Điểm vàng là vùng tròn ở trung tâm võng mạc, phía sau nhãn cầu. Nơi đây chịu trách nhiệm cho thị lực trung tâm của mắt, cho phép chúng ta nhìn thấy những chi tiết nhỏ và tập trung vào những khía cạnh cụ thể. Những bất thường xảy ra ở điểm vàng sẽ làm ảnh hưởng đến thị lực của mắt. Theo đó, phát hiện và điều trị sớm các bệnh lý liên quan đến điểm vàng sẽ giúp bảo vệ tầm nhìn và thị lực của mắt.
Điểm vàng (Macula) là một phần của võng mạc ở phía sau mắt, đóng vai trò xử lý những gì bạn nhìn thấy ngay trước mắt (phía trung tâm mắt). Nơi đây chỉ rộng khoảng 5mm nhưng chịu trách nhiệm cho thị lực trung tâm của mắt, bao gồm thị lực màu sắc và các chi tiết cực nhỏ mà chúng ta nhìn thấy.
Một điểm vàng khỏe mạnh dày khoảng 250 micron (một phần tư milimet). Điểm vàng là nơi có nồng độ tế bào thụ cảm ánh sáng rất cao, chứa các tế bào phát hiện ánh sáng. Chúng gửi tín hiệu đến não, não diễn giải chúng thành hình ảnh. Phần còn lại của võng mạc xử lý tầm nhìn ngoại vi hoặc tầm nhìn bên của chúng ta.
Điểm vàng (giống như phần còn lại của võng mạc) có chức năng chuyển đổi ánh sáng đi vào mắt thành hình ảnh bạn nhìn thấy. Nó chịu trách nhiệm cho tầm nhìn trung tâm, cho phép bạn nhìn thấy các vật thể ngay trước mặt.
Khi ánh sáng đi qua thấu kính ở phía trước mắt và chiếu vào võng mạc. Các thụ thể ánh sáng, các tế bào bên trong võng mạc phản ứng với ánh sáng và biến đổi năng lượng ánh sáng thành tín hiệu điện. Tín hiệu này đi qua dây thần kinh thị giác và vào não để trở thành hình ảnh của thế giới bạn nhìn thấy.
Điểm vàng của mắt giúp xử lý các phần cụ thể nhất của hình ảnh ngay trước mắt bạn. Nó giúp bạn hiểu các chi tiết cụ thể như: Văn bản trên một trang giấy, phân biệt sự khác nhau giữa các khuôn mặt, những chuyển động nhỏ hoặc phân biệt màu sắc cụ thể…
Điểm vàng nằm ở trung tâm của võng mạc, lớp mỏng ở phía sau mắt. Điểm vàng là một đốm tròn, màu vàng có hình bầu dục nhẹ. Ở người bình thường, điểm vàng của mắt chỉ rộng khoảng 5mm (dưới 1/4 inch) [1].
Điểm vàng là một phần của võng mạc được tạo thành từ các tế bào thụ cảm ánh sáng. Trong đó, tế bào que là các thụ thể ánh sáng xử lý ánh sáng đen và trắng. Chúng cũng giúp bạn nhìn thấy vào ban đêm và trong điều kiện ánh sáng mờ. Và các tế bào nón giúp phân biệt màu sắc và tạo nên hầu hết tầm nhìn thông thường của bạn.
Cả hai loại tế bào này hoạt động cùng nhau để cung cấp hình ảnh rõ ràng, chính xác về những gì bạn đang nhìn thấy. Ngoài ra, điểm vàng cũng có nồng độ tế bào hình nón cao hơn, giúp bạn xử lý các chi tiết trong thị giác.
Điểm vàng trong mắt được chia thành các vùng umbo, foveolar, vùng vô mạch foveal, fovea, parafoveal và peri fovea. Đây là vùng trung tâm thậm chí nhỏ hơn có mật độ thụ thể cao nhất (40–80 μm) đôi khi được gọi là bó foveal.
Điểm vàng giải phẫu ở 5,5mm (0,22 in) lớn hơn nhiều so với điểm vàng lâm sàng [2], ở 1,5 mm (0,059 in), tương ứng với hố trung tâm. Trong đó, điểm vàng lâm sàng được nhìn thấy khi nhìn từ đồng tử, như trong soi đáy mắt hoặc chụp ảnh võng mạc. Điểm vàng giải phẫu được định nghĩa về mặt mô học theo thuật ngữ có hai hoặc nhiều lớp tế bào hạch.
Ngoài ra, Umbo là trung tâm của hố võng mạc, còn hố mắt nằm gần trung tâm của điểm vàng. Đây là một hố nhỏ chứa nồng độ tế bào hình nón lớn nhất. Lớp thụ thể của võng mạc chứa hai loại tế bào này khá nhạy sáng, tế bào hình que và tế bào hình nón.
Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD) là vấn đề về võng mạc. Bệnh xảy ra khi một phần của võng mạc gọi là điểm vàng bị tổn thương. Một người có nhiều khả năng mắc bệnh khi: đang thừa cân, hút thuốc lá, tăng huyết áp (huyết áp cao), trên 50 tuổi, ăn nhiều chất béo bão hòa, có tiền sử gia đình mắc bệnh AMD hoặc mắc bệnh tim, cholesterol cao…
Bệnh lỗ hoàng điểm xảy ra khi một lỗ tròn hình thành trong hoàng điểm của mắt. Điều này gây ảnh hưởng đến thị lực khiến mọi thứ trong tầm nhìn trung tâm của bạn trông khá mờ, gợn sóng hoặc méo mó. Khi lỗ hoàng điểm phát triển lớn hơn, một điểm tối hoặc điểm mù sẽ xuất hiện trong tầm nhìn trung tâm nhưng không ảnh hưởng đến tầm nhìn ngoại vi của bạn.
Tuổi tác là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra lỗ hoàng điểm. Khi bạn già đi, dịch kính bắt đầu co lại và kéo ra khỏi võng mạc. Thông thường, dịch kính kéo ra mà không có vấn đề gì. Nhưng đôi khi dịch kính có thể dính vào võng mạc và khiến hoàng điểm giãn ra và hình thành lỗ. Cũng có thể nguyên nhân gây lỗ hoàng điểm là do liên quan đến các bệnh về mắt khác hoặc có thể do chấn thương mắt.
Phù hoàng điểm xảy ra khi chất lỏng tích tụ trong hoàng điểm, gây sưng. Điều này có thể làm biến dạng thị lực, khiến mọi thứ trông mờ và màu sắc trông nhạt nhòa. Nếu không điều trị, phù hoàng điểm thậm chí có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.
Nguyên nhân gây phù hoàng điểm, chất lỏng dễ dàng rò rỉ vào võng mạc thường bao gồm: Người bệnh bị tiểu đường khiến lượng đường trong máu cao sẽ làm tổn thương các mạch máu, rò rỉ vào điểm vàng. Ngoài ra, khi bị thoái hóa điểm vàng do tuổi tác, các mạch máu bất thường rò rỉ chất lỏng và gây sưng điểm vàng. Một số nguyên nhân khác như tắc tĩnh mạch võng mạc, xuất hiện nếp nhăn hoàng điểm kéo dịch kính hoàng điểm hoặc hình thành mô sẹo các túi dịch tích tụ bên dưới nó… gây bệnh điểm vàng ở mắt.
Bệnh màng trước võng mạc (Epiretinal Membrane) là tình trạng hình thành một lớp màng xơ mỏng trên bề mặt võng mạc (ở mắt), gây co kéo và làm xuất hiện nếp nhăn ở võng mạc. Bệnh có thể dẫn đến mờ tầm nhìn trung tâm (do lớp màng hình thành ở hoàng điểm). Nguyên nhân gây bệnh chưa rõ và có thể được coi là vô căn, hoặc có thể thứ phát sau chấn thương hay các bệnh mắt mãn tính.
Giãn mao mạch điểm vàng là một căn bệnh ảnh hưởng đến điểm vàng mắt, gây mất thị lực trung tâm. Bệnh phát triển khi có vấn đề với các mạch máu nhỏ xung quanh hố trung tâm. Hố trung tâm nằm ở trung tâm của điểm vàng, giúp chúng ta có thị lực trung tâm sắc nét nhất cho các hoạt động như đọc sách. Có hai loại MacTel, mỗi loại ảnh hưởng đến mạch máu theo những cách khác nhau.
Viêm võng mạc sắc tố (RP) là một nhóm các vấn đề về mắt ảnh hưởng đến võng mạc. Tình trạng này làm thay đổi cách võng mạc phản ứng với ánh sáng, khiến mắt khó nhìn. Những người mắc RP sẽ mất dần thị lực theo thời gian. Tuy nhiên, thông thường họ sẽ không bị mù hoàn toàn.
Viêm võng mạc sắc tố là một tình trạng di truyền, có nghĩa là nó có thể được truyền qua các thế hệ trong gia đình nhưng không phải mọi bệnh nhân mắc RP đều có tiền sử gia đình. Loại và tốc độ mất thị lực do RP khác nhau và phụ thuộc vào tình trạng của mỗi người.
Vẩn đục dịch kính là tình trạng lắng đọng hoặc ngưng tụ trong dịch kính, phần lắng đọng này nằm lơ lửng trong dịch kính làm cho người bị bệnh nhìn thấy các hình ảnh trôi nổi trong mắt như ruồi bay, đốm đen. Những vật này sẽ di chuyển theo động tác của mắt và có xu hướng rơi xuống vùng thấp nên sẽ rõ hơn khi nằm.
Vẩn đục dịch kính là bệnh phổ biến và đa số không gây nguy cơ biến chứng gì cho mắt. Mặc dù không gây nguy hiểm nhưng bệnh nhân thường cảm thấy khó chịu, đặc biệt trong những trường hợp nặng khi vẩn đục dịch kính di chuyển không ngừng ở thị trường, một số trường hợp có thể gây ra biến chứng rách, bong võng mạc ảnh hưởng nghiêm trọng tới thị lực.
Khi các nhánh của tĩnh mạch võng mạc bị tắc nghẽn, tình trạng này được gọi là tắc nhánh tĩnh mạch võng mạc (BRVO) hoặc tắc tĩnh mạch võng mạc trung tâm (CRVO). Nếu tĩnh mạch bị tắc, máu và dịch tràn vào võng mạc. Điểm vàng ở mắt có thể sưng lên do dịch này, ảnh hưởng đến thị lực trung tâm của mắt. Cuối cùng, nếu không có lưu thông máu, các tế bào thần kinh trong mắt có thể chết và bạn có thể mất nhiều thị lực hơn.
Động mạch trung tâm võng mạc đảm nhiệm vai trò cung cấp dinh dưỡng cho toàn bộ ⅔ trong của võng mạc. Nguyên nhân tắc động mạch trung tâm có thể do mảng xơ vữa từ động mạch cảnh trong, hệ tuần hoàn, sau phẫu thuật mạch máu, bệnh lý cao huyết áp…. Đây là một cấp cứu trong nhãn khoa, tuy nhiên thị lực của người bệnh thường suy giảm trầm trọng và khó có khả năng phục hồi.
Ở giai đoạn sớm, khi vùng hoàng điểm còn được nuôi dưỡng bởi nhánh mạch máu mi võng mạc, bác sĩ sẽ quan sát thấy hình ảnh “hoàng điểm anh đào” ( hoàng điểm còn được tưới máu trên nền võng mạc xung quanh đã nhạt màu do không được nuôi dưỡng). Vào giai đoạn muộn, toàn bộ hoàng điểm sẽ nhạt mầu cùng võng mạc xung quanh. Đây cũng là một triệu chứng sớm của biểu hiện đột quỵ.
Dịch kính là dạng chất gel nằm bên trong mắt, với cấu tạo 99% nước và 1% là Collagen và Hyaluronic Axit. Khi chất gel bị co kéo và tách ra khỏi thành của nhãn cầu sẽ gây ra bong dịch kính. Trường hợp nhẹ sẽ không gây nguy hiểm cho mắt, chúng có thể tự lành mà không cần can thiệp biện pháp gì. Tuy nhiên, nếu bệnh phát triển tới mức độ nặng sẽ rất dễ gây rách võng mạc. Đây cũng là nguyên nhân làm bong võng mạc, gây ảnh hưởng đến thị lực.
Bong võng mạc là khi võng mạc tách ra khỏi phía sau mắt. Võng mạc không hoạt động khi bị bong ra, khiến thị lực bị mờ. Đây là bệnh nghiêm trọng cần được xử lý kịp thời nếu không, bạn sẽ bị mất thị lực ở bên mắt đó. Nguyên nhân có thể do lão hóa, khi già đi, dịch kính trong mắt chúng ta bắt đầu co lại và mỏng hơn.
Khi mắt di chuyển, dịch kính di chuyển xung quanh võng mạc mà không gây ra vấn đề gì. Nhưng đôi khi dịch kính có thể dính vào võng mạc và kéo đủ mạnh để làm rách võng mạc. Khi điều đó xảy ra, chất lỏng có thể đi qua vết rách và nâng (tách) võng mạc.
Tăng sinh mạch tân mạch (CNV) là một trong những nguyên nhân nghiêm trọng nhất gây suy giảm thị lực ở những bệnh nhân bị viêm màng bồ đào hoặc bệnh lý thiếu máu võng mạc mạn tính. Khi sự mất cân bằng nội môi giữa biểu mô sắc tố võng mạc (RPE) và màng Bruch xảy ra, một vòng luẩn quẩn dẫn đến tăng sinh tân mạch.
Khi điểm vàng của mắt bị ảnh hưởng do các bệnh lý liên quan, mắt sẽ có những biểu hiện như:
Để biết điểm vàng của mắt có đang khỏe mạnh hay gặp các vấn đề bất thường, một số phương pháp chẩn đoán sẽ được áp dụng sau đây:
Kiểm tra mắt một lần hoặc thường xuyên theo khuyến cáo của bác sĩ nhãn khoa, ngay cả khi bạn không có vấn đề gì về thị lực. Phương pháp này có thể phát hiện các dấu hiệu sớm của nhiều tình trạng sức khỏe mắt và sức khỏe tổng quát trước khi bạn nhận ra bất kỳ triệu chứng nào. Bao gồm bệnh tăng nhãn áp, tiểu đường và tăng huyết áp hoặc mức cholesterol. Nếu bạn bị bệnh về điểm vàng, bạn vẫn cần phải khám mắt thường xuyên với bác sĩ nhãn khoa để theo dõi mọi thay đổi.
Chụp cắt lớp quang học OCT cho phép bác sĩ nhãn khoa xác định những thay đổi nhỏ theo thời gian, chẳng hạn như những thay đổi ở dịch kính (chất giống như thạch lấp đầy mắt), võng mạc và điểm vàng.
Hoạt động theo cách tương tự như siêu âm, nhưng sử dụng sóng ánh sáng thay vì sóng âm, OCT cho phép bác sĩ nhãn khoa quan sát các lớp riêng biệt của võng mạc. Bằng cách lập bản đồ và đo độ dày của các lớp võng mạc, quét OCT có thể phát hiện các dấu hiệu sớm của tình trạng và bệnh lý võng mạc bao gồm bệnh về điểm vàng, sớm hơn các kỹ thuật kiểm tra thông thường. Điều đó có nghĩa là nó có thể chẩn đoán các vấn đề về sức khỏe mắt trước khi bạn nhận thấy các triệu chứng.
Chụp mạch huỳnh quang (FA) là một cách nghiên cứu những gì đang xảy ra ở phía sau mắt của bạn. Dựa trên nguyên lý, máu trong cơ thể bạn chảy qua các mạch máu nhỏ, bác sĩ sẽ sử dụng một thuốc phát huỳnh quang đặc biệt tiêm qua tĩnh mạch ở cánh tay và tiến hành chụp ảnh hệ thống mạch máu bên trong mắt nhờ sự phát huỳnh quang của thuốc lưu thông trong mạch máu.
Phương pháp giúp bác sĩ nhìn thấy chính xác vị trí của các mạch máu trong mắt, kích thước của chúng và bất kỳ vấn đề nào chúng có thể gặp phải. Điều này giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác về bệnh lý mà bạn đang gặp phải.
Xét nghiệm di truyền giúp phát hiện các bệnh liên quan đến điểm vàng như thoái hóa điểm vàng. Bệnh có thể di truyền từ đời cha mẹ sang đời con.
Một số người bệnh có thể mắc bệnh võng mạc do bị ảnh hưởng từ hydroxychloroquine. Trong đó, Hydroxychloroquine (HCQ) là một loại thuốc được sử dụng để điều trị một số tình trạng bệnh bao gồm viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, một số bệnh về da, đặc biệt là các bệnh về mắt nhạy cảm với ánh sáng và các bệnh khác liên quan đến tình trạng viêm. Do đó, cần sàng lọc để loại trừ khả năng mắc bệnh này.
Để đặt lịch khám bệnh với chuyên gia, bác sĩ nhãn khoa hoặc cần tư vấn về các vấn đề liên quan đến bệnh lý về điểm vàng hoặc tìm hiểu các bệnh lý khác về mắt tại Trung tâm Mắt công nghệ cao Tâm Anh, quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Điểm vàng là một bộ phận quan trọng của mắt, mọi sự bất thường ở điểm vàng có thể gây ra các bệnh lý liên quan đến vị trí tầm nhìn trung tâm này. Do đó, việc thăm khám mắt thường xuyên tại bệnh viện uy tín và phát hiện các bệnh lý liên quan đến điểm vàng sớm là những việc làm cần thiết, giúp mang lại kết quả điều trị tốt hơn.
