Xương chũm là gì? Nằm ở đâu, cấu tạo và chức năng

Xương chũm là một phần của xương thái dương, nằm sau tai ở mỗi bên hộp sọ. Xương chũm nằm nhô xuống dưới tạo thành mỏm chũm, là phần xương hình nón cho phép các cơ vùng đầu cổ bám vào. Do vị trí, cấu tạo như vậy nên khi tai gặp vấn đề như nhiễm trùng sẽ khiến người bệnh đau xương chũm. Thạc sĩ bác sĩ CKI Nguyễn Trung Nguyên, Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM chia sẻ về vị trí, cấu tạo và chức năng của xương chũm qua bài viết dưới đây.

Xương chũm là gì?

Xương chũm (tên tiếng Anh là Mastoid bone) là một khối xương nhỏ, nhô ra ở phía sau vành tai mà chúng ta có thể sờ thấy được. Về cấu tạo, xương chũm là một trong 22 xương sọ, đây là điểm kết nối các cơ chính ở đầu và cổ, dây thần kinh và các mô.(1)

Xương chũm nằm ở đâu?

Về mặt giải phẫu, xương chũm nằm ở vị trí dưới sau ngoài của xương thái dương, tiếp giáp với các bộ phận quan trọng như não, màng não, mạch máu và các dây thần kinh.

Với cấu tạo và vị trí nằm gần tai, khi bạn bị nhiễm trùng hoặc tác động vào vùng đầu cũng ảnh hưởng đến xương chũm. Nó bao gồm nhiều hốc nhỏ chứa khí bên trong được gọi là không bào xương chũm.

Cấu tạo của xương chũm

Về cấu tạo xương chũm khá phức tạp, có hình nón với một rãnh sâu ở bề mặt bên trong gọi là hố hai lá, được gắn vào cơ.

Xương chũm trông như một chũm cau có phần đỉnh ở dưới, nền ở trên. Tuy cấu tạo cứng nhưng bên trong xương chũm mềm, xốp, gồm các phần:

• Tế bào hơi (tế bào khí chũm): Các hốc khí nằm trong xương chũm, liên quan đến việc thông khí tai giữa và điều chỉnh áp suất ở trong tai.
• Hang chũm (sào bào): Hốc khí lớn nhất trong xương chũm, nằm ở trung tâm của khối tế bào khí.
• Ống thông hang (sào đạo): Ống dẫn từ hang chũm sang trực tiếp tai giữa.
• Hang chũm và ống thông hang được lót bởi niêm mạc hòm tai. Với tính chất thông hang này, người bệnh khi mắc bệnh về tai giữa, khả năng nhiễm khuẩn, lan truyền sang xương chũm rất cao, gây biến chứng nguy hiểm.

Ngoài ra, xương chũm còn được kết nối với các xương khác của hộp sọ bằng các khớp:

• Khớp sọ chũm nối xương chũm với xương thái dương, giúp cố định hộp sọ.
• Khớp thái dương hàm nối xương chũm với xương hàm dưới nhằm giúp cử động hàm dưới.

Chức năng của xương chũm

Chức năng của xương chũm là truyền âm thanh từ tai ngoài đến tai trong. Khi âm thanh qua ống tai ngoài sẽ dẫn truyền đến màng nhĩ. Khi đó, màng nhĩ rung động khi tiếp xúc với âm thanh, các rung động được truyền đến xương chũm.

Xương chũm rung động theo các rung động của màng nhĩ, được truyền đến xương đá, sau đó đến tai trong. Khi đó, tai trong chuyển đổi các rung động thành tín hiệu điện và truyền đến não để xử lý.

Ngoài chức năng chính là truyền tín hiệu âm thanh từ tai ngoài đến tai trong, xương chũm còn có các chức năng phụ sau:

• Giúp hỗ trợ các cơ của tai giữa, điều chỉnh áp lực của không khí trong tai giữa.
• Giúp cân bằng khi truyền các rung động từ tai trong đến não.

Viêm tai xương chũm bệnh thường gặp

Một trong những bệnh thường gặp là viêm tai xương chũm. Đây là bệnh nguy hiểm do vi khuẩn xâm nhập, gây nhiễm trùng tại các tế bào khí trong xương chũm, khu vực bao quanh tai giữa và tai trong.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh này do mắc viêm tai giữa nhưng không điều trị dẫn đến biến chứng nguy hiểm.

Về cấu tạo đặc biệt của xương chũm, tập trung nhiều cấu trúc quan trọng, viêm tai xương chũm không được điều trị kịp thời với bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng sẽ gây nên nhiều hệ lụy nguy hiểm.(2)

Nhận biết dấu hiệu bất thường liên quan đến xương chũm

Một số dấu hiệu bất thường ở tai liên quan đến xương chũm, bao gồm:

• Ù tai, chóng mặt.
• Liệt mặt, liệt dây thần kinh vận động cơ mặt.
• Chảy máu ở tai.
• Chảy mủ ở tai kèm có mùi.
• Mất thính lực, suy giảm khả năng nghe.
• Vùng sau tai hoặc cả tai bị đỏ, sưng phồng.
• Sốt cao đột ngột kèm theo tình trạng suy nhược cơ thể, mất ăn, mất ngủ, mệt mỏi,…
• Tai đau bất thường, đau dữ dội ban đêm. Đôi khi đau sâu trong tai, lan đến nửa đầu và vùng thái dương từ vùng đỉnh xuống vùng hàm. Khi ấn vào mỏm chũm vào sau xương chũm thì cơn đau càng dữ dội.

Phòng ngừa các bệnh liên quan đến xương chũm

Để phòng ngừa các bệnh liên quan đến xương chũm, cần điều trị dứt điểm các bệnh nhiễm trùng tai. Song song đó, cần vệ sinh tai cẩn thận. Với trẻ nhỏ, phải điều trị dứt điểm bệnh mũi họng để tránh trẻ nhiễm bệnh liên quan đến xương chũm.

Điều trị các bệnh liên quan đến xương chũm không đơn giản nếu không được phát hiện sớm, điều trị kịp thời. Nếu không phòng ngừa, điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Áp xe ngoài màng cứng.
• Viêm màng não.
• Phù gai thị.
• Nhiễm khuẩn máu.

Việc điều trị các chứng bệnh liên quan đến xương chũm không hề đơn giản, nếu như không được phát hiện sớm và điều trị, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:

• Viêm màng não (vi khuẩn lây nhiễm vào màng bao quanh não và tủy sống)
• Áp xe ngoài màng cứng
• Phù gai thị (đau đầu dữ dội và sưng phía sau mắt)
• Nhiễm khuẩn máu

Cách phòng ngừa và chữa trị các bệnh liên quan đến xương chũm tốt nhất là điều trị triệt để tất cả những nhiễm trùng tai, giữ vệ sinh tai thật cẩn thận. Đối với trẻ em thì cần phải điều trị viêm mũi họng thật tốt khi trẻ nhiễm bệnh. Đặc biệt cần đi khám và điều trị theo chỉ định của bác sĩ khi cảm thấy những dấu hiệu bất thường.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh cần gặp bác sĩ khi có các triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh liên quan đến xương chũm như sốt và đau tai. Nhiều người thường có dấu hiệu viêm tai giữa và chảy mủ tai kèm theo đau, đỏ, sưng tấy, xuất hiện ở vùng mỏm chũm, vành tai thường bị đẩy lệch vểnh ra trước và ngoài.

Khám và điều trị bệnh liên quan xương chũm ở đâu?

Người bệnh có thể khám, điều trị các bệnh liên quan đến xương chũm tại Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM. Bác sĩ sẽ khám tai để xác định xem nhiễm trùng có lan đến xương chũm không. Do xương chũm nằm ở vị trí tai trong nên không thể quan sát rõ ràng tình trạng viêm bằng mắt thường. Để chẩn đoán tốt nhất, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp kiểm tra như:

• Nội soi tai.
• Xét nghiệm máu.
• Chụp X-quang vùng sọ.
• Chụp MRI vùng tai và đầu.

Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM quy tụ đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại giúp bạn yên tâm khám, điều trị các bệnh về xương chũm. Việc điều trị, can thiệp sớm là điều cần thiết để phòng ngừa, tránh những tổn thương vĩnh viễn ở xương chũm.