Men gan thấp có thể là dấu hiệu phản ánh thiếu hụt dinh dưỡng, mắc bệnh lý chuyển hóa hoặc rối loạn toàn thân. Người bệnh nên đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác và can thiệp điều trị kịp thời, đặc biệt là khi xuất hiện các triệu chứng bất thường như vàng da, mệt mỏi kéo dài, sụt cân…
Men gan thấp là tình trạng một hoặc nhiều enzyme kể trên có kết quả xét nghiệm thấp hơn giới hạn bình thường. Các ngưỡng tham chiếu có thể khác nhau tùy theo phòng xét nghiệm, nhưng nếu nồng độ enzyme gan duy trì ở mức thấp, đặc biệt là kèm theo triệu chứng hoặc bệnh nền, đây có thể là dấu hiệu phản ánh suy giảm hoạt động của tế bào gan, thiếu hụt vi chất hoặc bệnh toàn thân.
Men gan thấp được xác định khi các enzyme như ALT, AST, ALP hoặc GGT có giá trị dưới ngưỡng bình thường, cụ thể như sau:
Lưu ý: Giá trị tham chiếu có thể thay đổi nhẹ theo độ tuổi, giới tính và kỹ thuật xét nghiệm. Do đó, một chỉ số hơi thấp hơn bình thường chưa hẳn mang ý nghĩa bệnh lý, nếu không kèm triệu chứng hoặc bất thường khác.
Có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, phải kể đến như:
Chế độ ăn thiếu protein, vitamin B6, B12, folate và kẽm có thể làm giảm tổng hợp enzyme tại gan. Tình trạng suy dinh dưỡng, nghiện rượu hoặc rối loạn ăn uống thường đi kèm với mức ALT và AST thấp bất thường.
Trong các trường hợp xơ gan, teo gan hoặc viêm gan giai đoạn cuối, tế bào gan bị phá hủy nặng đến mức mất khả năng sản xuất enzyme, dẫn đến mức ALT, AST thấp vì các tế bào gan đã mất hoàn toàn chức năng do xơ gan nặng. Đây là biểu hiện của giảm dự trữ chức năng gan nghiêm trọng.
Người bệnh bị suy thận giai đoạn trung bình đến nặng thường có men ALT và AST thấp hơn bình thường, do chuyển hóa enzyme bị thay đổi, giảm thanh thải qua gan hoặc tình trạng viêm mạn tính. Ngoài ra, tình trạng ure huyết cao cũng ảnh hưởng đến hoạt động của gan.
Các rối loạn chuyển hóa như suy giáp, bệnh Wilson hoặc rối loạn ty thể có thể ức chế tổng hợp men gan hoặc làm rối loạn quá trình sử dụng enzyme trong cơ thể.
Ngoài ra, còn một số yếu tố ít gặp nhưng cũng có thể gây tụt men gan, bao gồm:
Men gan thấp thường không gây ra triệu chứng rõ rệt, nhưng có thể đi kèm các biểu hiện liên quan đến tình trạng bệnh nền gây giảm enzyme, chẳng hạn như:
Để chẩn đoán men gan bị thấp, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp sau:
Xét nghiệm sinh hóa máu giúp đánh giá chức năng gan của người bệnh, bao gồm các chỉ số sau:
Nếu chỉ số ALT hoặc AST thấp kéo dài, cần đánh giá thêm tình trạng dinh dưỡng, nồng độ protein huyết thanh và các dấu hiệu suy giảm chuyển hóa, để có kết luận chính xác.
Khi nghi ngờ có tổn thương gan hoặc rối loạn chuyển hóa, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh để xác định nguyên nhân:
Chẩn đoán hình ảnh đặc biệt quan trọng khi men gan bị thấp kèm theo các triệu chứng như vàng da, mệt mỏi hoặc suy dinh dưỡng rõ rệt.
Trong nhiều trường hợp, men gan thấp đơn độc không gây nguy hiểm và có thể nằm trong giới hạn biến thiên sinh lý. Tuy nhiên, nếu nồng độ này kéo dài và đi kèm với các triệu chứng như mệt mỏi, yếu sức, hoặc có bệnh lý nền, đây có thể là dấu hiệu của:
Tóm lại, men gan quá thấp không phải là nguyên nhân gây bệnh trực tiếp, nhưng có thể là dấu hiệu tiềm ẩn của các tình trạng sức khỏe nghiêm trọng, cần được chẩn đoán chính xác và can thiệp điều trị sớm.
Có thể liên quan đến nhiều tình trạng sinh lý và bệnh lý khác nhau, có thể kể đến như: (1)
Ở giai đoạn đầu của xơ gan, tế bào gan bị tổn thương và viêm, nên các chi số men gan như ALT và AST thường tăng cao. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển đến giai đoạn cuối (xơ gan mất bù), số lượng tế bào gan khỏe mạnh giảm sút nghiêm trọng. Khi đó, gan không còn đủ khả năng sản xuất men gan, dẫn đến chỉ số ALT, AST giảm thấp, dù chức năng gan đang suy giảm nghiêm trọng.
Nói cách khác, men gan quá thấp trong xơ gan giai đoạn cuối không đồng nghĩa với gan đang khỏe. Ngược lại, đây có thể là dấu hiệu cho thấy gan đang bị tổn thương nghiêm trọng đến mức không còn khả năng phản ứng.
Các rối loạn nội tiết như bệnh Addison (suy tuyến thượng thận) hoặc suy tuyến yên có thể dẫn đến suy giảm chuyển hóa toàn thân, bao gồm hoạt động của tế bào gan. Ngoài ra, thiếu hormone ACTH hoặc cortisol cũng có thể ức chế tổng hợp men gan.
Ở người bệnh mắc suy thận mạn, men gan ALT và AST thường giảm thấp rõ rệt so với người bình thường. Nguyên nhân có thể liên quan đến thiếu hụt vitamin B6 (pyridoxal-5-phosphate), giảm lưu lượng máu đến gan, hoặc thay đổi chuyển hóa enzyme do ure huyết cao.
Các bệnh lý như bệnh Celiac, tiêu chảy mạn, biếng ăn tâm thần hoặc sau phẫu thuật ruột non có thể dẫn đến thiếu protein, vitamin B6/B12, làm giảm hoạt động gan. Tình trạng này đặc biệt dễ gặp ở người gầy yếu hoặc mắc bệnh mạn tính kéo dài.
Trong các thể thiếu máu nặng, đặc biệt là thiếu máu thiếu sắt hoặc thiếu máu đại hồng cầu, cơ thể sẽ giảm tốc độ chuyển hóa toàn thân, bao gồm cả hoạt động gan. Ngoài ra, thiếu oxy do thiếu máu cũng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tế bào gan.
Lão hóa đi kèm với suy giảm hoạt động chuyển hóa tại gan. Tình trạng yếu mệt, suy dinh dưỡng và giảm khối cơ ở người lớn tuổi cũng thường có mối liên hệ với tình trạng ALT và AST thấp, khiến quá trình chẩn đoán bệnh gan tiềm ẩn càng trở nên khó khăn hơn.
Ở giai đoạn đầu thai kỳ, sự thay đổi nội tiết có thể ức chế nhẹ hoạt động gan. Vào quý 3, tình trạng loãng máu và thay đổi tưới máu gan có thể khiến men gan giảm tạm thời. Tuy nhiên, nếu chỉ số men gan quá thấp hoặc xuất hiện triệu chứng lâm sàng bất thường, người bệnh cần được tiến hành chẩn đoán ngay để loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng, như hội chứng HELLP (là một rối loạn liên quan đến tiền sản giật với các triệu chứng tan máu, tăng men gan, giảm tiểu cầu) hoặc ứ mật thai kỳ.
Mục tiêu điều trị men gan thấp là tập trung vào căn nguyên gây ra tình trạng này. Trong đa số trường hợp, men gan bị thấp không cần điều trị đặc hiệu, nhưng can thiệp sớm có thể giúp ngăn ngừa tiến triển của bệnh nền.
Nếu men gan bị thấp liên quan đến các bệnh lý như xơ gan giai đoạn cuối, suy tuyến thượng thận, suy dinh dưỡng, suy thận mạn, bác sĩ sẽ chỉ định tập trung điều trị căn nguyên bằng các phương pháp nội khoa chuyên biệt, ví dụ: bổ sung hormone, lọc máu, điều trị viêm gan…
Thiếu hụt các vi chất như vitamin B6, B12, acid folic, protein là nguyên nhân phổ biến khiến enzyme gan giảm. Bác sĩ có thể chỉ định bổ sung thông qua chế độ ăn giàu đạm, hoặc sử dụng viên uống bổ sung (kẽm, magie, và vitamin nhóm B cũng đóng vai trò hỗ trợ chuyển hóa gan).
Lối sống lành mạnh giúp gan hoạt động hiệu quả hơn và cải thiện mức enzyme gan một cách tự nhiên:
Người bệnh cần được xét nghiệm chức năng gan định kỳ (3-6 tháng/lần) để đánh giá tốc độ tiến triển. Trong trường hợp có bệnh lý nền đi kèm (như suy thận, thiếu máu, bệnh nội tiết), các bác sĩ chuyên khoa có thể phối hợp để điều trị toàn diện.
Dưới đây là những cách giúp duy trì mức men gan khỏe mạnh, mỗi người có thể chủ động thực hiện để bảo vệ sức khỏe của mình:
Chế độ ăn uống cân đối cần ưu tiên rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên cám, bổ sung thực phẩm giàu protein (cá, trứng, đậu, sữa). Đồng thời, thực đơn hằng ngày nên hạn chế đường tinh luyện, chất béo bão hòa và rượu bia.
Để duy trì chỉ số men gan ổn định, mỗi người nên:
Mỗi người nên chủ động đi khám và thực hiện xét nghiệm máu định kỳ để phát hiện bất thường men gan ngay cả khi chưa có triệu chứng. Điều này đặc biệt quan trọng đối với người lớn tuổi, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền mạn tính.
Dưới đây là phần giải đáp một số thắc mắc thường gặp liên quan:
Trong một số trường hợp, men gan bị thấp là tình trạng lành tính và không gây triệu chứng bất thường. Tuy nhiên, nếu kéo dài hoặc đi kèm dấu hiệu mệt mỏi, sụt cân, suy nhược, có thể là dấu hiệu cảnh báo suy dinh dưỡng hoặc rối loạn chức năng gan, cần chẩn đoán và can thiệp điều trị sớm.
Men gan thấp không phải là dấu hiệu gan khỏe. Ở người khỏe mạnh, men gan (ALT, AST…) thường nằm trong khoảng giới hạn bình thường, và nếu thấp vừa phải, có thể là do cơ địa, lối sống lành mạnh hoặc không có bệnh gan. Trong trường hợp này, tụt men gan không đáng lo ngại.
Tuy nhiên, nếu men gan quá thấp hoặc giảm bất thường so với trước đó, đặc biệt kèm theo triệu chứng như mệt mỏi, sụt cân, suy nhược, đây có thể là dấu hiệu gan bị suy giảm chức năng, cơ thể thiếu dinh dưỡng hoặc có bệnh nền mạn tính.
Người cao tuổi có nguy cơ cao bị men gan thấp do chuyển hóa chậm, ăn uống kém, ít vận động hoặc sử dụng nhiều loại thuốc. Do đó, việc theo dõi định kỳ đóng vai trò rất quan trọng.
Người bệnh nên ưu tiên các loại thực phẩm sau:
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Trung tâm khám chữa bệnh Tâm Anh tại phường Tân Hưng (Quận 7 cũ), TP.HCM, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Men gan thấp không phải lúc nào cũng nguy hiểm. Tuy nhiên, người bệnh vẫn cần đi khám định kỳ để chẩn đoán chính xác, từ đó có phương án kiểm soát, điều trị phù hợp và kịp thời.
