Ung thư vòm mũi họng là một trong những loại ung thư phổ biến và nguy hiểm, thường phát hiện muộn do dấu hiệu dễ nhầm lẫn với các bệnh tai mũi họng thông thường. Vậy nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị căn bệnh này ra sao? ThS.BS.CKI Trương Trí Tường, Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ giải đáp qua bài viết dưới đây.
Ung thư vòm mũi họng là một bệnh lý ác tính bắt nguồn từ các tế bào biểu mô ở vùng cao nhất của họng, nằm phía sau mũi. Bệnh này có thể biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau, tùy thuộc vào vị trí khởi phát:
Thống kê cho thấy, tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới thường cao gấp đôi nữ giới, do ảnh hưởng của các yếu tố sinh học, môi trường và thói quen sống như hút thuốc, uống rượu.
Nguyên nhân gây bệnh khá đa dạng và có thể đến từ nhiều yếu tố khác nhau bao gồm: virus, di truyền, môi trường sống, thói quen sinh hoạt.
Trước kia, hút thuốc lá được xem là nguyên nhân chính dẫn đến căn bệnh này. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, virus HPV (Human Papillomavirus) đã trở thành yếu tố nguy cơ phổ biến hơn.
HPV bao gồm khoảng 100 chủng khác nhau, trong đó một số chủng có khả năng gây ung thư khi lây nhiễm qua đường sinh dục, hậu môn hoặc miệng. Việc quan hệ tình dục bằng miệng được cho là làm tăng nguy cơ virus xâm nhập vào vùng vòm họng, dẫn đến sự phát triển của các tế bào bất thường. (1)
Virus Epstein-Barr được xem là một trong những yếu tố chính dẫn đến sự hình thành của khối u ác tính ở vùng vòm mũi họng. Khi cơ thể bị nhiễm loại virus này, nó có thể tác động đến tế bào biểu mô vùng vòm họng và kích thích quá trình phát triển bất thường, dẫn đến ung thư.
Nếu có người thân trong gia đình từng bị u ác tính ngay vùng vòm mũi họng, đặc biệt là quan hệ huyết thống gần như cha mẹ hoặc anh chị em ruột sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Theo thống kê, tỷ lệ người mắc phải căn bệnh này cao nhất thế giới ở Hồng Kông, miền Nam Trung Quốc và Đông Nam Á, nhưng hiếm gặp ở người da trắng.
Chế độ ăn nhiều cá và thịt ướp muối, phổ biến ở Đông Nam Á và Trung Quốc, làm tăng nguy cơ bị ung thư. Trẻ em ăn các thực phẩm này từ nhỏ cũng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Ngoài ra, chế độ ăn ít vitamin A và E cũng làm tăng nguy cơ ung thư vòm họng, ung thư thanh quản và ung thư hầu họng.
Thuốc lá là nguyên nhân chính gây ung thư phổi, vòm mũi họng. Hút thuốc trực tiếp hoặc hít phải khói thuốc đều đưa hóa chất gây ung thư vào cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Tiếp xúc lâu dài với hóa chất độc hại như formaldehyde, bụi gỗ hay phóng xạ sẽ tăng nguy cơ mắc ung thư.
Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến của bệnh:
Triệu chứng ở giai đoạn sớm:
Triệu chứng ở giai đoạn muộn:
Để chẩn đoán, khối u và hệ hạch lân cận cần được khám kỹ và nội soi tai mũi họng. Khối u phải được xác định qua mô học, cùng với các kết quả từ sinh thiết và xét nghiệm hình ảnh để đưa ra chẩn đoán giai đoạn.
Thủ thuật này sử dụng một ống cứng hoặc mềm nhỏ có gắn camera ở đầu để quan sát bên trong tai mũi họng và phát hiện các bất thường. Mẫu mô cũng có thể được lấy để làm sinh thiết thông qua nội soi.
Sinh thiết là phương pháp giúp xác định chẩn đoán mô học khi phát hiện khối u. Các kỹ thuật bao gồm: Sinh thiết mở (lấy mô qua phẫu thuật), sinh thiết kim nhỏ (chọc kim vào khối u hoặc hạch) và sinh thiết qua nội soi (lấy mô nhờ ống soi hỗ trợ).
Chụp CT và MRI là hai phương pháp chẩn đoán hình ảnh quan trọng trong đánh giá tình trạng của khối u ung thư. CT scan giúp phát hiện khối u, mức độ xâm lấn đến xương, sụn và các hạch vùng cổ. Trong khi đó, MRI cho hình ảnh chi tiết hơn về mô mềm và thường được dùng để bổ sung thông tin cho CT.
Ngoài các xét nghiệm cơ bản, bác sĩ có thể chỉ định thêm xét nghiệm HPV-p16 và xét nghiệm EBV-DNA để chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh.
Tùy vào tình trạng, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị như: xạ trị, hóa trị, phẫu thuật,…
Xạ trị là phương pháp dùng tia X năng lượng cao hoặc các loại tia khác để tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Có 2 hình thức xạ trị:
Việc lựa chọn phương pháp xạ trị phù hợp phụ thuộc vào loại và giai đoạn ung thư. Nhờ sự phát triển của công nghệ xạ trị ngoài, nhiều trường hợp trước đây cần xạ trị trong nay đã có thể thay thế bằng xạ trị ngoài.
Hóa trị là phương pháp dùng thuốc, dưới dạng uống hoặc tiêm truyền tĩnh mạch, nhằm ức chế và tiêu diệt tế bào ung thư. Tùy trường hợp, hóa trị có thể được tiến hành song song với xạ trị. Để lựa chọn phác đồ hóa trị, bác sĩ sẽ dựa trên loại ung thư và giai đoạn bệnh cụ thể.
Phẫu thuật được áp dụng ở mọi giai đoạn bệnh nhằm loại bỏ khối u, hạch cổ và mô lành lân cận. Sau đó, người bệnh nên tiếp tục xạ trị hoặc hóa trị.
Theo thống kê từ Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, cũng như nhiều loại ung thư khác, tiên lượng sẽ tốt hơn nếu bệnh được phát hiện sớm: (2)
Tiên lượng này chỉ mang tính tham khảo, vì còn nhiều yếu tố ảnh hưởng khác như độ tuổi, sức khỏe tổng quát và khả năng đáp ứng điều trị. Người bệnh nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ để hiểu rõ hơn về tình trạng cụ thể của mình.
Dưới đây là những biến chứng nguy hiểm bệnh nhân có thể gặp phải:
Bệnh có xu hướng phát triển âm thầm và xâm lấn các mô lân cận ngay từ giai đoạn sớm. Khối u sẽ lan tới nền sọ, khoang mũi, xoang cạnh mũi, hốc mắt và não bộ. Biến chứng xâm lấn này có thể gây ra các triệu chứng như đau đầu kéo dài, mờ mắt, khó nuốt, thay đổi giọng nói và liệt các dây thần kinh sọ, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.
Một trong những đặc điểm phổ biến của các khối u ác tính vòm mũi họng là di căn sớm tới các hạch bạch huyết ở cổ. Khoảng 70-90% bệnh nhân khi được chẩn đoán đều có biểu hiện di căn hạch cổ. Dấu hiệu dễ nhận biết là hạch bạch huyết sưng to, cứng và ít đau. Nếu không kiểm soát kịp thời, khối hạch có thể phát triển lớn, chèn ép các cấu trúc xung quanh gây đau đớn, khó thở hoặc khó nuốt. (3)
Khi khối u tiến triển, tế bào ung thư có thể lan đến các cơ quan ở xa qua đường máu hoặc bạch huyết. Những vị trí di căn xa phổ biến nhất bao gồm:
Tuy xạ trị và hóa trị giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, nhưng gây ra nhiều ảnh hưởng lâu dài như sâu răng, khô miệng, viêm niêm mạc miệng và họng, mệt mỏi kéo dài, suy giảm thính lực, tổn thương dây thần kinh.
Biện pháp phòng ngừa hiệu quả là cần giảm thiểu các yếu tố nguy cơ mắc bệnh, tăng cường thay đổi lối sống, ăn uống lành mạnh, thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ.
Để ngăn ngừa khả năng hệnh tiến triển nặng, bạn nên thay đổi lối sống bằng cách bỏ thuốc lá, thực hiện quan hệ tình dục an toàn, không sử dụng chung vật dụng cá nhân như quần áo, đồ lót hay bàn chải đánh răng, hạn chế uống rượu bia và chăm sóc sức khỏe răng miệng đúng cách.
Mặc dù không thể ngăn ngừa ung thư, nhưng chế độ ăn uống lành mạnh sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:
Tiếp xúc với ô nhiễm có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, vì vậy cần bảo vệ môi trường sống và nơi làm việc. Nên thường xuyên dọn dẹp, giữ không gian sạch sẽ và trồng thêm cây xanh để cải thiện chất lượng không khí, giúp hít thở không khí trong lành, giảm thiểu tác động xấu từ ô nhiễm đối với sức khỏe.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ là phương pháp quan trọng để phát hiện sớm ung thư vùng vòm mũi họng và các bệnh khác, giúp chẩn đoán và điều trị kịp thời. Nên kiểm tra ít nhất 2 lần mỗi năm hoặc theo khuyến nghị của bác sĩ, vì cơ thể có thể có những thay đổi bất thường trong vòng 6 tháng. Ngoài ra, nếu gặp triệu chứng như khó nuốt, ho kéo dài, đau họng, khó thở hoặc thay đổi giọng nói, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ ngay để được chẩn đoán sớm.
Hiện, Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tai Mũi Họng, Trung tâm Khám chữa bệnh Quận 7 có thể thăm khám ban đầu và thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán nghi ngờ mắc bệnh. Nếu kết quả cho thấy dấu hiệu ác tính, người bệnh sẽ được chuyển sang Khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM để tiếp tục đánh giá chuyên sâu.
Bệnh viện quy tụ đội ngũ bác sĩ đầu ngành, giàu kinh nghiệm trong khám và điều trị các bệnh Tai Mũi Họng. Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn đầu tư mạnh mẽ hệ thống thiết bị y tế hiện đại nhập khẩu từ các quốc gia hàng đầu như Đức, Ý, Mỹ… góp phần nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Ung thư vòm mũi họng có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Thăm khám định kỳ và điều trị tại các cơ sở y tế uy tín sẽ giúp nâng cao cơ hội phục hồi cho người bệnh.
