Zona thần kinh điển hình bởi các vết phát ban đỏ, mụn nước trên da kèm cảm giác ngứa ngáy, đau rát sâu tận các mút thần kinh tại khu vực tổn thương. Nếu không biết cách vệ sinh vết zona thần kinh, bệnh có thể dẫn đến nhiễm trùng thứ phát hoặc các biến chứng nghiêm trọng như đau dây thần kinh sau zona, viêm phổi, viêm não…
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Hoa Tuấn Ngọc – Quản lý Y khoa khu vực 1 Đông Nam Bộ, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC
Vệ sinh vết zona thần kinh đúng cách không chỉ giúp làm sạch vùng da bị tổn thương mà còn mang lại nhiều lợi ích quan trọng trong việc quản lý bệnh lý này. Dưới đây là những lý do chính giải thích tại sao việc vệ sinh cần được ưu tiên.
Mụn nước do zona gây ra chứa dịch có nguy cơ cao bị vi khuẩn xâm nhập nếu không được vệ sinh đúng cách. Nhiễm trùng thứ phát có thể dẫn đến các biến chứng như viêm mô tế bào, áp-xe da hoặc trong trường hợp nghiêm trọng là nhiễm trùng huyết. Việc vệ sinh vùng da bị ảnh hưởng giúp loại bỏ vi khuẩn, mồ hôi, bụi bẩn và các tác nhân gây hại khác, từ đó giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng. Theo các nguồn y khoa uy tín, giữ vùng da sạch sẽ là bước cơ bản nhưng quan trọng để bảo vệ làn da khỏi các tác nhân gây bệnh.
Vùng da bị zona thường gây ra cảm giác ngứa ngáy, đau rát hoặc nóng ran, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vệ sinh nhẹ nhàng bằng các dung dịch phù hợp có thể làm dịu da, giảm kích ứng và mang lại cảm giác dễ chịu hơn. Ngoài ra, việc giữ vùng da sạch sẽ cũng giúp hạn chế tình trạng kích ứng do mồ hôi, bụi bẩn hoặc các yếu tố môi trường, từ đó giảm thiểu cảm giác khó chịu trong sinh hoạt hàng ngày.
Một quy trình vệ sinh hợp lý hỗ trợ quá trình tái tạo da, giúp các mụn nước khô nhanh hơn và thúc đẩy sự hình thành lớp da mới. Khi vùng da được giữ sạch và khô thoáng, cơ thể có thể tập trung vào việc sửa chữa tổn thương, từ đó rút ngắn thời gian hồi phục. Các nghiên cứu chỉ ra rằng việc chăm sóc da đúng cách có thể giảm đáng kể thời gian lành bệnh so với việc để vùng da tiếp xúc với môi trường không vệ sinh hoặc bị kích ứng thêm.
Việc duy trì vệ sinh vùng da bị zona không chỉ mang lại lợi ích về mặt thể chất mà còn giúp người bệnh cảm thấy tự tin và thoải mái hơn. Một làn da sạch sẽ, không có mùi khó chịu do mồ hôi hoặc dịch tiết từ mụn nước, góp phần cải thiện tâm trạng và chất lượng cuộc sống trong thời gian điều trị. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người phải đối mặt với các triệu chứng kéo dài hoặc tái phát nhiều lần.
Virus Varicella Zoster trong mụn nước có thể lây lan sang những người chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa được tiêm phòng, đặc biệt là trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc người có hệ miễn dịch yếu. Vệ sinh đúng cách, kết hợp với việc che phủ vùng da bị ảnh hưởng, giúp giảm nguy cơ lây lan virus, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Điều này cũng góp phần giảm áp lực cho hệ thống y tế trong việc kiểm soát các bệnh truyền nhiễm.
Vệ sinh vùng da bị zona đúng cách tạo điều kiện thuận lợi cho các phương pháp điều trị y tế, chẳng hạn như việc sử dụng thuốc bôi hoặc băng gạc. Một làn da sạch sẽ giúp thuốc thẩm thấu tốt hơn, tăng hiệu quả điều trị và giảm nguy cơ tác dụng phụ do tích tụ bụi bẩn hoặc vi khuẩn.
Quá trình vệ sinh vết zona thần kinh cần được thực hiện cẩn thận và thay đổi tùy theo giai đoạn tiến triển của bệnh. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho từng giai đoạn cụ thể về cách vệ sinh vết zona thần kinh.
Ở giai đoạn đầu, vùng da bị zona thường xuất hiện các vết đỏ, sau đó hình thành mụn nước chứa dịch trong suốt. Những mụn nước này dễ vỡ, nhạy cảm và cần được vệ sinh nhẹ nhàng để tránh tổn thương thêm hoặc nhiễm trùng.
Khi mụn nước bắt đầu khô lại, chúng sẽ hình thành vảy và dần bong tróc, đánh dấu giai đoạn hồi phục của da. Giai đoạn này đòi hỏi sự kiên nhẫn để tránh làm tổn thương lớp da mới hình thành.
Ngoài việc tuân thủ các bước vệ sinh, người bệnh cần lưu ý một số điều quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình chăm sóc da, đồng thời tránh các sai lầm phổ biến.
Nhiều biện pháp dân gian như đắp lá cây, bôi mật ong, tỏi hoặc các chất tự nhiên khác có thể tiềm ẩn nguy cơ kích ứng, nhiễm trùng hoặc làm nặng thêm tổn thương da. Những phương pháp này thường thiếu cơ sở khoa học và có thể gây hại thay vì hỗ trợ hồi phục. Chỉ nên áp dụng các phương pháp đã được bác sĩ hoặc nguồn y khoa uy tín xác nhận để đảm bảo an toàn.
Các dung dịch sát khuẩn mạnh có thể làm khô da quá mức, gây kích ứng và làm chậm quá trình lành bệnh. Những sản phẩm này cũng có thể phá hủy các tế bào da khỏe mạnh xung quanh vùng tổn thương. Thay vào đó, nên ưu tiên các dung dịch dịu nhẹ như nước muối sinh lý hoặc các sản phẩm được bác sĩ khuyên dùng.
Dù cảm giác ngứa ngáy có thể rất khó chịu, việc gãi hoặc chà xát vùng da bị zona có thể làm vỡ mụn nước, lan rộng virus hoặc gây nhiễm trùng. Ngoài ra, gãi mạnh còn có thể để lại sẹo hoặc làm tổn thương lớp da mới hình thành. Nếu ngứa nghiêm trọng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về các loại thuốc giảm ngứa an toàn.
Quần áo bó sát hoặc chất liệu không thoáng khí có thể gây ma sát, làm tổn thương vùng da bị zona và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Nên chọn quần áo cotton mềm mại, rộng rãi để giữ vùng da khô thoáng và giảm kích ứng. Ngoài ra, nên giặt quần áo bằng chất tẩy rửa không mùi để tránh kích ứng da.
Luôn rửa tay sạch bằng xà phòng trước và sau khi vệ sinh vùng da bị zona để tránh lây nhiễm vi khuẩn. Các dụng cụ như khăn, bông gòn hoặc gạc cần được sử dụng riêng và giặt sạch bằng nước nóng sau mỗi lần dùng. Nếu có thể, nên sử dụng các vật dụng dùng một lần (như bông gòn, gạc vô trùng) để giảm nguy cơ nhiễm trùng chéo.
Zona có thể lây lan virus Varicella Zoster sang những người chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm phòng, đặc biệt là trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc người có hệ miễn dịch yếu. Khi vệ sinh, nên che kín vùng da bằng băng gạc sạch và vứt bỏ gạc, bông đúng cách vào thùng rác có nắp đậy để tránh lây nhiễm. Ngoài ra, người bệnh nên hạn chế tiếp xúc gần với người khác trong giai đoạn mụn nước còn tiết dịch.
Người bệnh cần kiểm tra vùng da bị zona hàng ngày để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như sưng, đỏ, nóng, đau tăng hoặc tiết mủ. Nếu có bất kỳ triệu chứng nào đáng lo ngại, cần liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. Việc phát hiện sớm các biến chứng giúp tăng cơ hội điều trị thành công.
Các sản phẩm như nước hoa, kem dưỡng da, sữa tắm hoặc mỹ phẩm có chứa hương liệu có thể gây kích ứng vùng da bị zona, làm tăng cảm giác ngứa hoặc đau. Trong thời gian điều trị, nên hạn chế tối đa việc sử dụng các sản phẩm không cần thiết trên vùng da bị ảnh hưởng và ưu tiên các sản phẩm không mùi, không chứa hóa chất mạnh.
Tắm nước nóng hoặc ngâm vùng da bị zona trong nước quá lâu có thể làm mềm mụn nước, tăng nguy cơ vỡ hoặc nhiễm trùng. Ngoài ra, nước nóng còn có thể làm tăng cảm giác ngứa ngáy và kích ứng da. Nên tắm nhanh bằng nước ấm với vòi sen và tránh sử dụng các sản phẩm tắm có tính tẩy rửa mạnh.
Trong giai đoạn mụn nước khô vảy, việc tự ý bóc vảy có thể gây tổn thương lớp da mới, dẫn đến chảy máu, nhiễm trùng hoặc để lại sẹo vĩnh viễn. Hãy để vảy bong tróc tự nhiên và hỗ trợ bằng cách làm mềm vảy với khăn ẩm như hướng dẫn ở trên.
Tìm hiểu thêm: Bị zona thần kinh kiêng gì, nên ăn gì cho mau khỏi bệnh?
Bên cạnh việc vệ sinh đúng cách, một số biện pháp hỗ trợ khác cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quá trình hồi phục và cải thiện sức khỏe tổng thể của người bệnh.
Một chế độ ăn uống cân bằng, giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin C, E, kẽm và các chất chống oxy hóa, giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ cơ thể chống lại virus và tái tạo da. Nên bổ sung các thực phẩm như trái cây (cam, kiwi, dâu tây, bưởi), rau xanh (bông cải xanh, cải bó xôi, rau bina), các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, hạt chia) và protein nạc (ức gà, cá hồi, đậu hũ). Uống đủ nước cũng rất quan trọng để duy trì độ ẩm cho da và hỗ trợ quá trình trao đổi chất.
Nghỉ ngơi đầy đủ giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn và giảm căng thẳng, một yếu tố có thể làm nặng thêm triệu chứng zona. Nên duy trì giấc ngủ đều đặn, tránh làm việc quá sức và tạo môi trường sống thoải mái, yên tĩnh. Các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ ngắn hoặc đọc sách cũng có thể giúp thư giãn mà không gây áp lực cho cơ thể.
Thuốc kháng virus như acyclovir, valacyclovir hoặc famciclovir thường được kê đơn trong vòng 72 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng để giảm mức độ nghiêm trọng của zona và rút ngắn thời gian bệnh. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc giảm đau (paracetamol, ibuprofen), thuốc kháng histamine để giảm ngứa hoặc kem bôi tại chỗ (như lidocain, calamine) để kiểm soát triệu chứng.
Luôn tuân thủ liều lượng và thời gian dùng thuốc theo chỉ định, không tự ý ngưng thuốc hoặc thay đổi liều. Nếu gặp tác dụng phụ như buồn nôn, chóng mặt hoặc phát ban, cần báo ngay cho bác sĩ để được điều chỉnh phác đồ điều trị.
Căng thẳng và lo âu có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến quá trình lành bệnh kéo dài. Thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, hít thở sâu, yoga nhẹ nhàng hoặc nghe nhạc thư giãn có thể giúp cải thiện tâm trạng và hỗ trợ hồi phục. Nếu cảm thấy căng thẳng quá mức hoặc có dấu hiệu trầm cảm, người bệnh có thể tham khảo ý kiến bác sĩ tâm lý hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần để được hỗ trợ kịp thời.
Một số yếu tố như nhiệt độ quá nóng, ánh nắng trực tiếp, môi trường ẩm ướt hoặc khói bụi có thể làm nặng thêm triệu chứng zona. Nên tránh tắm nước nóng, tiếp xúc lâu với ánh nắng mặt trời và giữ môi trường sống sạch sẽ, khô ráo để hỗ trợ quá trình lành bệnh. Nếu phải ra ngoài, hãy sử dụng quần áo che phủ để bảo vệ vùng da nhạy cảm.
Ngay cả khi triệu chứng zona có dấu hiệu cải thiện, việc thăm khám định kỳ với bác sĩ là cần thiết để đảm bảo không có biến chứng tiềm ẩn, đặc biệt là đau dây thần kinh sau zona. Bác sĩ có thể đánh giá tiến triển của bệnh, điều chỉnh phác đồ điều trị nếu cần và tư vấn các biện pháp phòng ngừa tái phát, chẳng hạn như tiêm vắc xin zona cho người trên 50 tuổi.
Hệ miễn dịch suy yếu là một trong những yếu tố chính khiến virus varicella-zoster tái hoạt động và gây ra zona. Ngoài chế độ dinh dưỡng, người bệnh có thể bổ sung các thực phẩm chức năng chứa vitamin C, D hoặc kẽm theo chỉ định của bác sĩ. Các bài tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga hoặc giãn cơ cũng giúp cải thiện tuần hoàn máu và tăng cường sức đề kháng.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Việc áp dụng cách vệ sinh vết zona thần kinh đúng cách là yếu tố then chốt để ngăn ngừa nhiễm trùng, giảm triệu chứng và thúc đẩy quá trình lành bệnh. Kết hợp với chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý, sử dụng thuốc theo chỉ định và duy trì tinh thần lạc quan, người bệnh có thể kiểm soát zona hiệu quả và sớm trở lại cuộc sống bình thường.
