Chọc hút kim nhỏ ở vú (FNA) là gì? Chỉ định, quy trình và kết quả

Chọc hút kim nhỏ ở vú (FNA) là một loại sinh thiết được thực hiện bằng kim nhỏ (21 đến 25 gauge) để lấy mẫu mô và dịch từ các tổn thương khối đặc trong mô vú hoặc tổn thương dạng nang. Đây là một trong nhiều phương thức khác nhau để chẩn đoán khối u ở vú ngoài phương pháp sinh thiết kim lớn hoặc phẫu thuật cắt bỏ.

Bài viết sau đây được thạc sĩ bác sĩ Nguyễn Đỗ Thùy Giang, Trưởng khoa Ngoại Vú, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM chia sẻ cụ thể hơn về xét nghiệm FNA ở vú là gì và các vấn đề liên quan giá trị của FNA trong chẩn đoán tổn thương trong vú.

Chọc hút kim nhỏ ở vú (FNA) là gì?

Chọc hút kim nhỏ ở vú (FNA) là phương pháp dùng một cây kim nhỏ tương tự như kim dùng xét nghiệm máu để lấy một ít chất lỏng hoặc tế bào khỏi vú đang bị tổn thương (u nang vú, cục u, vết loét hoặc sưng viêm tấy). Mẫu chất lỏng hoặc tế bào này khi lấy ra sẽ được gửi đến bác sĩ chuyên về giải phẫu bệnh để kiểm tra. Phương pháp FNA sẽ hỗ trợ bác sĩ xác định tính chất hoặc chẩn đoán tổn thương ở vú và có thể lên kế hoạch điều trị.

Nếu không thể sờ được tổn thương từ bề mặt da, bác sĩ sẽ thực hiện FNA có thể sử dụng hình ảnh siêu âm để hướng kim vào vị trí tổn thương ở vú.

Chọc hút kim nhỏ ở vú còn được sử dụng để hút một u nang ra khỏi vú hoặc làm giảm sự khó chịu nếu u nang lớn và mềm.

Đối với người bệnh đang dùng thuốc làm loãng máu (thuốc chống đông máu), thủ thuật FNA ở vú được sử dụng một cách an toàn để lấy tế bào. Nhờ đó giúp chẩn đoán tổn thương mà không cần ngừng dùng thuốc. Điều này rất cần thiết với các thủ thuật xâm lấn khác, chẳng hạn như sinh thiết kim lõi.

Tại sao cần thực hiện FNA ở vú?

Trong quá trình thăm khám, nếu bác sĩ cảm thấy khối u ở vú của bạn có khả năng là một u nang đơn giản thì bạn sẽ được chỉ định siêu âm và có thể kèm theo cả chọc hút kim nhỏ ở vú trong cùng lần khám. Việc chọc hút u nang sẽ cho bác sĩ biết ngay kết quả về bản chất của khối u, giảm bớt mọi cơn đau và/hoặc lo lắng do khối u tạo ra.

Với phụ nữ trẻ, nếu lần đầu tiên sờ thấy một khối u mới nên được làm thủ thuật FNA ở vú. Nếu khối u được cho là lành tính, việc thực hiện FNA rất cần thiết để xác nhận chẩn đoán. FNA được ưu tiên hơn sinh thiết lõi vì đây là thủ tục chẩn đoán ít xâm lấn hơn.

Ưu và nhược điểm của FNA tuyến vú là gì?

• An toàn, chính xác: FNA vú là một thủ thuật nhanh chóng và đơn giản, an toàn, khá chính xác và tiết kiệm kinh phí để kiểm tra tổn thương trong vú. [1]
• Hỗ trợ các kỹ thuật khác: Chọc hút kim nhỏ ở vú có thể được sử dụng khi các thủ thuật sinh thiết bằng kim khác không thể thực hiện được, như bạn đang sử dụng thuốc chống đông máu, dị ứng với thuốc gây mê,… hoặc chẩn đoán thêm 1 nốt sang thương khác trong vú ngoài sang thương đã sinh thiết kim lõi để xác định tính đa ổ hay sang thương trung tâm núm vú,…
• Nhanh chóng, đơn giản: FNA vú là một xét nghiệm nhanh, chỉ mất 10–20 giây cho mỗi mẫu. Quy trình này có thể được lặp lại nhiều lần cho đến khi bác sĩ có đủ mẫu để kiểm tra. Tóm lại, thủ thuật FNA thường mất khoảng 10-20 phút.
• Có một số biến chứng khi thực hiện thủ thuật FNA ở vú và một số trường hợp không phù hợp do tình trạng thể chất hoặc sức khỏe mà người bệnh đã có từ trước.

Quy trình thực hiện chọc hút kim nhỏ ở vú

Đầu tiên, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh hoặc bác sĩ khoa Ngoại Vú hay bác sĩ khoa Giải phẫu bệnh thực hiện thủ thuật FNA tuyến vú sẽ quyết định xem có cần sử dụng siêu âm cho người bệnh để xác định vị trí và hướng dẫn đặt kim vào tổn thương hay không. Nếu bác sĩ có thể cảm nhận được tổn thương “sờ thấy được” và FNA có thể được thực hiện dưới sự hướng dẫn lâm sàng mà không cần sử dụng hình ảnh siêu âm.

Nếu tổn thương ở dạng khối rắn, bác sĩ có thể tiêm thuốc gây tê tại chỗ để thực hiện chọc hút kim nhỏ ở vú. Bởi người bệnh cần chọc hút nhiều lần để hút đủ tế bào để chẩn đoán chính xác.

Các khối u chỉ chứa chất lỏng có thể không cần gây tê tại chỗ. Và thực tế rất hiếm khi phải dùng thuốc tê tại chỗ để thực hiện chọc hút kim nhỏ ở vú.

1. FNA dưới hướng dẫn siêu âm

• Bạn sẽ nằm ngửa trên giường khám trong phòng siêu âm, bộc lộ phần thân trên, đặt một tay lên trên đầu trên gối trong tư thế thoải mái. Bạn sẽ được bôi gel vô trùng lên vú và đầu dò siêu âm sẽ được di chuyển từ từ qua vú để hiển thị và xác định tổn thương trên màn hình siêu âm.
• Vú của bạn sẽ được làm sạch bằng chất lỏng sát trùng và kim sẽ xuyên qua da và vào tổn thương được hướng dẫn bởi hình ảnh siêu âm.
• Khi kim đâm vào tổn thương, bác sĩ sẽ di chuyển kim tới lui nhiều lần để lấy tế bào. 2 hoặc 3 mẫu riêng biệt thường được lấy theo cách này để đảm bảo thu được đủ số lượng mẫu tốt để kết luận bệnh. Nếu tổn thương là một u nang đơn giản, bác sĩ sẽ hút dịch từ u nang cho đến khi nó xẹp xuống.

2. FNA dưới hướng dẫn lâm sàng

• FNA dưới sự hướng dẫn lâm sàng cũng là quy trình tương tự như trên nhưng bác sĩ sẽ dùng tay thay vì siêu âm để xác định vị trí tổn thương và dẫn kim vào tổn thương.

Nhiều người bệnh sẽ thắc mắc làm cách nào để chuẩn bị cho thực hiện FNA tuyến vú là gì?

Thực tế, bạn không cần chuẩn bị đặc biệt gì trước khi thực hiện thủ thuật FNA ở vú. FNA có thể được thực hiện ngay sau khi bạn khám sức khỏe hoặc bác sĩ đang theo dõi để tìm ra nguyên nhân tổn thương vú của bạn từ việc chụp X-quang tuyến vú và/hoặc siêu âm.

FNA vú có thể gây khó chịu và đôi khi gây đau nhẹ, và bạn có thể nhờ bạn bè hoặc người thân đến cuộc hẹn cùng nếu bạn cho rằng mình sẽ cần được hỗ trợ trước, trong hoặc sau thủ thuật. Mặc trang phục thoải mái vì bạn sẽ cần cởi quần áo ở phần trên cơ thể để tạo FNA cho ngực.

Biến chứng rủi ro sau chọc hút kim nhỏ ở vú

Rủi ro của chọc hút kim nhỏ ở vú rất hiếm và rất nhỏ, bao gồm:

• Ít chảy máu và bầm tím, đặc biệt đối với những người dùng thuốc chống đông máu hoặc thuốc chống tiểu cầu, aspirin, thường thấy trên sang thương dễ chảy máu hoặc trên người bệnh lớn tuổi.
• Nguy cơ nhiễm trùng rất hiếm thủ thuật FNA ở vú là một thủ thuật sạch và vô trùng, sử dụng kim tiêm vô khuẩn và dùng một lần.
• Thủng túi ngực có thể xảy ra nếu tổn thương ở gần túi ngực nhưng biến chứng này hiếm gặp khi sử dụng dưới hướng dẫn siêu âm.
• Tràn khí màng phổi (kim đâm thủng màng phổi gây xẹp phổi), cực kỳ hiếm.
• Nếu tổn thương được phát hiện là ung thư thì có rất ít nguy cơ gieo rắc các tế bào khối u dọc theo đường kim hoặc đường đi của kim khi kim được rút ra khỏi vú. Điều này cực kỳ hiếm.

Thủ thuật FNA ở vú không chính xác 100%. Ung thư không thể loại trừ chắc chắn, ngay cả khi không tìm thấy tế bào ung thư trong các mẫu tế bào được lấy ra từ vú của bạn. [2]

Các kết quả phải luôn được giải thích bởi các bác sĩ chuyên khoa và phải kết hợp khám bệnh, xem tổn thương trên hình ảnh X-quang tuyến vú và/hoặc siêu âm và kết quả tế bào học hoặc mẫu dịch. Đây được gọi là “bộ ba chẩn đoán”: có nghĩa là kết quả FNA phải tương hợp với lâm sàng và hình ảnh.

Nhóm kết quả FNA ở vú 

Khi nào bạn có kết quả FNA vú của mình? Các xét nghiệm tế bào sẽ cần được thực hiện trong phòng xét nghiệm giải phẫu bệnh để xác nhận chẩn đoán và thường có kết quả trong vòng 1 ngày hoặc vài ngày tùy điều kiện của từng nơi.

Những kết quả này, cùng với kết quả kiểm tra khám lâm sàng và hình ảnh siêu âm và/hoặc nhũ ảnh, được các bác sĩ xem xét và lập một hồ sơ bệnh án đầy đủ để gửi cho bạn. Thông thường, bạn có thể nhận được kết quả cuối cùng của FNA vú từ bác sĩ của mình trong vòng một tuần. Bác sĩ sẽ giải thích kết quả FNA chính xác trên từng trường hợp của mình.

Chỉ định và chống chỉ định khi xét nghiệm FNA ở vú

Xét nghiệm chọc hút kim nhỏ ở vú được sử dụng để lấy một ít chất lỏng hoặc một mẫu mô vú nhỏ để kiểm tra. Một số chỉ định và chống chỉ định khi thực hiện thủ thuật FNA ở vú [3]:

1. Chỉ định

• Chọc hút u nang vú có triệu chứng: Nếu u nang ở vú gây ra các triệu chứng, FNA sẽ được sử dụng để hút giải áp dịch và không cần phân tích tế bào trên mẫu dịch.
• Chẩn đoán u nang bất thường sau khi siêu âm: Nếu u nang có vẻ không bình thường trên siêu âm nếu nghi ngờ bướu dạng nang, nên chọc hút kim nhỏ ở vú để lấy mẫu để phân tích tế bào trong mẫu dịch này thêm.
• Hút và dẫn lưu áp xe: Nếu có áp xe (túi chứa mủ) ở vú, nên thực hiện thủ thuật FNA ở vú để dẫn lưu áp xe và lấy mẫu để xét nghiệm.
• Hạch nách hoặc hạch vị trí khác như hạch trên đòn, dưới đòn, hạch vú trong,…nghi di căn
• Tổn thương vú đa ổ khác, có 1 ổ lớn xác định chẩn đoán ác tính, ổ còn lại có thể cần FNA, đặc biệt tổn thương gần núm vú.

2. Chống chỉ định

• Người có chứng sợ kim tiêm hoặc không thể hợp tác: Những tình trạng này làm cho quy trình trở nên khó khăn hoặc không thể thực hiện về mặt kỹ thuật.
• Rối loạn đông máu nặng chưa kiểm soát tốt
• Tổn thương đang nhiễm trùng da lan rộng

Tóm lại, quyết định thực hiện xét nghiệm chọc hút kim nhỏ ở vú phải do bác sĩ hoặc chuyên gia đưa ra và dựa trên tình trạng của từng đối tượng.

Khoa Ngoại Vú, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM (2B Phổ Quang, Tân Bình) là bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm và chuyên môn cao trong lĩnh vực này. Các xét nghiệm được thực hiện với độ chính xác cao, chi phí hợp lý. Người bệnh sẽ hoàn toàn yên tâm khi đến đây để được chẩn đoán, điều trị và tư vấn về sức khỏe. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về chọc hút kim nhỏ ở vú, các bác sĩ sẽ giải đáp rõ ràng và cụ thể cho người bệnh.

Các câu hỏi thường gặp về thủ thuật FNA ở vú

1. Chọc hút kim nhỏ ở vú có để lại hậu quả gì không?

Bạn rất hiếm phải dùng thuốc giảm đau sau khi thực hiện FNA. Bởi bất kỳ cơn đau nào sau thủ thuật FNA ở vú đều có thể giảm bớt bằng thuốc giảm đau không kê đơn, chẳng hạn như thuốc paracetamol. Bạn không nên dùng thuốc aspirin vì thuốc này làm loãng máu và có thể làm tăng nguy cơ chảy máu và bầm.

Chảy máu hoặc bầm tối thiểu có thể xuất hiện sau thủ thuật, đặc biệt nếu bạn đang dùng thuốc chống đông máu, aspirin hoặc dầu cá. Điều này có thể được giảm thiểu bằng cách đè ép lên da tại vị trí của FNA ngay sau thủ thuật. Ngoài ra, chọc hút kim nhỏ ở vú không để lại sẹo trên da và ít nguy cơ nhiễm trùng.

2. Ai thực hiện FNA vú?

Thủ thuật FNA ở vú phải được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm về thủ thuật sinh thiết bằng kim vú sau khi khám lâm sàng tuyến vú và xét nghiệm hình ảnh cẩn thận, chẳng hạn như chụp X-quang tuyến vú hoặc siêu âm, để đảm bảo FNA phù hợp. Hình ảnh siêu âm được thực hiện bởi bác sĩ siêu âm được đào tạo.

3. FNA vú được thực hiện ở đâu?

Chọc hút kim nhỏ ở vú có hoặc không sử dụng siêu âm được thực hiện tại khoa chẩn đoán hình ảnh, ​phòng khám chuyên khoa vú, ​​tại phòng khám đánh giá tầm soát ung thư vú, phòng khám của bác sĩ phẫu thuật, phòng xét nghiệm tế bào hoặc giải phẫu bệnh hoặc phòng bác sĩ được trang bị siêu âm.

Bài viết đã cung cấp khái niệm chọc hút kim nhỏ ở vú (FNA tuyến vú) là gì, các đối tượng chỉ định và chống chỉ định, các quy trình và giá trị của xét nghiệm. Hy vọng sẽ giúp quý độc giả đã hiểu thêm và hợp tác với các bác sĩ lâm sàng và bác sĩ siêu âm để kiểm soát ban đầu các bệnh lý liên quan tuyến vú.