Khi mang thai, cơ thể người phụ nữ phải trải qua nhiều sự thay đổi về giải phẫu, sinh lý cùng với sự phát triển của thai nhi qua các giai đoạn của “tam cá nguyệt”, điều này khiến thai phụ phải đối mặt với nhiều tình trạng sức khỏe trong đó có những rối loạn về bài tiết nước tiểu.
Bài viết này, bác sĩ cao cấp CKII Nguyễn Thị Hồng Oanh, Đơn vị Niệu nữ, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ tư vấn về tình trạng bí tiểu khi mang thai.
Bí tiểu khi mang thai là tình trạng thai phụ khó đi tiểu và không thể làm rỗng bàng quang hoàn toàn. So với tiểu rắt, tiểu thường xuyên, tiết lắt nhắt thì bí tiểu khi mang thai ít phổ biến hơn, nhưng tình trạng này có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn nào trong thai kỳ, chủ yếu tập trung vào 3 tháng đầu và khoảng giữa tuần thứ 9 – 16. (1)
Tương tự như bí tiểu nói chung, bí tiểu khi mang thai cũng được chia làm 2 loại là bí tiểu cấp tính và bí tiểu mạn tính. Trong đó:
Có nhiều nguyên nhân khiến bà bầu bị bí tiểu. Thông thường, nguyên nhân gây bí tiểu khi mang thai sẽ đến từ các tắc nghẽn tại đường tiểu hoặc do sự phát triển của tử cung chèn ép lên bàng quang và niệu đạo. Các nguyên nhân khác có thể gây bí tiểu khi mang thai gồm: (2)
Khi có dấu hiệu mang thai, thai phụ dễ bị táo bón, tình trạng này có thể xuất hiện thường xuyên trong cả 9 tháng mang thai, khi thai nhi càng lớn, tình trạng táo bón càng dễ xảy ra. Táo bón khiến phân tích tụ ở trực tràng, có thể kích thích và chèn ép vào bàng quang dẫn đến bí tiểu.
Bí tiểu là phổ biến ở nam giới lớn tuổi, đặc biệt là những người có tuyến tiền liệt lớn (phì đại), gây chèn ép và tạo áp lực lên niệu đạo, làm hẹp niệu đạo, cổ bàng quang và ngăn chặn dòng nước tiểu chảy ra. Mang thai có thể gây ra vấn đề tương tự, vì tử cung to không chỉ đè nén lên niệu đạo mà còn thường xuyên chèn ép lên nhiều cơ quan khác ở vùng chậu và ổ bụng.
Trong quá trình mang thai có sự thay đổi của nội tiết (tăng progesterone) làm giãn cơ, cùng với sự phát triển của thai nhi theo thời gian khiến cơ sàn chậu không ngừng bị kéo căng, chịu áp lực lớn khi phải nâng đỡ trọng lượng của thai nhi.
Khi thai càng lớn, tử cung to gây chèn ép cả mạch máu và thần kinh vùng chậu giảm lưu lượng máu đến nuôi dưỡng các cơ quan vùng chậu và rối loạn hoạt động thần kinh kiểm soát đại tiện (thai phụ hay bị táo bón, hoặc mót rặn), rối loạn kiểm soát tiểu tiện, suy yếu cơ bàng quang khiến quá trình đi tiểu diễn ra khó khăn hơn và có thể gây bí tiểu, tiểu không hết.
Các bất thường về tử cung có thể dẫn đến ứ đọng nước tiểu hoặc tiểu không kiểm soát. Điều này đặc biệt đúng trong trường hợp tử cung ngả sau hoặc nghiêng bất thường. Vào cuối tháng thứ 3 thai kỳ, tình trạng này sẽ tự cải thiện. Theo một số nghiên cứu, tử cung có thể bị mắc kẹt bên trong khung chậu, gây ra các biến chứng nghiêm trọng như thai không phát triển (thai lưu).
Một số thuốc có thể gây tác dụng phụ là kích ứng bàng quang, niệu đạo, cả một số loại thuốc không kê đơn cũng có thể gây bí tiểu, nên người bệnh cần thận trọng, đặc biệt là thai phụ vì lo ngại về sức khỏe và sự phát triển của thai nhi.
Người có nguy cơ bị bí tiểu khi mang thai gồm:
Các triệu chứng bí tiểu khi mang thai bao gồm:
Bí tiểu khi mang thai có thể gây nguy hiểm, đặc biệt là trường hợp bí tiểu cấp tính. Nếu không được điều trị kịp thời, bí tiểu khi mang thai có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến cả mẹ và thai nhi đang phát triển. Thai phụ khi mang thai bị bí tiểu không được điều trị có khả năng mắc nhiễm trùng đường tiết niệu, tổn thương thận, vỡ bàng quang và thậm chí sẩy thai hoặc sinh non.
Mặc dù hiếm gặp, nhưng bí tiểu vẫn có thể dẫn đến sảy thai, điều này đã được nghiên cứu và chứng minh với khoảng dưới 1% trường hợp bị sảy thai do bí tiểu (3). Bí tiểu xảy ra trong tam cá nguyệt thứ nhất và thứ hai (3 tháng đầu và 3 tháng giữa) được xem là nguy hiểm nhất vì thường là bí tiểu cấp tính, xảy ra đột ngột và có các triệu chứng nghiêm trọng, thường liên quan đến tình trạng như tử cung mở rộng, tăng sinh tử cung và các dị thường tử cung, có thể dẫn đến sinh non.
Nên đi gặp bác sĩ khi thai phụ hoàn toàn không thể đi tiểu được hoặc bị đau bụng dưới, vì đây là triệu chứng của bí tiểu cấp tính, tình trạng này cần được can thiệp điều trị ngay. Hoặc khi nhận thấy các triệu chứng khác thường khi đi tiểu như cần đi tiểu thường xuyên hơn, bị rò rỉ nước tiểu, cảm giác khó đi tiểu hết trong 1 lần thì nên đi gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị sớm, vì những vấn đề này có thể dẫn đến các biến chứng như nhiễm trùng tiểu, thận ứ nước.
Bí tiểu khi mang thai được chẩn đoán theo nhiều cách khác nhau để xác định nguyên nhân gây bí tiểu, gồm:
Bác sĩ cần xác định nguyên nhân gây bí tiểu khi mang thai để chọn lựa phương pháp điều trị tốt nhất. Các lựa chọn điều trị hiện có cho bí tiểu trong thai kỳ bao gồm:
Thai phụ sẽ được đặt ống thông tiểu (sonde tiểu) trong các trường hợp bí tiểu cấp tính. Bác sĩ sẽ sử dụng 1 ống thông đưa vào bàng quang qua đường niệu đạo để thoát nước tiểu. Việc đặt ống thông tiểu kịp thời có thể giúp giảm đau và giảm áp lực cho bàng quang, niệu quản và thận. Thai phụ có thể cần đặt ống thông liên tục trong thời gian ngắn, cho đến khi có thể đi tiểu bình thường.
Một số khác có thể cần đặt ống thông tiểu không liên tục (thông tiểu sạch ngắt quãng) bác sĩ sẽ hướng dẫn người bệnh làm sao để đưa ống thông vào để làm rỗng bàng quang, cách vệ sinh sonde tiểu, người bệnh có thể cần sử dụng sonde tiểu không liên tục cho đến khi các nguyên nhân cơ bản được điều trị, giải quyết.
Nếu thai phụ bắt buộc phải dùng một số loại thuốc nhất định và chúng là nguyên nhân gây bí tiểu, bác sĩ có thể giảm liều hoặc có lựa chọn thay thế phù hợp, an toàn. Ngay cả một số loại thuốc không kê đơn cũng có thể gây bí tiểu, nên thai phụ tốt nhất không nên tự ý dùng thuốc trong suốt thai kỳ. Cần thảo luận với bác sĩ khi có các vấn đề về sức khỏe để có sự lựa chọn điều trị phù hợp, kiểm soát các tác dụng không mong muốn như bí tiểu.
Ngoài ra, thuốc kháng sinh có thể được kê đơn để điều trị biến chứng của bí tiểu khi mang thai như nhiễm trùng đường tiết niệu: viêm bàng quang, viêm niệu đạo, viêm âm đạo,… để ngăn nhiễm trùng lan rộng, ảnh hưởng đến thai nhi.
Vật lý trị liệu bằng cách tập luyện các bài tập kegel có thể giúp cải thiện sức khỏe cơ sàn chậu. Trên thực tế, bài tập kegel rất tốt cho phụ nữ, bác sĩ thường khuyên phụ nữ nên tập luyện bài tập kegel cả đời, đặc biệt là phụ nữ mang thai và ngay sau khi sinh xong để tăng cường sức khỏe cơ sàn chậu, giúp cơ thể phục hồi nhanh và ngăn ngừa các tình trạng về rối loạn tiểu tiện sau này.
Các bước để tập luyện bài tập kegel bao gồm:
Vòng nâng âm đạo có thể được sử dụng trong trường hợp thai nhi chèn ép vào bàng quang, niệu đạo, gây bí tiểu nghiêm trọng. Tuy nhiên, bác sĩ sẽ cần cân nhắc thật kỹ trường hợp này, tránh để ảnh hưởng đến thai nhi.
Rất hiếm khi can thiệp ngoại khoa được thực hiện để điều trị bí tiểu trong thai kỳ vì những lo ngại về sức khỏe của thai phụ và thai nhi. Trong một số trường hợp bí tiểu do tử cung bất thường, bác sĩ có thể điều chỉnh vị trí tử cung bằng tay hoặc phẫu thuật để tái định vị lại tử cung đúng hướng, giảm áp lực lên bàng quang, bảo vệ thai nhi và điều trị bí tiểu.
Khám chữa bí tiểu khi mang thai tốt ở Đơn vị Niệu nữ, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tiết niệu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7.
Tại đây có đội ngũ bác sĩ là những chuyên gia hàng đầu, giàu kinh nghiệm trong chẩn đoán và điều trị các bệnh liên quan đến sức khỏe hệ tiết niệu nữ, khám sàng lọc, tầm soát, điều trị các vấn đề liên quan đến đường tiểu dưới trong thai kỳ, bảo vệ sức khỏe hệ tiết niệu người mẹ, sức khỏe các cơ quan vùng chậu nâng đỡ thai nhi, giúp bạn có thai kỳ khỏe mạnh.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp bạn hiểu thêm về bí tiểu khi mang thai có nguyên nhân do đâu, triệu chứng như thế nào, có nguy hiểm không cũng như cần chẩn đoán và điều trị như thế nào.
