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Vậy hồng cầu nhỏ là bệnh gì? Hồng cầu có kích thước nhỏ hơn bình thường là do đâu?
Hồng cầu nhỏ (microcytosis) là tình trạng mà trong đó thể tích trung bình hồng cầu thấp hơn mức bình thường. Ở người trưởng thành, thể tích trung bình hồng cầu (Mean Corpuscular Volume – MCV) bình thường dao động trong ngưỡng từ 80 – 95 fL. Khi MCV dưới 80 fL, người bệnh được chẩn đoán là có hồng cầu nhỏ. Đây là dấu hiệu lâm sàng quan trọng, có thể liên quan đến thiếu sắt hoặc bệnh lý huyết sắc tố như thalassemia.
Nghiên cứu ghi nhận khoảng 2,3% trẻ sơ sinh có MCV < 94 fL. Đối với trẻ sơ sinh đủ tháng, MCV trung bình thường nằm trong khoảng 96 – 108 fL. Nếu MCV thấp hơn 94 fL, trẻ sơ sinh cần được đánh giá khả năng mắc α-thalassemia hoặc thiếu sắt bẩm sinh. Đặc biệt, ở trẻ sơ sinh thiếu tháng (sinh non), MCV ban đầu có thể rất cao (trên 110 fL), sau đó giảm dần về khoảng 90 ± 12 fL vào giai đoạn 3 – 4 tháng tuổi. (1)
Ở phụ nữ mang thai, MCV có thể tăng nhẹ khoảng 4 fL nếu được bổ sung sắt đầy đủ trong thai kỳ. Ngược lại, nếu không bổ sung đầy đủ chất sắt, MCV có thể giảm nhẹ. Thiếu máu do thiếu sắt là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra microcytosis trong thai kỳ. Trên toàn cầu, có đến 40 – 48,7% phụ nữ mang thai bị thiếu máu, chủ yếu do thiếu sắt, và microcytosis là một trong những dấu hiệu sớm giúp nhận biết tình trạng này. (2)
Hồng cầu nhỏ hay thể tích khối hồng cầu giảm có thể bắt nguồn từ các nguyên nhân hay yếu tố nguy cơ khác nhau. Ngoài ra, không loại trừ nguyên nhân có liên quan đến bệnh lý về máu.
Thiếu máu do thiếu sắt là tác nhân làm giảm sản xuất hemoglobin, dẫn đến hồng cầu nhỏ và nhạt màu (hypochromic). Đây là nguyên nhân phổ biến, đặc biệt là đối tượng phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ.
Thalassemia (tan máu bẩm sinh) là bệnh về máu di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc globin, gây hồng cầu có kích thước nhỏ hơn bình thường nhưng hemoglobin có thể không giảm tương ứng. Bệnh Alpha Thalassemia (α‑Thalassemia) ở trẻ sơ sinh có thể liên quan đến nguyên nhân gây bệnh.
Các bệnh lý mạn tính (viêm khớp, suy thận…) có thể làm bất hoạt sắt và giảm sản xuất hồng cầu. Vì vậy, người bị thiếu máu do mắc các bệnh lý mạn tính có thể bị thể tích trung bình hồng cầu thấp.
Một số yếu tố có thể là nguy cơ dẫn đến tình trạng này, bao gồm:
Ngoài dấu hiệu MCV thấp, tình trạng hồng cầu nhỏ không gây ra triệu chứng đặc hiệu nào khác. Trong một số trường hợp, người bị bệnh có thể gặp phải các triệu chứng tương tự bệnh thiếu máu, điển hình như: (3)
Để chẩn đoán tình trạng này, người bệnh cần trải qua quá trình thăm khám lâm sàng và thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu theo chỉ định của bác sĩ. Thông qua quá trình thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể đánh giá và ghi nhận các yếu tố cần thiết như tuổi tác, giới tính, tiền sử mắc bệnh của bản thân và gia đình… Sau đó, để có đủ cơ sở đưa ra chẩn đoán bệnh, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một số kỹ thuật như:
Trong trường hợp đã loại trừ nguyên nhân thiếu sắt, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện xét nghiệm khác như xét nghiệm di truyền, điện di hemoglobin… để chẩn đoán thalassemia.
Bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị hồng cầu nhỏ tùy thuộc vào nguyên nhân, thể trạng của người bệnh. Trong nhiều trường hợp, người bị bệnh không có triệu chứng rõ ràng và các chỉ số xét nghiệm nằm trong giới hạn an toàn có thể chưa cần can thiệp y tế. Tùy theo nguyên nhân cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị khác nhau, chẳng hạn như:
Người bị bệnh cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, bởi vì điều trị hiệu quả cần dựa vào nguyên nhân gốc rễ của tình trạng microcytosis.
Trên thực tế, không thể dự phòng tất các nguy cơ gây thể tích trung bình hồng cầu thấp. Tuy nhiên, mỗi người cần duy trì lối sống khoa học, tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn chi tiết cách đảm bảo hiệu quả hấp thụ chất sắt từ chế độ ăn uống để dự phòng nguy cơ bị thiếu máu do thiếu sắt.
Ngoài ra, người bệnh từng thực hiện phẫu thuật cắt dạ dày hoặc cơ địa giảm hấp thụ sắt cần áp dụng chế độ dinh dưỡng tăng cường bổ sung chất sắt chuyên biệt dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Trong một số trường hợp, người bị bệnh với nồng độ hemoglobin vẫn trong ngưỡng đạt tiêu chuẩn vẫn có thể hiến máu. Tuy nhiên, trước khi thực hiện hiến máu, người mắc phải tình trạng này cần thông báo với đội ngũ y tế về tình trạng sức khỏe của mình.
Tình trạng nếu không được chẩn đoán và có biện pháp xử trí kịp thời có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe nguy hiểm như suy tim, giảm hiệu suất làm việc, ảnh hưởng tâm lý trẻ, suy dinh dưỡng, suy giảm trí nhớ…
Triệu chứng này không phải là bệnh lý ác tính, tuy nhiên việc mắc phải các bệnh ung thư có thể gây thiếu máu hồng cầu nhỏ thứ phát.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, hồng cầu nhỏ không chỉ là một chỉ số trong xét nghiệm mà có thể là dấu hiệu giúp nhận diện sớm nhiều bệnh lý tiềm ẩn trong cơ thể. Do đó, mỗi người cần tìm hiểu nguyên nhân và chủ động theo dõi chỉ số này qua việc thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín như BVĐK Tâm Anh, đóng vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khỏe lâu dài.
