Block nhĩ thất độ 2: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị

Block nhĩ thất độ 2 là tình trạng block nhĩ thất ở mức độ trung bình, nằm giữa độ 1 (mức độ nhẹ) và độ 3 (mức độ nghiêm trọng) của bệnh, có thể gây nguy hiểm cho bệnh nhân. Vì thế, cần phải được theo dõi và có pháp đồ điều trị hợp lý để tránh các biến chứng nguy hiểm và phòng ngừa bệnh chuyển sang cấp độ 3.

Block nhĩ thất độ 2 là gì?

Khi nút tạo nhịp phát xung để dẫn truyền cho toàn bộ tim co bóp thì phải thông qua nút nhĩ thất. Block nhĩ thất (AV) là hiện tượng chậm nhịp hay gián đoạn trong dẫn truyền xung từ tâm nhĩ đến tâm thất do suy giảm giải phẫu hoặc chức năng trong hệ thống dẫn truyền của tim dẫn đến nhịp chậm, nếu chậm quá có thể gây choáng hoặc ngất do giảm tưới máu não và các cơ quan trong cơ thể.

Các rối loạn dẫn truyền này đôi lúc chỉ là thoáng qua nhưng có khi lại là vĩnh viễn và có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Dẫn truyền có thể diễn ra chậm trễ, liên tục hoặc không dẫn. Các thuật ngữ thường được sử dụng gồm block nhĩ thất độ 1, độ 2 và độ 3 hay hoàn toàn. (1)

Block nhĩ thất (AV) độ 2 là hiện tượng các xung điện dẫn truyền từ tâm nhĩ qua tâm thất không liên tục, lúc được lúc không, khiến tim lỡ nhịp, nhịp đập bất ổn, có thể mất nhịp tim đột ngột. Điều này có thể không gây triệu chứng cho đến khi block diễn tiến nặng hơn hoặc có thể gây triệu chứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động bơm máu giàu oxy cho não bộ và cơ thể, có thể gây ngất hoặc đột tử.

Phân loại block nhĩ thất độ 2

Block nhĩ thất độ 2 được phân thành 2 loại nhỏ khác nhau dựa trên những biến đổi của điện tâm đồ (ECG), gồm:

1. Block nhĩ thất độ 2 mobitz I

Block nhĩ thất độ 2 Mobitz I (chu kỳ Wenckebach): Ở mức độ này, các tín hiệu xung điện mất nhiều thời gian hơn để di chuyển từ buồng trên của tim (tâm nhĩ) đến buồng dưới của tim (tâm thất). Cuối cùng các tín hiệu xung điện không đến được tâm thất nữa làm cho tim bị lỡ một nhịp. Block nhĩ thất này ít khi gây triệu chứng nhưng có thể diễn tiến block nặng hơn và có thể gây triệu chứng.

2. Block nhĩ thất độ 2 mobitz II

Block nhĩ thất độ 2 Mobitz II: Ở cấp độ này, một số tín hiệu xung điện bị chặn đột ngột khi truyền từ buồng trên của tim xuống buồng dưới của tim, xảy ra nhiều lần trong một chu kỳ. Hiện tượng này làm cho tim bị lỡ nhịp thường xuyên và khả năng tiến triển nhanh thành block nhĩ thất cấp độ 3.

Nguyên nhân dẫn đến block nhĩ thất tiến triển sang độ 2

Block nhĩ thất thường khó xác định được chính xác nguyên nhân gây ra bệnh. Một số nguyên nhân block nhĩ thất có khả năng gây ra bệnh thường gặp gồm:

• Tăng trương lực dây X: Bệnh nhân thường gặp phải lúc ngủ, tập luyện thể thao, thường có cảm giác đau, xoa xoang cảnh hoặc hội chứng cường xoang cảnh có thể dẫn đến tình trạng hạn chế tần số xoang hoặc sự phát triển của block AV.
• Bệnh dẫn truyền tim tiến triển tự phát: Xơ hóa và xơ cứng hệ thống dẫn truyền là trường hợp thường xuyên xảy ra, chiếm khoảng một nửa số trường hợp block nhĩ thất và có thể xảy ra do những điều kiện khác nhau, đa phần không thể phân biệt trường hợp lâm sàng hay còn được gọi là bệnh Lenegre hoặc bệnh Lev.
• Bệnh tim thiếu máu cục bộ: Chiếm khoảng 40% các trường hợp block AV, có thể gặp thiếu máu cục bộ mạn hoặc nhồi máu cấp. Có khoảng 20% bệnh nhân có nhồi máu cấp phát triển có block AV, trong đó 8% độ 1, 5% độ 2 và 6% độ 3.
• Bệnh cơ tim và viêm cơ tim: Block AV có thể nhìn thấy ở những bệnh nhân bệnh cơ tim, gồm bệnh cơ tim phì đại tắc nghẽn, bệnh sarcoid; ở bệnh nhân viêm cơ tim do nhiều nguyên nhân trong đó có sốt thấp khớp, bệnh bạch hầu, bệnh Lyme, virus, bệnh do toxoplasma, hệ thống lupus ban đỏ, viêm nội tâm mạc do vi khuẩn và giang mai. Sự phát triển block nhĩ thất trong viêm cơ tim thường là dấu hiệu của các trường hợp có tiên lượng xấu.
• Bệnh tim bẩm sinh: Block AV bẩm sinh hoàn toàn có thể là một tổn thương hoàn toàn độc lập hoặc có thể là sự kết hợp cùng với các bệnh tim bẩm sinh khác.
• Bệnh gia đình: Block dẫn truyền AV gia đình, đặc trưng bằng tiến triển trong mức độ của block với các vị trí block biến đổi rõ ràng, có thể được di truyền bằng các nhiễm sắc thể trội thường.
• Các nguyên nhân khác: Tăng kali máu, thường khi nồng độ kali trong huyết tương > 6,3 meq/L. Một số các khối u ác tính thâm nhập vào như Hodgkin, u lympho khác và các loại đa u tủy. Bệnh thần kinh cơ di truyền loạn dưỡng trương lực cơ như hội chứng Kearns Sayre và loạn dưỡng Erb. Những rối loạn bệnh về khớp gồm viêm da và bệnh Paget. Các bệnh cường giáp, myxedema và nhiễm độc giáp liệt định kỳ. Khối u tim, u nang, bắc cầu tim và chấn thương. Hội chứng lupus. (2)
• Block AV độ 2 do điều trị:
  • Thuốc: Một số thuốc có khả năng làm giảm dẫn truyền nhĩ thất, dẫn đến block AV như digitalis, thuốc chẹn kênh canxi (đặc biệt verapamil, diltiazem), amiodarone, adenosine và betablocker. Bên cạnh đó, các loại thuốc chống loạn nhịp tác động lên kênh natri như quinidine, procainamide và disopyramid, có thể gây block phần xa hệ thống HisPurkinje.
  • Phẫu thuật tim: Block nhĩ thất có thể gặp phải trong lúc thay van động mạch chủ hoặc van hai lá, đóng các lỗ khiếm khuyết vách liên tâm thất và một số các phẫu thuật khác. Block AV là biến chứng tiềm năng của thông tim loại bỏ loạn nhịp vào lại khi con đường vào lại nằm trong hoặc gần nút nhĩ thất. Ngoài ra, một số các phẫu thuật khác như: Đóng thông liên thất qua catheter; loại bỏ vách tim bằng ethanol; kỹ thuật xuyên qua các vách ngăn sử dụng cồn (ethanol); loại bỏ phần phì đại thắt hẹp; cấy van động mạch chủ qua catheter (TAVI) là những phẫu thuật có thể qua động mạch vành và đều có thể gây block AV ở các mức độ.

Triệu chứng block nhĩ thất độ 2

Tùy thuộc vào sức khỏe và mức độ bệnh tình của bệnh nhân (tiền sử bệnh, bệnh nền,…) mà block nhĩ thất độ 2 có biểu hiện triệu chứng bệnh ra bên ngoài hay không. Tương tự như Block nhĩ thất độ 1, block nhĩ thất độ 2 vẫn có thể không có triệu chứng cụ thể được biểu hiện.

Nhịp tim chậm có triệu chứng thường khi tần số < 50 ck/phút. Đa phần các trường hợp đều không can thiệp điều trị trừ khi bệnh nhân có các biểu hiện về tưới máu tổ chức giảm kết quả từ nhịp tim chậm. Một số các dấu hiệu và triệu chứng của tưới máu giảm gồm hạ huyết áp, trạng thái tâm thần thay đổi, dấu hiệu bị sốc, đau ngực thiếu máu cục bộ với tình trạng phù phổi cấp.

Thiếu oxy máu cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến của tình trạng nhịp tim chậm; những dấu hiệu của khó thở (tăng tần số hô hấp, rút lõm, thở bụng đảo ngược) và độ bão hòa oxy thấp. Triệu chứng nhẹ có thể không cần phải can thiệp và điều trị. Nếu có bất kỳ triệu chứng có ý nghĩa do nhịp chậm, cần sử dụng một số thuốc để nâng nhịp ngay và chuẩn bị cho tạo nhịp vĩnh viễn nếu không loại bỏ được nguyên nhân.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp nếu block nhĩ thất độ 2 có tiến triển nhanh, phát triển thành block nhĩ thất cấp độ 3 bệnh sẽ được biểu hiện với những triệu chứng nghiêm trọng và thường xuyên như: Mệt mỏi, khó thở, hạ huyết áp, nhịp tim chậm, rối loạn hệ thống tim mạch, ngất hoặc ngừng tim.

Block nhĩ thất độ 2 có nguy hiểm không?

Theo đánh giá của các bác sĩ, block nhĩ thất độ 2 được chia thành 2 loại nhỏ dựa theo mức độ bệnh tình và tác động của nó đến sức khỏe người bệnh.

• Block nhĩ thất độ 2 mobitz I: Đây là mức độ nhẹ của block nhĩ thất cấp 2, các rối loạn thường lành tính, ít ảnh hưởng đến các hoạt động của hệ thống tim mạch, khả năng phát triển thành block nhĩ thất cấp 3 không cao nên không gây ra nguy hiểm cho bệnh nhân.
• Block nhĩ thất độ 2 mobitz II: Đây là mức độ nặng hơn so với Mobitz I, thường gây ra các bất thường trong hệ thống tim mạch, nhịp tim đập chậm hơn thường xuyên, có khả năng cao phát triển thành block nhĩ thất cấp 3 gây ảnh hưởng đến sức khỏe và nguy hiểm cho bệnh nhân.

Khi phát hiện bản thân mắc block nhĩ thất độ 2, bệnh nhân cần thường xuyên theo dõi sức khỏe, thăm khám để tìm nguyên nhân và tuân thủ đúng phác đồ điều trị của bác sĩ (nếu có) để kiểm soát tốt tình hình sức khỏe của bản thân, tránh bệnh có điều kiện tiến triển nặng hơn và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.

Biến chứng block nhĩ thất độ 2 có thể xảy ra

Các biến chứng block nhĩ thất độ 2 phụ thuộc vào tình hình sức khỏe của bệnh nhân và điều kiện can thiệp khi điều trị bệnh. Các biến chứng gồm:

1. Tiến triển sang tình trạng block nhĩ thất độ 3 nghiêm trọng hơn

Block nhĩ thất độ 2 Mobitz II gây ra những bất ổn và rối loạn huyết động của người bệnh, tình trạng nhịp tim đập chậm chuyển biến nặng hơn và khả năng cao tiến triển thành block nhĩ thất độ 3 nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả.

2. Ngất xỉu

Ngất xỉu là tình trạng thường gặp ở các bệnh nhân mắc block nhĩ thất độ 2. Triệu chứng này xảy ra là do tim không bơm đủ máu giàu oxy cung cấp cho não bộ dẫn đến không đủ lượng máu tuần hoàn nuôi cơ thể.

3. Chóng mặt

Chóng mặt làm cơ thể mất cân bằng, ảnh hưởng đến các hoạt động hằng ngày của người bệnh. Chóng mặt xuất hiện là do rối loạn tiền đình, bệnh mạch máu, thiếu máu não cục bộ,… Đây cũng là một trong những biến chứng do nhịp chậm gây giảm tưới máu não, bệnh nhân sẽ thường gặp phải khi bị block nhĩ thất cấp 2.

4. Đau ngực

Block nhĩ thất độ 2 thường gây ra biến chứng đau ngực cho bệnh nhân. Những bệnh nhân này thường có biểu hiện khó chịu, đau thắt ngực, căng tức vùng ngực,… do vùng cơ tim không thể nhận đủ được lượng máu cần thiết.

5. Tử vong

Tử vong là biến chứng nguy hiểm nhất khi bị block nhĩ thất cấp 2. Tuy nhiên, biến chứng này hiếm gặp và ít xảy ra ở block nhĩ thất độ 2 loại 1 Mobitz I và có thể gặp phải ở block nhĩ thất độ 2 loại 2 Mobitz II hay block nhĩ thất độ 3. Vì thế, bệnh nhân nên tuân theo phác đồ điều trị block nhĩ thất của bác sĩ để hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm này.

Tiêu chuẩn chẩn đoán block nhĩ thất độ 2

Block nhĩ thất độ 2 được chẩn đoán dựa trên điện tâm đồ (ECG) 12 chuyển đạo và được xác định dựa trên các chỉ số sóng P (sóng đầu tiên hay sóng dương đầu tiên xuất hiện trên một điện tâm đồ), khoảng PR (thời gian từ khi bắt đầu khử cực tâm nhĩ cho đến khi bắt đầu khử cực thất), phức hợp QRS (sự khử cực của tâm thất, bao gồm các sóng Q, R, và S).

Ngoài ra, block nhĩ thất độ 2 còn được chẩn đoán dựa vào block tim bẩm sinh, block xoang nhĩ, phức hợp nhĩ sớm không dẫn truyền, block nhĩ thất độ 1, nhồi máu cơ tim, ngộ độc thuốc và block nhĩ thất độ 3.

Phương pháp điều trị block nhĩ thất độ 2

Bệnh nhân bị block nhĩ thất độ 2 Mobitz I nếu không gặp phải những triệu chứng và biểu hiện cụ thể của bệnh có thể không cần điều trị. Tuy nhiên, phải thường xuyên kiểm tra sức khỏe, kiểm tra tim mạch định kỳ để kiểm soát tình hình bệnh và điều trị kịp thời khi có dấu hiệu bệnh phát triển. (3)

Đối với block nhĩ thất độ 2 Mobitz II kèm theo triệu chứng, cần nhập viện và điều trị bệnh theo phác đồ được đề ra. Các phương pháp điều trị gồm:

• Dùng thuốc tăng nhịp tim: Thông thường các bác sĩ sẽ cho bệnh nhân sử dụng thuốc Atropine như phương pháp điều trị đầu tiên trong thời gian ngắn để cải thiện các triệu chứng. Khi sử dụng thuốc nếu gặp tác dụng phụ như tắc nghẽn tim thì sẽ được ngưng ngay.
• Cấy máy tạo nhịp tim: Thường sử dụng khi Block gây ra triệu chứng và không có khả năng hồi phục sau khi điều trị ổn định nguyên nhân.

Biện pháp ngăn ngừa block nhĩ thất độ 2 tiến triển sang độ 3

Để ngăn ngừa block nhĩ thất độ 2 tiến triển sang độ 3, bệnh nhân cần lưu ý sức khỏe của bản thân, thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa như:

• Kiểm tra sức khỏe tim mạch định kỳ và thực hiện đúng các yêu cầu của bác sĩ trong quá trình điều trị bệnh.
• Ăn uống lành mạnh và khoa học để đảm bảo sức khỏe ổn định, cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết, tốt cho tim mạch, hạn chế các thực phẩm nhiều dầu mỡ, không sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá.
• Tập thể dục đều đặn 30 phút mỗi ngày, duy trì cân nặng ở trạng thái ổn định để tăng cường sức đề kháng, hạn chế các biến chứng.
• Đối với bệnh nhân cấy máy tạo nhịp tim tránh vận động mạnh, làm việc quá sức, hạn chế tiếp xúc với các thiết bị có khả năng gây nhiễu.

Bệnh nhân block nhĩ thất độ 2 nên thăm khám theo hướng dẫn bác sĩ

Bệnh nhân block nhĩ thất độ 2 nên thường xuyên thăm khám để nắm bắt được nhanh chóng tình trạng sức khỏe, những biến đổi bất thường của tim và tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ trong suốt quá trình điều trị để đạt được kết quả điều trị hiệu quả.

Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sở hữu đội ngũ y bác sĩ tim mạch nổi tiếng, có chuyên môn sâu, bề dày kinh nghiệm sẽ giúp bạn thăm khám và điều trị triệt để các bệnh lý liên quan đến tim mạch, tránh để lại các biến chứng hậu điều trị, trong đó có block nhĩ thất độ 2.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:

Block nhĩ thất độ 2 là bệnh lý khá phổ biến, không gây nguy hiểm nhiều cho người bệnh nếu được phát hiện sớm, điều trị kịp thời và tuân thủ đúng phác đồ điều trị. Hãy bảo vệ sức khỏe bản thân, thăm khám sức khỏe tim mạch định kỳ để hạn chế và phòng ngừa block nhĩ thất độ 2.