Liệt dây thần kinh số 9 ảnh hưởng đến khả năng chi phối cảm giác mặt sau của cổ họng, lưỡi và các phần của tai, tác động đến sức khỏe, sinh hoạt. Vậy nguyên nhân và cách điều trị liệt dây thần kinh sọ số 9 ra sao?
Liệt dây thần kinh số 9 (hay liệt dây thần kinh thiệt hầu) là tình trạng tê liệt một phần hoặc tê liệt toàn bộ dây thần kinh thiệt hầu, làm ảnh hưởng đến hoạt động của các bộ phận do dây thần kinh này chi phối như 1/3 phía sau của lưỡi, cơ trâm hầu, tuyến nước bọt mang tai… Liệt dây thần kinh sọ số 9 có thể xảy ra ở bất kỳ ai, không phân biệt độ tuổi hay giới tính. Nên tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng để có thể nhận biết bệnh sớm, điều trị kịp thời.
Dây thần kinh số 9 (dây thần kinh thiệt hầu – glossopharyngeal nerve, viết tắt CN IX) là dây thần kinh sọ thứ chín, mang cả sợi thần kinh cảm giác và vận động. Dây thần kinh này có vai trò chính là chi phối cảm giác ở 1/3 sau lưỡi, vận động các cơ vùng hầu hỗ trợ quá trình nuốt. Dây thần kinh số 9 còn có chức năng quan trọng đối với hệ tiêu hóa, hệ hô hấp và hệ tim mạch. Đau dây thần kinh và liệt dây thần kinh là các bệnh lý thường gặp ở dây thần kinh số 9, trong đó, liệt dây thần kinh số IX ít gặp hơn.
Liệt dây thần kinh sọ số 9 có thể gây ra một số triệu chứng lâm sàng như: (1)
Tình trạng tê liệt khiến chức năng của dây thần kinh số 9 bị suy yếu dẫn đến cảm giác đau tai. Người bệnh có thể cảm thấy thay đổi cảm giác ở cổ họng và vòm miệng, bị khô miệng do giảm sản xuất nước bọt. Trong trường hợp cả hai dây thần kinh số 9 đều bị tổn thương, người bệnh có thể gặp tình trạng tăng huyết áp.
Tuy nhiên, thường khó để nhận biết các triệu chứng điển hình khi bị liệt dây thần kinh số 9 do tình trạng này ít gặp. Dây thần kinh số 9 cũng có vị trí gần với dây thần kinh số 8, 10 và 11, nên các tổn thương xảy ra hầu như đều có liên quan đến những dây thần kinh quan trọng này, gây ra các triệu chứng lan rộng.
Tác nhân bệnh lý gây liệt dây thần kinh số 9 có thể bao gồm: (2)
Trong một số trường hợp, liệt dây thần kinh thiệt hầu có thể là hậu quả của chấn thương hoặc biến chứng do đột quỵ. Ở một số trường hợp, không thể xác định chính xác nguyên nhân gây liệt dây thần kinh số IX. Bệnh tiểu đường là một trong những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ liệt dây thần kinh thiệt hầu, đặc biệt là khi không điều trị bệnh đúng cách.
Liệt dây thần kinh số 9 có nguy hiểm hay không tùy thuộc vào mức độ tổn thương dây thần kinh, thời điểm phát hiện, hiệu quả can thiệp điều trị bệnh… Nhìn chung, đa số trường hợp bị liệt dây thần kinh thiệt hầu đều không quá nguy hiểm nhưng có tác động đến sức khỏe, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng đời sống của người bệnh.
Liệt dây thần kinh sọ số IX có thể xảy ra ở bất kỳ ai, từ người trẻ cho đến người cao tuổi. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp mắc bệnh được ghi nhận trong độ tuổi từ 20 – 45 tuổi. Do là tình trạng ít gặp, chứng liệt dây thần kinh thiệt hầu đòi hỏi phải được chẩn đoán và điều trị kỹ lưỡng, chuẩn xác.
Nhìn chung, bệnh liệt dây thần kinh số 9 có thể chữa được. Tiên lượng ở đa số trường hợp khá tốt, người bệnh có thể phục hồi khả năng vận động ở lưỡi trong khoảng vài tháng. Theo các ghi nhận hiện có, ít trường hợp bị liệt dây thần kinh số IX dai dẳng. Phương pháp điều trị cụ thể được bác sĩ chỉ định dựa trên nguyên nhân và mức độ bệnh…, có thể bao gồm các bài tập phục hồi chức năng hoặc phẫu thuật trong trường hợp nặng.
Trong chẩn đoán bệnh liệt dây thần kinh số 9, bác sĩ thực hiện một số bước thăm khám dựa theo biểu hiện lâm sàng. Quá trình này bao gồm việc thăm hỏi, quan sát các triệu chứng hiện có, đánh giá khả năng phản xạ lưỡi của người bệnh… (3)
Dựa trên đánh giá sơ bộ khi thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh thực hiện một số xét nghiệm, kỹ thuật cận lâm sàng để chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh chính xác hơn, có thể bao gồm:
Trong đó, xét nghiệm máu nhằm mục đích loại trừ hoặc xác định tình trạng nhiễm trùng hoặc khối u. Kết quả MRI có thể cho thấy tình trạng sưng viêm của dây thần kinh thiệt hầu (nếu có).
Nếu nghi ngờ liệt dây thần kinh thiệt hầu do mạch máu chèn ép, bác sĩ có thể chỉ định:
Một số trường hợp bị liệt dây thần kinh sọ số 9 do chấn thương nhẹ có thể tự khỏi sau khoảng vài tháng. Tuy nhiên, khi có dấu hiệu nghi ngờ bị liệt hoặc đau dây thần kinh thiệt hầu, người bệnh không nên chủ quan chờ các triệu chứng tự khỏi mà cần đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám, chỉ định điều trị thích hợp dựa vào nguyên nhân. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:
Phương pháp điều trị liệt dây thần kinh số 9 trong mỗi trường hợp có thể khác nhau do sự khác biệt về nguyên nhân, mức độ tổn thương dây thần kinh và thể trạng của người bệnh… Thời điểm can thiệp sẽ góp phần quyết định hiệu quả điều trị, người bệnh nên đến bệnh viện để thăm khám và tiếp nhận điều trị càng sớm càng tốt.
Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là cơ sở y tế uy tín thăm khám, chẩn đoán, điều trị hiệu quả nhiều bệnh lý thần kinh – sọ não – cột sống, bao gồm cả chứng liệt dây thần kinh sọ số 9.
Nơi đây quy tụ đội ngũ bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm, được trang bị nhiều máy móc tân tiến phục vụ tối ưu cho việc khám chữa bệnh, ví dụ như: hệ thống MRI 1,5 – 3 tesla, máy CT 768 lát cắt, CT 1975 lát cắt, CT hơn 100.000 lát cắt, hệ thống máy xét nghiệm máu hiện đại, robot mổ não AI, hệ thống định vị thần kinh và kính vi phẫu… Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh có quy trình khám chữa bệnh khoa học, chuyên nghiệp, tiện lợi và áp dụng đầy đủ các chính sách bảo hiểm.
Không thể trực tiếp phòng ngừa bệnh liệt dây thần kinh số 9. Tuy nhiên, mỗi người có thể thực hiện một số biện pháp chăm sóc sức khỏe để phòng ngừa chấn thương, nhiễm trùng, đột quỵ…, đây là những tác nhân, yếu tố nguy cơ có thể gây liệt dây thần kinh thiệt hầu, qua đó làm giảm nguy cơ mắc bệnh. Một số lưu ý quan trọng bao gồm:
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Liệt dây thần kinh số 9 là trường hợp ít gặp nhưng vẫn không nên chủ quan. Thăm khám và điều trị càng sớm, người bệnh càng có thể nhanh chóng cải thiện triệu chứng, hồi phục sức khỏe, sớm quay lại với cuộc sống thường ngày.
