Hóa trị ung thư đại tràng là gì? Liệu trình, phác đồ và hiệu quả

Hóa trị là 1 trong những phương pháp điều trị quan trọng trong ung thư đại trực tràng xuyên suốt ở các giai đoạn bệnh, từ sớm đến muộn. Tùy theo giai đoạn bệnh mà mục đích của hóa trị sẽ khác nhau. Vậy hóa trị ung thư đại tràng là gì? Liệu trình, phác đồ và hiệu quả. Tìm hiểu qua các chia sẻ của ThS.BS Nguyễn Tiến Sỹ, Khoa Ung Bướu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM trong bài viết bên dưới.

Hiểu về cơ chế hoạt động của hóa trị

Hóa trị (chemotherapy) là phương pháp điều trị bằng thuốc chống ung thư có thể được đưa vào cơ thể người bệnh bằng đường tiêm, truyền tĩnh mạch hoặc uống. Những loại thuốc này theo đường máu và đến hầu hết các bộ phận của cơ thể. Đây là phương pháp thường được sử dụng để điều trị trong ung thư nói chung, cũng như trong ung thư đại trực tràng nói riêng (1)

Mục tiêu của hóa trị là cản trở sự phân chia của tế bào, do đó ức chế sự phát triển của khối u, làm giảm nguy cơ xâm lấn và di căn xa của tế bào ung thư. Nhưng chính điều này dẫn đến các tác dụng phụ do cùng lúc tác động lên cả các tế bào bình thường. Việc ức chế sự phát triển của khối u có thể diễn ra ở nhiều cấp độ trong tế bào và môi trường của nó.

Các tác nhân hóa trị liệu chủ yếu ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp đại phân tử và chức năng của tế bào bằng cách can thiệp vào quá trình tổng hợp DNA, RNA, protein hoặc ảnh hưởng đến hoạt động của các phân tử được tạo thành. Khi hoá trị can thiệp vào quá trình tổng hợp hoặc chức năng của đại phân tử, nó sẽ làm chết tế bào do tác động trực tiếp của tác nhân hóa trị liệu hoặc do kích hoạt quá trình tự hủy của tế bào.

Khối u là tập hợp nhiều tế bào ở các trạng thái khác nhau của chu kỳ tế bào, bao gồm: đang nghỉ ngơi (pha G0) hoặc đang phân chia (pha S: DNA nhân đôi hay pha M: hình thành thoi phân bào). Vào cùng 1 thời điểm, 1 thuốc hóa trị chỉ có thể tác động lên 1 tỉ lệ tế bào ở giai đoạn nhất định chứ không tác động lên tế bào ở các giai đoạn khác.

Vì vậy, việc kết hợp nhiều thuốc (hóa trị kết hợp) làm tăng khả năng tác động lên nhiều tế bào ở các giai đoạn khác nhau: hóa trị kết hợp luôn hiệu quả hơn hóa trị 1 thuốc (đơn chất).

Sự kết hợp của các tác nhân hóa trị liệu được sử dụng cho người bệnh theo chu kỳ dựa trên 3 nguyên tắc cơ bản:

• Giả thuyết tiêu diệt phân đoạn: mỗi lần điều trị sẽ tiêu diệt một tỷ lệ không đổi tổng số tế bào bướu hiện có chứ không tiêu diệt một số lượng tuyệt đối tế bào. Vì vậy, hóa trị thường phải được thực hiện qua nhiều đợt (chu kỳ) để làm giảm dần số tế bào bướu.
• Các tế bào khối u tân sinh có phản ứng tuyến tính giữa liều dùng và hiệu quả: truyền nhiều lần và truyền kéo dài sẽ diệt nhiều tế bào hơn. Tuy nhiên, tăng liều trong 1 lần truyền không làm thuốc diệt nhiều tế bào hơn.
• Giả thuyết Goldie-Coldman: các tế bào ung thư có đột biến tự phát gây ra tình trạng kháng thuốc.

Bên cạnh việc phối hợp nhiều tác nhân hóa trị liệu, việc chọn lựa các tác nhân có cơ chế hoạt động khác nhau và độc tính không chồng chéo cũng rất quan trọng, nhằm làm tăng hiệu quả điều trị, giảm tối đa các tác dụng phụ có thể gặp cho người bệnh.

Hóa trị có thể được thực hiện trong các trường hợp như: tân bổ trợ, bổ trợ, kết hợp và di căn:

• Liệu pháp tân bổ trợ là phương pháp điều trị được thực hiện trước điều trị chính (thường là phẫu thuật), với mục đích giảm kích thước khối u, tạo thuận lợi cho điều trị chính.
• Liệu pháp bổ trợ là phương pháp điều trị được đưa ra sau liệu pháp ban đầu, nhằm mục đích ngăn chặn hoặc loại bỏ sự phát triển của các tế bào ung thư tiềm ẩn. Liệu pháp bổ trợ hiện nay là điều trị tiêu chuẩn cho nhiều loại bệnh ung thư như ung thư vú, phổi, đại trực tràng và buồng trứng.
• Bên cạnh hóa trị đơn thuần, các phương thức kết hợp như hóa trị và xạ trị đồng thời hoặc tuần tự, cũng được áp dụng để điều trị tân bổ trợ hay bổ trợ trong nhiều loại ung thư như vùng đầu cổ, phổi, trực tràng và hậu môn.

Chỉ định hóa trị ung thư đại tràng

Chỉ định hóa trị ung thư đại tràng trong các thời điểm điểm trị khác nhau, bao gồm: (2)

• Hóa trị tân bổ trợ được thực hiện trước khi phẫu thuật để cố gắng thu nhỏ khối u và giúp phẫu thuật dễ dàng hơn.
• Hóa trị bổ trợ được thực hiện sau khi phẫu thuật. Mục tiêu là tiêu diệt các tế bào ung thư có thể còn sót lại sau phẫu thuật vì chúng quá nhỏ để nhìn thấy, cũng như các tế bào ung thư có thể đã thoát khỏi vị trí u nguyên phát để di căn đến các bộ phận khác của cơ thể nhưng quá nhỏ để nhìn thấy trên các xét nghiệm hình ảnh. Điều này giúp giảm nguy cơ ung thư tái phát.
• Đối với các loại ung thư tiến triển đã di căn đến các cơ quan khác như gan, phổi, xương, hóa trị có thể được sử dụng để giúp thu nhỏ khối u, ức chế sự phát triển của khối u cũng như giúp làm giảm các triệu chứng do u nguyên phát hoặc vị trí di căn gây ra. Mặc dù không có khả năng chữa khỏi ung thư, nhưng điều này giúp kéo dài sự sống và đảm bảo chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Hiệu quả hóa trị trong điều trị ung thư đại tràng

Hiệu quả của hóa trị trong điều trị ung thư đại trực tràng đã được chứng minh. Tùy thuộc vào liệu pháp điều trị, hóa trị có thể phát huy các hiệu quả điều trị ở các mức độ khác nhau. Trong điều trị ung thư đại tràng, điều trị hóa chất có hiệu quả trong việc điều trị tân bổ trợ, được thực hiện trước khi bác sĩ tiến hành phẫu thuật cắt bỏ khối u. Hóa trị tân bổ trợ có hiệu quả giúp thu nhỏ khối u, tạo thuận lợi cho quá trình phẫu thuật loại bỏ tế bào ung thư dễ dàng hơn.

Đối với liệu pháp bổ trợ, hóa trị có hiệu quả trong việc tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật, ngăn ngừa nguy cơ tái phát ung thư. Trong trường hợp ung thư đại tràng giai đoạn muộn, khối u đã xâm lấn các cơ quan lân cận và di căn đến các cơ quan khác, hóa trị lúc này không có khả năng chữa khỏi bệnh, nhưng giúp giảm các triệu chứng do ung thư gây ra và kéo dài thời gian sống cho người bệnh.

Quá trình điều trị hóa trị ung thư đại tràng

Quá trình điều trị ung thư đại tràng được tiến hành theo 1 trong 2 cách sau đây:

• Hóa trị toàn thân: thuốc được đưa vào cơ thể thông qua đường tĩnh mạch hoặc đường uống. Hóa chất đi vào máu của người bệnh và đến hầu hết mọi vùng trên cơ thể.
• Hóa trị tại chỗ: thuốc được đưa vào động mạch dẫn đến phần cơ thể có ung thư. Điều này tập trung hóa chất vào các tế bào ung thư ở khu vực đó, làm giảm tác dụng phụ bằng cách hạn chế lượng thuốc đến các phần còn lại của cơ thể.

Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể, mức độ xâm lấn của khối u, giai đoạn ung thư và sức khỏe tổng thể của người bệnh mà bác sĩ sẽ có lựa chọn điều trị phù hợp.

Thuốc hóa trị ung thư đại trực tràng được đưa vào theo đường tĩnh mạch (IV), có thể được tiêm chậm trong vài phút hoặc tiêm truyền trong thời gian dài hơn. Thông thường, tĩnh mạch được lựa chọn để truyền hóa chất cần đủ lớn và chắc chắn. Nên trong suốt quá trình hóa trị ung thư đại tràng, người bệnh sẽ được tư vấn đặt đường truyền tĩnh mạch trung tâm hoặc buồng tiêm dưới da để đưa hóa chất, các sản phẩm máu, chất dinh dưỡng hoặc dịch truyền vào cơ thể, đồng thời cũng có thể được sử dụng để lấy máu xét nghiệm.

Hóa trị được thực hiện theo chu kỳ, bao gồm thời gian nghỉ ngơi để người bệnh phục hồi sau tác dụng của thuốc. Mỗi chu kỳ thường kéo dài 2 – 3 tuần. Lịch trình khác nhau tùy thuộc vào loại thuốc được sử dụng. Hóa trị bổ trợ hoặc tân hỗ trợ thường được thực hiện tổng cộng trong thời gian từ 3 – 6 tháng, tùy thuộc vào loại thuốc được sử dụng. Đối với ung thư đại tràng giai đoạn tiến xa, di căn hoặc tái phát, thời gian điều trị sẽ phụ thuộc vào hiệu quả của phác đồ điều trị và khả năng dung nạp, tác dụng phụ mà người bệnh gặp phải.

Hiện tại, có một số loại hóa chất điều trị sau đây được cấp phép sử dụng trong hóa trị ung thư đại tràng, bao gồm:

• 5-Fluorouracil (5-FU).
• Capecitabine.
• Irinotecan.
• Oxaliplatin.
• Trifluridine và tipiracil,thuốc kết hợp ở dạng viên.

Phác đồ điều trị trong ung thư đại tràng thường gặp là sự kết hợp của 2 hoặc 3 loại thuốc nêu trên. Bên cạnh đó, phác đồ kết hợp giữa thuốc hóa trị và thuốc trị liệu nhắm trúng đích hoặc nhóm thuốc sinh học cũng được sử dụng tùy giai đoạn bệnh, nhằm nâng cao hiệu quả điều trị.

Tác dụng phụ của hóa trị ung thư đại tràng

Các thuốc hóa chất thường dựa trên cơ chế chung là tấn công vào quá trình phân chia của tế bào. Do đó, các tế bào phân chia càng mạnh, bao gồm cả tế bào ung thư và các tế bào lành, sẽ chịu tác động mạnh nhất của hóa chất.

Tác dụng phụ của hóa trị ung thư đại tràng xảy ra khi hóa chất tấn công các tế bào bình thường đang phân chia nhanh chóng, bao gồm các tế bào máu, tế bào trong nang lông, niêm mạc miệng và ruột. Tần suất cũng như mức độ của các tác dụng phụ phụ thuộc vào loại thuốc, liều lượng thuốc được sử dụng cũng như thời gian dùng thuốc. Các tác dụng phụ thường gặp có thể bao gồm:

• Rụng tóc.
• Lở miệng.
• Mất cảm giác thèm ăn hoặc sụt cân.
• Buồn nôn và nôn.
• Tiêu chảy.
• Thay đổi móng tay.
• Thay đổi màu da.

Hóa trị cũng có thể ảnh hưởng đến các tế bào tạo máu của tủy xương, dẫn đến:

• Tăng nguy cơ nhiễm trùng (do số lượng bạch cầu thấp).
• Dễ bị bầm tím hoặc chảy máu (do số lượng tiểu cầu thấp).
• Mệt mỏi (do số lượng hồng cầu thấp và các lý do khác).

Ngoài ra, có một số tác dụng phụ khác đặc trưng cho mỗi loại thuốc nhất định. Người bệnh nên hỏi bác sĩ điều trị về các tác dụng phụ có thể xảy ra của phác đồ hóa trị mà mình đang dùng.

Ngay khi người bệnh có các biểu hiện sau đây sau điều trị hóa chất, cần đến gặp bác sĩ ngay:

• Bất kỳ tác dụng phụ nào kéo dài hơn 1 ngày.
• Sốt 38 độ C.
• Chảy máu.
• Đau hoặc đỏ tại vị trí truyền tĩnh mạch nơi đã truyền hóa chất.
• Không thể nuốt hoặc giữ chất lỏng hoặc thuốc hóa chất.

Một số câu hỏi thường gặp

1. Hóa trị có chữa khỏi ung thư đại tràng không?

Hóa trị đơn thuần thường không thể chữa khỏi ung thư đại tràng. Điều trị chuẩn trong ung thư đại tràng cần có sự kết hợp đa mô thức bao gồm phẫu thuật và hóa trị. Ở giai đoạn bệnh tại chỗ, tại vùng, hóa trị được sử dụng như phương pháp tân bổ trợ và bổ trợ nhằm hỗ trợ điều trị triệt để bệnh.

2. Hóa trị ung thư đại tràng trong bao lâu?

Tùy thuộc vào loại thuốc và phác đồ, thời gian điều trị hóa chất của mỗi người có thể khác nhau. Đối với giai đoạn bệnh tại chỗ, tại vùng, hóa trị thường trong 3 – 6 tháng, có thể áp dụng trước hoặc sau phẫu thuật điều trị bệnh. Đối với ung thư đại tràng giai đoạn tiến xa, di căn hoặc tái phát, thời gian điều trị sẽ phụ thuộc vào hiệu quả của phác đồ điều trị và khả năng dung nạp những tác dụng phụ mà người bệnh gặp phải.

3. Trong quá trình hóa trị chữa ung thư đại tràng bệnh nhân nên làm gì?

Trong quá trình hóa trị chữa ung thư đại tràng, bệnh nhân nên nghỉ ngơi nhiều hơn và tuân thủ các chỉ định về dùng thuốc và hướng dẫn chăm sóc, lưu ý đặc biệt từ bác sĩ. Trong quá trình điều trị hóa chất, người bệnh không nên ăn uống kiêng bất cứ thứ gì, bác sĩ sẽ khuyến khích ăn đủ chất và lượng ăn phù hợp với thể trạng của mỗi người bệnh.

Như vậy, hóa trị trong ung thư đại tràng là phương pháp điều trị ung thư bằng thuốc đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch. Liệu trình và phác đồ cần được cân nhắc dựa trên tình trạng sức khỏe của người bệnh và giai đoạn ung thư đại tràng đang điều trị. Hóa trị ung thư đại tràng có hiệu quả trong việc làm nhỏ khối u, hỗ trợ điều trị triệt để và kéo dài sự sống cho người bệnh.

Hóa trị ung thư đại tràng tại khoa Ung Bướu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Ung Bướu, Trung tâm khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 với đội ngũ bác sĩ giàu chuyên môn, kinh nghiệm tận tâm trong điều trị và chăm sóc người bệnh ung thư. Tầm soát phát hiện sớm và can thiệp điều trị ung thư đại tràng kịp thời giúp quá trình điều trị diễn ra thuận lợi, tỷ lệ phục hồi cao hơn.

Hy vọng với các thông tin về hóa trị ung thư đại tràng vừa chia sẻ trong bài viết này đã giúp bạn hiểu hơn về phương pháp này, cũng như liệu trình, phát đồ và hiệu quả điều trị của hóa trị đối với ung thư đại tràng theo từng giai đoạn.