Đa chấn thương là tình trạng nghiêm trọng hơn nhiều so với các tổn thương đơn lẻ, có thể dẫn đến tàn tật hoặc thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được sơ cứu và điều trị kịp thời. Để xử trí hiệu quả, cần xác định rõ nguyên nhân và phân loại chính xác mức độ tổn thương. Vậy cụ thể, đa chấn thương là gì và bệnh nhân gặp phải tình trạng này sẽ được điều trị ra sao?
Đa chấn thương – thuật ngữ chung mô tả người bị nhiều chấn thương cùng một lúc trong cùng một sự cố.Đây là là tình trạng tổn thương nghiêm trọng ở ít nhất hai hoặc nhiều vùng/cơ quan khác nhau trên cơ thể, trong đó, ít nhất một trong các vết thương có nguy cơ đe dọa tính mạng.
Đây là thách thức lớn trong cấp cứu với tỷ lệ tử vong và biến chứng cao. Bệnh nhân khi gặp tình trạng này thường bị mất máu nặng, gặp phải nhiều tổn thương nghiêm trọng trong cùng một lúc. Quá trình xử trí đòi hỏi tiếp cận đa ngành và phối hợp chặt chẽ giữa nhiều chuyên khoa như cấp cứu, phẫu thuật và hồi sức.
Đây là hai khái niệm trái ngược nhau trong y học, phân biệt dựa trên hai tiêu chí là mức độ nghiêm trọng và số lượng vùng/cơ quan bị tổn thương. Cụ thể: (1)
So với các tổn thương riêng lẻ, chấn thương tại nhiều vị trí là tình trạng có tính khẩn cấp và nguy cơ cao hơn. Việc nhận biết chính xác vấn đề đang gặp phải giúp định hướng đúng kế hoạch điều trị.
Tình trạng này gây ảnh hưởng nhiều cơ quan cùng lúc, thường gặp nhất là:
Tổn thương nhiều cơ quan cùng lúc khiến người bệnh bị rối loạn các chức năng quan trọng trong cơ thể:
Thương tích có thể ảnh hưởng cơ thể theo những cách khó lường trước, vì vậy rất khó để xác định dấu hiệu cụ thể của tình trạng vết thương. Các biểu hiện chung thường gặp nhất là đau dữ dội và chảy máu từ các vùng khác nhau trên cơ thể, ngoài ra còn có thể bao gồm một số triệu chứng khác ít rõ ràng hơn:
Theo thống kê, nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng này là chấn thương do tai nạn giao thông, đặc biệt là trong các trường hợp điều khiển phương tiện với tốc độ cao xảy ra va chạm. Tuy nhiên, người điều khiển xe máy, xe đạp và các phương tiện giao thông đường thủy vẫn có nguy cơ gặp phải do tai nạn, té ngã.
Các tai nạn xảy ra tại nơi làm việc, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp nặng có thể gây tổn thương nghiêm trọng. Hoặc tai nạn xảy ra tại nhà, xảy ra khi tham gia các hoạt động giải trí có nguy cơ cao cũng có thể dẫn đến nguy cơ tương tự.
Người chơi các bộ môn thể thao có tính đối kháng cao hoặc tập luyện thể dục thể thao quá sức có thể gặp thương tích nếu gặp sự cố nghiêm trọng. Nguy cơ gia tăng ở các trường hợp không sử dụng dụng cụ bảo hộ hoặc không khởi động cơ thể đúng cách.
Các cuộc tấn công bằng vũ lực có thể dẫn đến thương tích nghiêm trọng , bao gồm các trường hợp cố ý hành hung, cố ý gây thương tích cho bản thân và người khác. Ngoài ra, tình trạng tổn thương ở nhiều vị trí này cũng có thể xảy ra do té ngã từ trên cao, bị các vật nặng đè lên hoặc tai nạn bất ngờ.
Bất kỳ ai cũng có thể gặp phải tình trạng này nếu gặp sự cố nghiêm trọng. Do đây là tổn thương gây ra bởi tác động của ngoại lực, nên không có giới bất kỳ giới hạn nào về độ tuổi hay giới tính đối với đối tượng nguy cơ. Tuy nhiên, một số người có nền tảng sức khỏe yếu hoặc sinh sống và làm việc trong môi trường nhiều rủi ro có thường nguy cơ bị chấn thương cao hơn:
Thang điểm ISS (Injury Severity Score) mô tả đầy đủ các tổn thương giải phẫu, được sử dụng rộng rãi để đánh giá, phân loại mức độ nghiêm trọng và tiên lượng ở bệnh nhân. Tình trạng này thường được phân loại theo thang điểm ISS như sau: (2)
| Điểm ISS | Mức độ chấn thương |
| <9 | Nhẹ |
| 9-15 | Trung bình |
| 16-24 | Nặng |
| 25-40 | Rất nặng, có nguy cơ tử vong |
| >40 | Nguy kịch, ít khả năng sống sót |
Để tính được điểm ISS, trước tiên cần xác định được thang điểm AIS (Abbreviated Injury Score) tại 6 vùng giải phẫu, gồm: đầu và cổ, mặt, ngực, bụng chi và ngoài da. Mỗi vùng được chấm điểm từ 1-6 tương ứng với mức độ tổn thương từ nhẹ cho đến nguy kịch. Điểm ISS sẽ là tổng điểm bình phương của 3 trong 6 vùng AIS cao nhất. Điểm ISS càng cao, mức độ nghiêm trọng của tình trạng chấn thương càng lớn.
Mức độ nguy hiểm của tình trạng này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trước tiên là loại và mức độ nghiêm trọng của tổn thương xảy ra. Ngoài ra, tình trạng sức khỏe ban đầu của người bệnh và tốc độ tiếp cận các phương pháp chăm sóc y tế cũng quyết định mức độ nguy hiểm của tình trạng này.
Những thương tích này gây tổn hại nghiêm trọng tại nhiều cơ quan trong cùng một thời điểm, dẫn đến nguy cơ tử vong cao. Kết quả nghiên cứu về tỷ lệ tử vong ở người bệnh cho thấy, các ca tử vong ngay lập tức và tử vong sau vài giờ chiếm gần 80% trong tổng số các trường hợp, thường là do mất máu nhiều hoặc chấn thương sọ não. Các ca tử vong sau vài ngày hoặc vài tuần thường là tình trạng thứ phát sau suy đa cơ quan hoặc nhiễm trùng huyết.
Kể cả khi đã thoát khỏi nguy cơ tử vong, người vẫn có thể để lại một số biến chứng lâu dài như suy đa tạng, nhiễm trùng, hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS), rối loạn tâm thần, tàn tật vĩnh viễn… Các di chứng gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và tinh thần của người bệnh.
BVĐK Tâm Anh nhận thấy đây là tình trạng nghiêm trọng, quá trình sơ cứu đòi hỏi người thực hiện phải giữ vững tâm lý, có khả năng quan sát và đánh giá tình hình, đưa ra quyết định thích hợp để có thể tăng cơ hội sống cho người bệnh. Người sơ cứu chỉ thực hiện các biện pháp sơ cứu cơ bản, tránh di chuyển người bị chấn thương trừ khi thật sự cần thiết.
Các bước sơ cứu cơ bản bao gồm:
Nếu không nắm chắc cách sơ cứu, hãy chờ đợi sự hỗ trợ của nhân viên y tế.
Đây là một tình trạng nghiêm trọng với tỷ lệ tử vong và biến chứng cao, vì vậy khi tiếp cận người bệnh, bác sĩ và các chuyên gia y tế sẽ áp dụng các nguyên tắc chẩn đoán một cách có hệ thống, bao gồm đánh giá ban đầu, đánh giá thứ cấp và chẩn đoán hình ảnh.
Quá trình theo dõi và điều trị cho người bị chấn thương được thực hiện theo nguyên tắc 4 ống:
Xuyên suốt quá trình điều trị tại bệnh viện, người bệnh sẽ được theo dõi sát sao về nhịp thở, nhịp tim, mạch, huyết áp và huyết áp tĩnh mạch trung ương, lượng nước tiểu quy ra giờ… Bác sĩ có thể chỉ định điều trị mổ trong các trường hợp sau:
Quá trình điều trị cho người bệnh cần sự phối hợp của các bác sĩ đến từ nhiều chuyên khoa như phẫu thuật thần kinh, chấn thương chỉnh hình, tim mạch… Nhiều trường hợp được đưa ngay vào phòng phẫu thuật, vì vậy, việc sơ cứu và chẩn đoán cần được thực hiện gấp rút để làm cơ sở xây dựng phác đồ điều trị thích hợp.
Chăm sóc và phục hồi sau chấn thương là một quá trình phức tạp, cần phải kết hợp giữa các phương pháp chăm sóc y tế, phục hồi chức năng và hỗ trợ tâm lý. Mục tiêu là giúp người bệnh phục hồi chức khỏe thể chất và tinh thần ở mức tốt nhất có thể, đồng thời giảm thiểu các di chứng có thể gặp phải. (3)
Trong thời gian chăm sóc và phục hồi sau chấn thương, người bệnh cần có chế độ ăn đầy đủ và cân đối các chất dinh dưỡng thiết yếu. Ngoài ra, người bệnh cần giữ vệ sinh cá nhân để phòng ngừa nhiễm trùng, nhất là đối với các vết thương hở. Quá trình hồi phục có thể kéo dài, điều này đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực không chỉ về phía người bệnh mà còn về phía người chăm sóc. Nên thường xuyên theo dõi tình trạng sức khỏe và tuân thủ lịch tái khám định kỳ để bác sĩ kiểm tra, điều chỉnh kế hoạch chăm sóc và phục hồi (nếu cần thiết).
Các thương tích này thường do các tai nạn bất ngờ khó có thể phòng tránh, tuy nhiên, có thể giảm thiểu nguy cơ xảy ra sự cố bằng cách:
Có thể, nhưng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ và loại vết thương, nền tảng sức khỏe của người bệnh, tốc độ sơ cứu và tiếp cận các phương pháp can thiệp y tế… Trong trường hợp gặp những tổn thương nghiêm trọng và điều trị không kịp thời, tỷ lệ cứu chữa thành công là rất thấp.
Thời gian phục hồi của những loại thương tích này tương đối dài, thường trong khoảng vài tuần đến vài tháng, hoặc thậm chí vài năm đối với các trường hợp chấn thương nặng. Không có giới hạn nhất định về thời gian phục hồi, vì điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ và vị trí vết thương, phương pháp điều trị, chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi…
Người bị những tổn thương nghiêm trọng có thể đến cấp cứu và điều trị tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – đơn vị uy tín về khám chữa bệnh, quy tụ đội ngũ chuyên gia – bác sĩ hàng đầu cùng với trang thiết bị hiện đại. Bệnh viện có đầy đủ các chuyên khoa như Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Trung tâm Tim mạch, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Khoa Nội Tổng hợp… tiếp nhận cấp cứu và điều trị trong nhiều trường hợp khác nhau. Ngoài ra, Khoa Dinh dưỡng Tiết chế – Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cũng sẽ tư vấn, xây dựng chế độ dinh dưỡng thích hợp cho người bệnh trong thời gian phục hồi.
Trung tâm chấn thương chỉnh hình hiện đang triển khai Chương trình mổ cấp cứu gãy xương, thay khớp, can thiệp cột sống trong 24-48 giờ, được thực hiện trong hệ thống phòng mổ Hybrid hiện đại, trang thiết bị đạt chuẩn quốc tế. Các ca mổ ít xâm lấn, người bệnh hết đau nhanh, hạn chế biến chứng và có thể tập đi lại chỉ sau 1-2 ngày. Phác đồ điều trị loãng xương sau mổ giúp ngăn ngừa nguy cơ tái gãy, người bệnh hồi phục lâu dài.
Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đồng bộ hệ thống thiết bị, máy móc hiện đại: Máy chụp CT 768 lát cắt, CT 1975 lát cắt, CT 100.000 lát cắt; Hệ thống máy chụp cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix; MRI 1.5-3 Tesla tích hợp AI… giúp tối ưu kết quả chẩn đoán và điều trị. Quy trình thăm khám tại Bệnh viện nhanh gọn, cung cấp nhiều tiện ích y tế, mở rộng thăm khám ngoài giờ, áp dụng đầy đủ chính sách bảo hiểm giúp người bệnh tối ưu thời gian và chi phí.
Để thăm khám và điều trị bệnh cơ xương khớp, bạn hãy liên hệ Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 thông qua thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Đa chấn thương là tình trạng khẩn cấp và nguy hiểm, cần được cấp cứu và điều trị kịp thời. Quá trình sơ cứu tại hiện trường cũng đóng vai trò rất quan trọng, mỗi người nên tìm hiểu cách sơ cứu và xử lý vết thương để có thể ứng biến nhanh chóng và hiệu quả khi xảy ra sự cố. Khi phát hiện người người bị thương, hãy nhanh chóng liên hệ với bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất để được hỗ trợ.
