Bệnh sốt xuất huyết xảy ra quanh năm nhưng thường bùng phát vào mùa mưa từ tháng 7 đến tháng 11 hàng năm. Bởi đây là thời điểm thuận lợi để muỗi vằn sinh sôi, tạo điều kiện bùng phát dịch bệnh. Nếu nắm rõ về các dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân gây ra bệnh, cách chẩn đoán và biện pháp phòng ngừa… sẽ giúp bạn và gia đình phòng bệnh tốt hơn.
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm xảy ra phổ biến ở vùng khí hậu nhiệt đới do vi rút Dengue gây ra. Khi mắc bệnh, nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể trở nặng thậm chí gây tử vong.
Vi rút Dengue lây lan qua người do muỗi cái thuộc giống Aedes, chủ yếu là Aedes aegypti lây truyền. Loại vi rút này có 4 chủng huyết thanh bao gồm: DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4. Người bệnh có thể nhiễm 1 đến 4 chủng vi rút và có khả năng tạo ra miễn dịch với chủng đó suốt đời. Điều này không có nghĩa là người từng mắc bệnh có khả năng miễn dịch với 3 chủng còn lại. Vì vậy, một người có thể sẽ bị nhiều hơn 1 lần.
Bệnh xảy ra quanh năm và cao điểm nhất là vào mùa mưa, mùa sinh sản của muỗi. Căn bệnh này xảy ra ở người lớn và cả trẻ em, bệnh gây sốt cao, mệt mỏi, đau nhức xương, rối loạn đông máu, xuất huyết, giảm huyết áp đột ngột. Với một số trường hợp có thể bị chuyển biến nặng ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Người bệnh cần được chăm sóc đúng cách, theo dõi triệu chứng thường xuyên.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, bệnh được chia ra 2 nhóm: Nhóm không biến chứng và nhóm biến chứng nặng. Đây là hai nhóm phân loại đơn giản hóa của WHO để thay thế cho phân loại cũ năm 1997, định nghĩa phân loại mới được sử dụng rộng rãi trên thế giới từ năm 2011. (1)
Sốt xuất huyết thể nhẹ là khi người bệnh bị nhiễm vi rút Dengue nhưng không bị các biến chứng nặng. Tình trạng này có thể tự điều trị như 1 bệnh sốt thường tại nhà. Tuy nhiên, khi người bệnh ở thể nhẹ vẫn có khả năng chuyển sang thể nặng do chăm sóc sai cách.
Ở thể này, nguyên nhân gây ra chủ yếu là do liên quan đến chảy máu hay rò rỉ huyết tương nghiêm trọng, rối loạn chức năng các cơ quan trong cơ thể. Đây là khi tình trạng bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm.
Triệu chứng tùy vào từng mức độ sẽ có những biểu hiện khác nhau:
Triệu chứng thể nhẹ thường bị nhầm lẫn với các bệnh như sốt, cảm hoặc phát ban đỏ. Các triệu chứng phổ biến nhất bao gồm: Sốt kèm đau mắt, nhức đầu, phát ban, đau xương, buồn nôn, đau xương khớp,…
Người bệnh sẽ kéo dài các triệu chứng từ 4 – 7 ngày. Nếu ở thể nhẹ, khi được chăm sóc đúng cách có thể khỏi bệnh sau khoảng 1 tuần kể từ khi sốt.
Khi mắc bệnh ở thể nặng, bệnh nhân sẽ có các triệu chứng của thể nhẹ cộng thêm các triệu chứng dưới đây.
Khi người bệnh không may chuyển biến sang thể nặng cần được cấp cứu kịp thời, nếu trễ có thể dẫn đến tử vong hoặc di chứng nặng về sau.
Sốt xuất huyết ở trẻ em sẽ có dấu hiệu sốt cao từ ngày thứ 3. Nhiều cha mẹ nhầm lẫn biểu hiện của căn bệnh này này với bệnh cảm cúm hay bệnh liên quan đến đường hô hấp, dẫn đến phát hiện bệnh trễ, có thể gây ra các biến chứng nặng.
Tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết là do vi rút Dengue lây lan qua người từ muỗi cái Aedes có mang vi rút gây bệnh. Vi rút Dengue có 4 chủng huyết thanh là DEN-1, DEN-2, DEN-3,DEN-4. Ở Việt Nam có cả 4 chủng huyết thanh này, ví dụ sau khi bị nhiễm ở chủng DEN-1 thì vẫn có thể bị nhiễm chủng DEN-2.
Theo Tổ chức Y tế thế Giới (WHO), nguyên nhân gây lây lan dịch bệnh chủ yếu do muỗi cái thuộc chi Aedes, dân gian hay gọi là muỗi vằn (4). Muỗi cái Aedes aegypti có nguồn gốc từ châu Phi, dần lây lan qua các khu vực khác nhờ tàu thuyền và máy bay. Muỗi cái Aedes aegypti formosus sinh sống chủ yếu ở khu đô thị trong khi loài muỗi cái Aedes albopictus sống chủ yếu ở vùng nông thôn.
Loài này truyền bệnh qua vết đốt, nước bọt của chủng có chứa vi rút Dengue sẽ vào máu của người bị lây nhiễm. Nguy hiểm hơn khi muỗi cái Aedes aegypti mang trong mình virus Dengue sẽ có khả năng ủ bệnh trong cơ thể từ 8 – 11 ngày. Khi virus này tấn công vào cơ thể người, chúng sẽ “chu du” trong máu từ 2 đến 7 ngày.
Quá trình lây virus từ muỗi qua người rồi từ người bệnh qua muỗi theo một vòng tuần hoàn khiến việc bùng phát dịch bệnh trở nên nhanh hơn. Thời điểm muỗi hoạt động đốt hút máu người nhiều nhất là vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối.
Ngoài nguồn lây từ con người, các tổ chức y tế còn phát hiện ra loài khỉ sống ở Malaysia có mang vi rút Dengue.
Khi mắc thể nặng người bệnh nếu không được chăm sóc kỹ sẽ gây ra các biến chứng ảnh hưởng xấu đến sức khỏe thậm chí tử vong. Các biến chứng sốt xuất huyết mà người bệnh có thể đối mặt:
Khi bị sốt xuất huyết thể nhẹ bệnh nhân sẽ được chăm sóc tại nhà và điều trị dựa trên triệu chứng. Tuy nhiên khi có các biểu hiện sau, bệnh nhân cần được đưa nhập viện ngay.
Khi bệnh nhân có 1 trong những dấu hiệu trên cần đưa đến bệnh viện gần nhất để được cấp cứu kịp thời tránh những biến chứng xấu xảy ra.
Khi người bệnh bị nhiễm vi rút Dengue sẽ ủ bệnh từ 3 – 7 ngày, có khi đến 14 ngày, trong thời gian này người bệnh vẫn khỏe mạnh và không có triệu chứng gì. Cách nhận biết là phải chờ tới giai đoạn đầu của bệnh (giai đoạn sốt) người bệnh sẽ có các triệu chứng điển hình như: Sốt cao, xuất hiện xuất huyết dưới da (nổi các ban đỏ hoặc các vết xuất huyết lớn dưới da), chảy máu chân răng, chảy máu cam, nhức hai hốc mắt, đau cơ, đau khớp, chán ăn, buồn nôn,…
Đối với xét nghiệm sẽ được làm từ 2 ngày sốt trở đi và có kết quả bao gồm: Dung tích hồng cầu bình thường hoặc tăng, số tiểu cầu ở mức bình thường hoặc giảm nhẹ, số lượng bạch cầu giảm. Khi vừa mới bị sốt và có các dấu hiệu của bạn cần đến bệnh viện để thăm khám và được điều trị kịp thời tránh để bệnh tiến triển nặng.
Tìm hiểu thêm: Bệnh Chikungunya là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa
Bệnh hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, mà chỉ điều trị dựa trên triệu chứng. Khi bắt đầu phát sốt kèm theo các triệu chứng mắc bệnh, bạn có thể đi thăm khám ở bệnh viện. Với mức độ nhẹ người bệnh sẽ được chỉ định điều trị tại nhà, thời gian điều trị có thể lên đến từ 7 – 10 ngày tính từ ngày phát sốt đầu tiên.
Người bệnh điều trị tại nhà cần được chăm sóc kỹ lưỡng. Có thể sử dụng thuốc Paracetamol để hạ sốt, liều dùng từ 10 – 15mg/1kg/lần, uống thuốc cách nhau ít nhất 4 giờ.
Người bệnh cần được nghỉ ngơi tại giường, tránh hoạt động mạnh vì trong lúc này người bệnh bị mệt và choáng có thể bị té ngã khi tự đi 1 mình. Cho người bệnh uống đủ nước mỗi ngày, tăng cường các loại nước trái cây, nước bù điện giải, nước cháo loãng. Nên chia nhiều bữa ăn nhỏ cho người bệnh dễ ăn, thức ăn nên là thức ăn lỏng hoặc mềm. Cho người bệnh tắm bằng nước ấm, lau người nhẹ nhàng không nên kỳ mạnh lên da.
Lưu ý: Tuyệt đối không cho người bệnh uống Aspirin, Analgin, Ibuprofen, vì thuốc này có thể làm tình trạng bệnh trở nên nặng do xuất huyết hoặc toan máu.
Khi đang điều trị tại nhà nếu thấy một trong những biểu hiện bất thường hãy đưa bệnh nhân đến bệnh viện để được cấp cứu kịp thời.
Cách phòng bệnh tốt nhất là diệt muỗi và phòng muỗi đốt một trong những tác nhân chính gây bệnh. Bạn có thể thực các biện pháp diệt muỗi hiệu quả dưới đây:
Ngoài ra, có thể phòng ngừa bệnh với vắc xin sốt xuất huyết.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bệnh sốt xuất huyết có thể bị quanh năm chứ không chỉ bị vào mùa mưa nên người dân không được chủ quan. Những ca bệnh nếu được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ sớm khỏi bệnh và hồi phục sức khỏe. Việc phát hiện các dấu hiệu sớm và có phương pháp điều trị đúng sẽ giúp làm giảm nguy cơ bị biến chứng nặng.
