Tăng huyết áp cấp cứu có khả năng để lại tổn thương nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Đây được xem là tình trạng nặng, vì vậy khi phát hiện người xung quanh gặp phải tình trạng này cần hỗ trợ tiếp cận y tế sớm nhất.
Cơn tăng huyết áp được định nghĩa là khi huyết áp tăng lên nhanh chóng, nặng và nghiêm trọng (huyết áp tâm thu (HATT) > 180 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương (HATTr) > 120 mmHg). Tình trạng này có thể gặp ở những bệnh nhân mạn tính.
Tăng huyết áp cấp cứu là hiện tượng huyết áp tăng cao nghiêm trọng (HATT > 180 mmHg và/hoặc HATTr > 120 mmHg), xuất hiện có kèm theo tổn thương cơ quan đích như tê bì/yếu liệt chi, suy giảm ý thức, nói khó, đau ngực, khó thở, đau lưng, nhìn mờ, buồn nôn hoặc nôn, tiến triển hoặc nặng hơn. Khi gặp phải tình trạng này, bệnh nhân cần nhập viện khoa cấp cứu và điều trị bằng thuốc đường tĩnh mạch. (1)
Các tổn thương cơ quan đích thường gặp là: xuất huyết nội sọ, xuất huyết dưới nhện, bệnh não tăng huyết áp, đột quỵ thiếu máu não, nhồi máu não, nhồi máu cơ tim cấp, suy thất trái cấp tính kèm phù phổi, đau ngực không ổn định, phình bóc tách động mạch chủ, suy thận cấp, viêm cầu thận cấp, sản giật, bệnh võng mạc ác tính…
Tăng huyết áp khẩn cấp là hiện tượng huyết áp tăng cao (HATT > 180 mmHg và/hoặc HATTr > 120 mmHg), nhưng không có bằng chứng tổn thương cơ quan đích. Tình trạng khẩn cấp có thể xảy ra trên:
Phương pháp điều trị tăng huyết áp khẩn cấp phổ biến là dùng thuốc uống và hạ huyết áp từ từ trong 24 – 48 giờ. Sở dĩ phải hạ huyết áp từ từ vì hiện không có bằng chứng về lợi ích trong việc hạ nhanh huyết áp ở những bệnh nhân không có dấu hiệu tổn thương cơ quan đích. Ngược lại, việc hạ huyết áp quá nhanh, đột ngột còn làm giảm tưới máu, từ đó gây tổn thương cơ quan đích, chẳng hạn như thiếu máu não hoặc thiếu máu cục bộ cơ tim. (2)
Trong thực hành lâm sàng, việc dùng thuốc nifedipine nhỏ dưới lưỡi để hạ áp trong trường hợp huyết áp tăng khẩn cấp đã không còn được khuyến cáo. Nguyên nhân là nó có thể gây hạ huyết áp nhanh, nghiêm trọng, là căn nguyên khởi phát các biến cố thiếu máu não, thiếu máu cơ tim.
Nếu có nghi ngờ về mặt lâm sàng, cần bắt đầu điều trị ngay mà không chờ kết quả xét nghiệm. Phương pháp điều trị tăng huyết áp cấp cứu tùy thuộc vào loại tổn thương các cơ quan đích nào, ranh giới và mức độ ra sao.
Mục tiêu của bác sĩ khi điều trị đối với trường hợp cấp cứu là hạ huyết áp tâm thu không quá 25% trong khoảng 1 giờ đầu, nếu ổn định thì giảm xuống 160/100 – 110 mmHg trong 2 – 6 giờ tiếp theo, thận trọng hạ huyết áp về bình thường sau 24 – 48 giờ. (3)
Trong những trường hợp sau, cần có chỉ định riêng biệt:
Kiểm soát huyết áp tốt nhất là bằng thuốc tiêm truyền tĩnh mạch, vì dễ dàng điều chỉnh liều và tránh hạ quá mức. Nên lựa chọn thuốc có tác dụng nhanh, ngắn, hiệu lực mạnh, hồi phục nhanh, ít tác dụng phụ và nên có sẵn uống để thuận lợi cho quá trình chuyển đổi thuốc khi ra viện.
Một số thuốc truyền tĩnh mạch thường được dùng hiện nay: Sodium nitroprusside, nicardipine, nitroglycerine, labetalol, hydralazine, esmolol, enalaprilat, fenoldopam, phentolamine…
Ngoài việc xác định các cơ quan đích bị tổn thương và các can thiệp điều trị đặc biệt, việc xác định và xử lý những yếu tố thúc đẩy làm tình trạng huyết áp nặng thêm như đau, lo lắng, sử dụng thuốc kích thích (như amphetamine, cocaine…) là rất cần thiết.
Bên cạnh việc tìm các yếu tố thúc đẩy, chẩn đoán tìm nguyên nhân gây bệnh và xử lý nguyên nhân cũng không kém phần quan trọng. Người ta nhận thấy có một tỷ lệ bệnh nhân gặp tình trạng huyết áp tăng cấp cứu có nguyên nhân thứ phát gây bệnh.
Tóm lại, đối với trường hợp cấp cứu là tình trạng cần được chẩn đoán và hạ áp ngay lập tức. Sử dụng những loại thuốc phù hợp với từng bệnh cảnh lâm sàng cụ thể, theo sự chỉ định của bác sĩ nhằm giảm tối thiểu các biến chứng nặng, và đe dọa.
Lúc này, cần gọi cấp cứu ngay để bệnh nhân nhận được sự chăm sóc y tế kịp thời, tránh tổn thương các cơ quan nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Khi được điều trị nhanh và đúng cách, bệnh nhân sẽ có tiên lượng tốt. (4)
Các kiến thức cơ bản này đặc biệt cần thiết đối với người bệnh cũng như người thân để nhận diện cơn tăng huyết áp cấp cứu kịp thời, biết cách xử lý khi tình huống này xảy ra, từ đó được điều trị đúng cách, tránh nguy hiểm đến tính mạng.
Biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa cơn tăng huyết áp cấp cứu là người bệnh tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị bằng thuốc hạ huyết áp đã được kê đơn. Đối với các trường hợp huyết áp tăng thông thường, người bệnh có thể thăm khám theo định kỳ hoặc theo chỉ định của bác sĩ để được theo dõi tình trạng bệnh.
Tuy nhiên, bệnh nhân gặp tình trạng nặng phải cấp cứu, cần có sự can thiệp của chuyên gia tim mạch. Đặc biệt là khi người bệnh được chỉ định sử dụng từ 3 loại thuốc hạ huyết áp trở lên mà vẫn không kiểm soát được huyết áp, cần thông báo ngay với bác sĩ chuyên khoa để được kiểm tra và thay đổi hoặc điều chỉnh thuốc nếu cần thiết.
Song song với đó, người bệnh cần duy trì lối sống lành mạnh bao gồm: Chế độ ăn uống khoa học, tập thể dục đều đặn với cường độ phù hợp và hạn chế căng thẳng. Bệnh nhân cần theo dõi huyết áp thường xuyên tại nhà và ghi lại kết quả đo huyết áp để có thể giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được trang bị hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, các trang thiết bị tối tân, cùng với đội ngũ chuyên gia đầu ngành, không chỉ có chuyên môn cao mà còn luôn tận tụy, hết lòng vì người bệnh. Khi đến thăm khám và điều trị các bệnh lý tim mạch tại đây, người bệnh sẽ được trải nghiệm dịch vụ khám, tư vấn, điều trị toàn diện và chuyên nghiệp, mang đến hiệu quả chữa trị và sự hài lòng ở mức cao nhất.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Để phòng ngừa những cơn tăng huyết áp cấp cứu, người bị bệnh cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ. Những người chưa bị tăng huyết áp nhưng có nhiều yếu tố nguy cơ nên đi khám định kỳ tại bệnh viện uy tín để được đánh giá toàn diện và chuyên sâu tình trạng của mình, từ đó có các can thiệp điều trị kịp thời.
