Amidan hỗ trợ chống lại các tác nhân gây bệnh, có vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch. Thế nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về cấu tạo, chức năng của cơ quan này. Vậy vị trí amidan nằm ở đâu? Làm thế nào để amidan khỏe mạnh?
Bài viết được tư vấn bởi BS CKI Lê Quốc Tú – Trung tâm Tai Mũi Họng, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM
Amidan là tập hợp các tổ chức lympho nằm phía sau vùng hầu họng, nơi giao nhau giữa đường hô hấp và đường tiêu hóa. Cấu trúc này đóng vai trò như “hàng rào bảo vệ” đầu tiên của cơ thể, đặc biệt trong giai đoạn đầu đời, giúp ngăn chặn vi khuẩn và virus xâm nhập qua mũi hoặc miệng. Tuy nhiên, do thường xuyên tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh nên cơ quan này dễ bị tổn thương và sưng viêm.
Cấu tạo amidan là tập hợp các mô lympho hình bầu dục và màu hồng nhạt, được bao bọc bởi biểu mô hốc chuyên biệt, giúp tăng diện tích bề mặt để chống lại kháng nguyên. Về mặt mô học, cơ quan này được cấu tạo chủ yếu từ tế bào lympho B, tập trung nhiều ở các nang lympho và trung tâm mầm. Bao quanh là biểu mô vảy tầng, chứa các tế bào lympho T, tế bào tua (dendritic) và đại thực bào, tạo nên hệ thống miễn dịch niêm mạc mạnh mẽ. (1)
Các mô lympho của amidan tạo thành vòng Waldeyer gồm:
Cơ quan này đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch. Cơ quan này vừa làm nhiệm vụ như “tuyến phòng thủ” đầu tiên, vừa là nơi “đào tạo” các tế bào sản xuất kháng thể chống lại các tác nhân gây bệnh do hít hoặc nuốt phải. Chức năng này đặc biệt cần thiết đối với trẻ em trong giai đoạn 4 – 10 tuổi.
Tế bào M nằm trên bề mặt amidan nhận diện kháng nguyên của vi khuẩn, sau đó kích thích tế bào lympho B và T khởi đầu phản ứng miễn dịch tại chỗ, chống lại tác nhân gây bệnh. Quá trình này còn sản sinh nhiều loại kháng thể như IgA, IgG và IgM, góp phần quan trọng vào hệ miễn dịch toàn thân. Các hốc của VA giúp tăng diện tích bề mặt, hỗ trợ nhận diện kháng nguyên và tăng cường giám sát miễn dịch tốt hơn.
Những bệnh lý liên quan thường gặp có thể gồm: (2)
Đây là tình trạng amidan bị nhiễm trùng, dẫn đến sưng tấy và đau, đặc biệt khi nuốt thức ăn hoặc nước bọt. Hầu hết mọi người đều gặp tình trạng này tối thiểu một lần trong đời. Trong đó, trẻ em và thanh thiếu niên là những đối tượng dễ mắc hơn.
Bệnh đặc trưng qua kích thước amidan lớn hơn bình thường. Điều này có thể làm chặn đường thở, dẫn đến chứng ngáy ngủ hoặc ngưng thở khi ngủ.
Bệnh xảy ra khi có những viên nhỏ màu trắng hoặc vàng trên amidan. Dù ít khi ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nhưng tình trạng này có thể gây hôi miệng, đau họng, đau tai và những triệu chứng khác. Trường hợp sỏi lớn hoặc mạn tính có thể dẫn đến sưng và khó nuốt, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Là một trong những dạng ung thư vòm họng phổ biến. Nguy cơ mắc bệnh cao hơn ở những đối tượng mắc virus u nhú ở người (HPV), hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, hệ miễn dịch suy yếu…
Để chẩn đoán các bệnh lý trước tiên bác sĩ sẽ khai thác các thông tin về triệu chứng, tần suất, thói quen sinh hoạt của người bệnh, các loại thuốc người bệnh đang sử dụng… Người bệnh cũng được kiểm tra miệng và cổ họng để phát hiện những dấu hiệu bất thường. Dựa trên kết quả thăm khám ban đầu, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một hoặc kết hợp nhiều kỹ thuật, xét nghiệm cận lâm sàng như:
Mỗi người nên thực hiện những biện pháp như:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Amidan đóng vai trò như “lá chắn” đầu tiên, bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại. Tuy nhiên, cơ quan này cũng dễ bị tổn thương dẫn đến những vấn đề sức khỏe từ nhẹ đến nghiêm trọng. Nếu thấy amidan bị sưng đau, nuốt vướng, sốt và những dấu hiệu bất thường khác, người bệnh nên nhanh chóng thăm khám chuyên khoa Tai Mũi Họng để được kiểm tra và can thiệp kịp thời.
