Giun tóc: Hình ảnh, đặc điểm hình thể và tác hại gây bệnh

Giun tóc là loại ký sinh trùng đường ruột phổ biến có thân dài, mảnh, phần đầu nhỏ như sợi tóc, phần đuôi to hơn. Vậy đặc điểm của giun tóc như thế nào, gây tác hại ra sao cho sức khỏe con người?

Giun tóc là gì?

Giun tóc là một loại giun tròn thuộc họ Trichiuridae, thường kí sinh ở ruột già của con người, đặc biệt là manh tràng; giun tóc tiếng anh là Trichuris trichiura. Là một trong những loại giun sán đường tiêu hóa phổ biến, có thể gây viêm ruột, rối loạn tiêu hóa và thiếu máu nếu nhiễm số lượng lớn. Giun sán tóc lây qua đường tiêu hóa khi con người nuốt phải trứng giun có trong thực phẩm, nước uống hoặc đất bị nhiễm bẩn. (1)

Hình ảnh giun tóc

Giun tóc dưới kính hiển vi có hình dạng đặc trưng như một sợi tóc, với phần đầu mảnh và dài, trong khi phần thân sau dày hơn. Phần đầu của giun bám chặt vào niêm mạc ruột già để hút chất dinh dưỡng từ vật chủ. Từ hình ảnh cho thấy rõ cấu trúc hình ống, lớp vỏ ngoài bảo vệ và các đặc điểm giúp chúng thích nghi với môi trường ký sinh trong cơ thể người.

Phân loại theo khoa học

Hình thể của giun tóc

Một số thông tin cơ bản về hình thể gồm có:

• Hình thể giun tóc có màu trắng đục hoặc hơi hồng nhạt, tùy vào điều kiện dinh dưỡng và môi trường sống trong cơ thể vật chủ.
• Nhìn chung về đặc điểm cho thấy giun tóc cái có kích thước khoảng 35 – 50 mm, thường lớn hơn giun đực; giun đực dài khoảng 30 – 45 mm, phần đuôi cong đặc trưng.

Vòng đời của giun tóc

Giun tóc (Trichuris trichiura) có vòng đời gồm các giai đoạn chính (2) như sau:

• Thải trứng ra môi trường: Trứng giun tóc được thải ra ngoài theo phân của vật chủ.
• Phát triển thành dạng lây nhiễm: Trong điều kiện thích hợp (độ ẩm và nhiệt độ phù hợp), trứng phát triển thành dạng có khả năng lây nhiễm sau khoảng 15 – 30 ngày.
• Xâm nhập vào cơ thể người: Con người nhiễm giun tóc khi nuốt phải trứng qua thực phẩm, nước uống bị ô nhiễm hoặc do đưa tay bẩn lên miệng.
• Ấu trùng phát triển trong cơ thể: Khi vào ruột non, trứng nở thành ấu trùng, sau đó di chuyển xuống ruột già và bám vào niêm mạc ruột để phát triển thành giun trưởng thành.
• Giun trưởng thành sinh sản: Giun tóc sống ký sinh ở manh tràng, đẻ trứng, tiếp tục chu kỳ sống.

Nếu điều kiện vệ sinh kém, vòng đời này sẽ lặp lại liên tục, gây nhiễm giun kéo dài.

Phân bố

Giun tóc thường xuất hiện ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém, đặc biệt là các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới; khí hậu nóng ẩm tạo môi trường thuận lợi cho trứng giun phát triển trong đất. Tỷ lệ nhiễm cao chủ yếu tập trung ở nông thôn – nơi người dân có thói quen sử dụng phân tươi trong nông nghiệp, nguồn nước bị ô nhiễm và điều kiện vệ sinh cá nhân chưa đảm bảo.

Đặc điểm sinh lý của giun tóc

Đặc điểm sinh lý cơ bản như sau:

• Nơi ký sinh: Trên thực tế giun tóc chủ yếu sống ký sinh trong ruột già của con người, đặc biệt là ở manh tràng. Nếu số lượng giun quá nhiều, chúng có thể lan sang đại tràng và trực tràng, gây tổn thương niêm mạc ruột.
• Những tập tính sinh sản: Giun tóc cái có thể đẻ hàng nghìn trứng mỗi ngày. Trứng theo phân ra ngoài và cần một thời gian nhất định trong môi trường tự nhiên để phát triển thành ấu trùng có khả năng lây nhiễm. Quá trình phát triển này phụ thuộc vào nhiệt độ, độ ẩm và điều kiện đất.

Đọc thêm về: Giun đũa là gì?

Phương thức lây nhiễm

Giun tóc chủ yếu lây nhiễm qua đường tiêu hóa. Trứng giun theo phân người nhiễm bệnh ra môi trường, sau đó xâm nhập vào cơ thể người khác khi dùng thực phẩm hoặc nước bị nhiễm trứng giun chưa được xử lý an toàn. Thói quen vệ sinh kém như không rửa tay trước khi ăn hoặc sau khi đi vệ sinh cũng làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh. Khi vào ruột non, trứng giun nở thành ấu trùng, di chuyển xuống ruột già và phát triển thành giun trưởng thành, gây rối loạn tiêu hóa, thiếu máu.

Tác hại khi bị nhiễm giun tóc

Khi một người bị nhiễm giun có thể gặp phải một số tác hại về sức khỏe như:

• Viêm ruột, tiêu chảy kéo dài: Giun tóc bám chặt vào niêm mạc ruột, gây tổn thương và kích thích phản ứng viêm. Điều này dẫn đến tình trạng đau bụng, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy kéo dài, làm cơ thể mất nước, suy kiệt.
• Thiếu máu: Giun tóc hút máu từ niêm mạc ruột để sinh trưởng, gây thiếu máu mạn tính. Người nhiễm giun thường có biểu hiện da xanh xao, mệt mỏi, chóng mặt và suy giảm sức khỏe tổng thể.
• Suy dinh dưỡng ở trẻ em: Nhiễm giun tóc kéo dài làm giảm khả năng hấp thu dưỡng chất, khiến cơ thể thiếu hụt vitamin và khoáng chất. Trẻ bị nhiễm giun có thể chậm phát triển, biếng ăn, sụt cân và suy dinh dưỡng.

Triệu chứng nhiễm giun tóc

Người nhiễm giun tóc có thể gặp các triệu chứng dưới đây:

• Rối loạn tiêu hóa: Người bệnh có thể bị đau bụng âm ỉ hoặc đau bụng từng cơn, kèm theo tiêu chảy hoặc táo bón luân phiên. Một số trường hợp thậm chí còn thấy lẫn chất nhầy hoặc máu trong phân.
• Thiếu máu và suy dinh dưỡng: Giun tóc bám vào niêm mạc ruột để hút máu, khiến cơ thể dần bị thiếu máu. Nếu nhiễm giun lâu ngày, người bệnh có thể bị suy dinh dưỡng, đặc biệt là trẻ em có nguy cơ chậm lớn, ảnh hưởng đến thể chất và trí tuệ.
• Sa trực tràng: Khi nhiễm giun với số lượng lớn, niêm mạc trực tràng có thể bị tổn thương, viêm loét, dẫn đến sa trực tràng. Tình trạng này phổ biến hơn ở trẻ suy dinh dưỡng nặng.

Cách chẩn đoán và xét nghiệm nhiễm giun tóc

Việc chẩn đoán nhiễm giun thường dựa trên kỹ thuật xét nghiệm phân, nội soi đường tiêu hóa và xét nghiệm máu (trong một số trường hợp).

• Xét nghiệm phân là phương pháp được áp dụng phổ biến để chẩn đoán tình trạng nhiễm giun. Mẫu phân được kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm trứng giun tóc. Để tăng độ chính xác, bác sĩ có thể áp dụng các kỹ thuật tập trung trứng như Kato-Katz hoặc FECT. Việc lấy mẫu phân trong nhiều ngày liên tiếp cũng giúp nâng cao khả năng phát hiện giun.
• Nội soi đường tiêu hóa có thể được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ người bệnh bị nhiễm giun tóc nặng hoặc khi xét nghiệm phân không cho kết quả rõ ràng. Nội soi đại tràng có thể giúp bác sĩ quan sát trực tiếp giun trưởng thành bám vào niêm mạc ruột, qua đó xác định chính xác tình trạng nhiễm ký sinh trùng.
• Xét nghiệm máu đôi khi được bác sĩ chỉ định cho người bệnh thực hiện để hỗ trợ chẩn đoán. Nếu bạch cầu ái toan tăng cao trong công thức máu, điều này có thể gợi ý tình trạng nhiễm ký sinh trùng. Xét nghiệm huyết thanh học cũng có thể được tiến hành, nhưng ít phổ biến hơn do độ đặc hiệu thấp hơn.

Tùy vào triệu chứng và mức độ nghi ngờ, bác sĩ sẽ lựa chọn kỹ thuật xét nghiệm, phương pháp cận lâm sàng phù hợp để chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm giun. (3)

Phương pháp điều trị nhiễm giun tóc

Bác sĩ thường chỉ định điều trị tình trạng nhiễm giun tóc bằng thuốc diệt giun. Liều lượng sẽ được điều chỉnh tùy theo mức độ nhiễm và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Tuân thủ đúng phác đồ giúp tiêu diệt giun hiệu quả và ngăn ngừa nguy cơ tái nhiễm.

Người bệnh nên bổ sung đầy đủ protein, sắt, vitamin và khoáng chất vào khẩu phần dinh dưỡng để cải thiện tình trạng thiếu máu, suy dinh dưỡng. Nếu có tình trạng rối loạn tiêu hóa hoặc thiếu máu nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định dùng thêm một số loại thuốc hỗ trợ.

Cách phòng ngừa nhiễm giun tóc

Mỗi người có thể chủ động phòng ngừa nhiễm giun thông qua các cách như:

• Giữ vệ sinh cá nhân bằng cách rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và sau khi chạm vào bề mặt có nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm bằng cách ăn chín, uống sôi, chọn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, tránh dùng thực phẩm ôi thiu, nhiễm bẩn hoặc chưa qua kiểm định.
• Tẩy giun định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ, sử dụng đúng loại thuốc, liều lượng và thời gian khuyến cáo.

Những câu hỏi thường gặp

Một số câu hỏi thường gặp về giun tóc bao gồm:

1. Nhiễm giun tóc có nguy hiểm không?

Nếu không được điều trị, giun tóc có thể gây thiếu máu, suy dinh dưỡng và làm tổn thương nghiêm trọng đến ruột.

2. Giun tóc sống trong cơ thể người bao lâu?

Giun tóc có thể tồn tại trong cơ thể người từ 1 đến 3 năm nếu không được điều trị.

3. Bệnh giun tóc có lây từ người sang người không?

Giun tóc không lây trực tiếp từ người sang người, nhưng có thể truyền qua thực phẩm hoặc nước uống chứa trứng giun.

4. Giun tóc thường ký sinh ở đâu?

Ở người, giun tóc chủ yếu ký sinh trong ruột già, đặc biệt là ở manh tràng.

5. Nguồn dinh dưỡng của giun tóc là gì?

“Thức ăn” của giun tóc là máu và các chất dinh dưỡng từ niêm mạc ruột của vật chủ.

6. Những loại thuốc nào được sử dụng để điều trị giun tóc?

Các loại thuốc có thể được bác sĩ chỉ định dùng để điều trị giun tóc gồm: albendazole, mebendazole, ivermectin (dành cho các trường hợp nặng). Người bệnh phải dùng thuốc đúng theo hướng dẫn của bác sĩ.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Giun tóc là một loại ký sinh trùng nguy hiểm, có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là hệ tiêu hóa. Việc phát hiện và điều trị kịp thời sẽ giúp hạn chế những tác hại do loài giun này gây ra.