Hội chứng cổ vai cánh tay là gì? Nguyên nhân và triệu chứng

Hội chứng cổ vai cánh tay là bệnh lý thường gặp và có liên quan đến tổn thương thần kinh. Hội chứng cổ vai cánh tay là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị ở đâu?

Hội chứng cổ vai cánh tay là gì?

Hội chứng cổ vai cánh tay là một nhóm các triệu chứng lâm sàng liên quan đến các bệnh lý cột sống cổ có kèm theo rối loạn chức năng rễ, dây thần kinh cột sống cổ hoặc tủy cổ. Tình trạng này không liên quan đến các bệnh lý viêm. Hội chứng còn được biết đến với tên khác gồm hội chứng vai cánh tay hay bệnh lý rễ tủy cổ.

Nguyên nhân hội chứng cổ vai cánh tay

Dưới đây là một số nguyên nhân gây hội chứng cổ vai cánh tay:

1. Thoái hóa cột sống cổ

Có khoảng 70 – 80% các trường hợp thoái hóa cột sống cổ gặp hội chứng cổ vai cánh tay. Tình trạng này xảy ra phổ biến ở người cao tuổi. Rễ hoặc dây thần kinh cột sống cổ bị chèn ép dẫn đến đau nhức ở khu vực bị ảnh hưởng.

2. Thoái hóa khớp liên đốt và liên mỏm

Thoái hóa các khớp liên đốt và liên mỏm của cột sống cổ cũng là nguyên nhân gây hội chứng vai cánh tay. Bệnh ảnh hưởng chủ yếu đến nhóm người cao tuổi.

3. Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ

Đây là nguyên nhân chiếm khoảng 20 – 25% trường hợp hội chứng cổ vai cánh tay. Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ xảy ra khi một hoặc nhiều đĩa đệm ở giữa các đốt sống cổ bị tổn thương và trượt ra khỏi vị trí ban đầu.

4. Một số nguyên nhân hiếm gặp khác

Bên cạnh các bệnh lý nói trên, hội chứng này còn do những nguyên nhân sau:

• Chấn thương vùng cổ do tai nạn, lao động nặng nhọc, vận động sai tư thế…
• Nhiễm trùng
• Khối u chèn rễ hoặc dây thần kinh
• Các bệnh lý viêm như viêm cột sống
• Dị tật bẩm sinh ở vùng cổ

Triệu chứng hội chứng cổ vai cánh tay

Tùy theo vị trí rễ thần kinh tổn thương, nguyên nhân, mức độ tổn thương và giai đoạn, người bệnh sẽ nhận thấy những triệu chứng khác nhau. Thông thường, các dấu hiệu điển hình của hội chứng cổ vai cánh tay gồm:

1. Hội chứng cột sống cổ

Những triệu chứng hội chứng cổ vai cánh tay điển hình gồm:

• Đau nhức vùng cổ gáy.
• Cơn đau thường khởi phát cấp tính (sau chấn thương, vận động cổ) hoặc tự nhiên khi ngủ dậy.
• Cơn đau có thể xuất hiện từ từ âm ỉ và chuyển thành mạn tính.
• Hạn chế vận động cổ, có thể kèm dấu hiệu vẹo cổ.
• Người bệnh có xu hướng nghiêng đầu về bên đau.
• Điểm đau cột sống cổ khi ấn vào các gai sau, cạnh cột sống cổ tương ứng các rễ thần kinh.

>> Tìm hiểu thêm về tình trạng: Đau mỏi vai gáy tê bì chân tay

2. Hội chứng rễ thần kinh

Hội chứng rễ thần kinh gồm những dấu hiệu như sau:

• Đau vùng gáy lan đến vùng chẩm và xuống vai hoặc cánh tay, bàn tay.
• Cơn đau có thể tăng lên khi người bệnh xoay đầu hoặc nghiêng cổ về bên đau, ho, hắt hơi, ngồi lâu.
• Xuất hiện các rối loạn vận động và cảm giác kiểu rễ như yếu cơ, cảm giác như kiến bò và tê bì vùng vai, cánh tay, bàn tay hoặc các đầu ngón tay.
• Trường hợp nặng có thể làm giảm vận động một số cơ chi trên, giảm hoặc mất phản xạ gân xương.

3. Hội chứng tủy cổ

Hội chứng cổ vai cánh tay ở trường hợp này do lồi hoặc thoát vị đĩa đệm cột sống cổ. Hậu quả dẫn đến tình trạng chèn ép tủy cổ hình thành trong thời gian dài. Biểu hiện đặc trưng gồm:

• Giai đoạn sớm: Bàn tay tê bì, giảm độ khéo léo khi cử động, nhanh mỏi. Hai chân yếu, có hiện tượng tê ở đầu gối, bắp chân hoặc gót chân.
• Giai đoạn muộn: Tùy vị trí tổn thương có thể liệt trung ương tứ chi, liệt ngoại vi hai tay và liệt trung ương hai chân, rối loạn phản xạ đại tiểu tiện.

4. Các triệu chứng khác

Bên cạnh những biểu hiện kể trên, người gặp hội chứng cổ vai cánh tay còn có thể gặp phải những triệu chứng gồm:

• Rối loạn thần kinh thực vật: rối loạn thị lực, đau kèm theo ù tai, rối loạn vận mạch vùng chẩm vai hoặc tay.
• Triệu chứng toàn thân: sốt, rét run, đổ mồ hôi vào ban đêm, sụt cân… Những triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với tình trạng nhiễm trùng.

Tuy không gây nguy hiểm tính mạng, song hội chứng này ảnh lại ảnh hưởng xấu đến khả năng vận động và sinh hoạt của người bệnh. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, những biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra như hẹp ống sống cổ, liệt vĩnh viễn, thiếu máu não…

Chẩn đoán hội chứng cổ vai cánh tay

1. Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ đặt một số câu hỏi để khai thác thông tin về bệnh sử, các triệu chứng gần đây, thói quen sinh hoạt, các bệnh lý từng điều trị… Đồng thời, bác sĩ cũng tiến hành một số nghiệm pháp nhằm đưa ra đánh giá ban đầu gồm:

• Nghiệm pháp Spurling: bác sĩ cho người bệnh ngồi hoặc nằm nghiêng về bên đau, sau đó dùng tay ép lên đỉnh đầu.
• Nghiệm pháp dạng vai: người bệnh ngồi, đặt cánh tay bên đau lên trên và sau đầu.
• Nghiệm pháp kéo giãn cổ: người bệnh nằm ngửa, bác sĩ dùng tay giữ chẩm và cằm rồi kéo từ từ theo trục dọc.

2. Chẩn đoán hình ảnh

Chẩn đoán hình ảnh góp phần xác định chính xác nhất nguyên nhân và mức độ tổn thương, đồng thời phân biệt với những bệnh lý khác. Những chẩn đoán hình ảnh phổ biến gồm:

• Chụp X-quang thường quy: hỗ trợ phát hiện tổn thương ở cột sống cổ do chấn thương, thoái hóa, bệnh lý ác tính..
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): chỉ định cho trường hợp có cơn đau kéo dài khoảng 4 – 6 tuần, có dấu hiệu bệnh lý tủy cổ hoặc cảnh báo bệnh lý ác tính, nhiễm trùng.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): cho thấy những tổn thương xung quanh cấu trúc xương.
• Chụp xạ hình xương: thực hiện khi nghi ngờ có viêm đĩa đệm đốt sống, cốt tủy viêm hoặc ung thư di căn.
• Điện cơ: hỗ trợ chẩn đoán phân biệt bệnh lý tủy cổ với bệnh lý rễ và dây thần kinh ngoại biên.

3. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu ít có giá trị chẩn đoán bệnh lý cột sống cổ và đĩa đệm gây chèn ép cơ học. Tuy nhiên, phương pháp này có thể cho biết có xảy ra nhiễm trùng hay không.

Phương pháp điều trị hội chứng cổ vai cánh tay

Nguyên tắc điều trị là điều trị triệu chứng kết hợp với nguyên nhân nếu có thể. Căn cứ vào tình trạng tổn thương, bác sĩ sẽ chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp điều trị gồm:

1. Thuốc

Tùy theo mức độ tổn thương và tình trạng sức khỏe của từng người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng những loại thuốc phù hợp nhằm cải thiện triệu chứng. Để tránh tác dụng phụ và phục hồi tốt nhất, người bệnh không nên tự ý mua và dùng thuốc khi chưa có hướng dẫn của bác sĩ. Những loại thuốc thường được sử dụng gồm:

• Thuốc giảm đau: thuốc kháng viêm không steroid (NSAID), Paracetamol…
• Thuốc giãn cơ, thường dùng trong trường hợp có tình trạng co cứng cơ.
• Thuốc giảm đau thần kinh
• Thuốc chống trầm cảm 3 vòng liều thấp
• Vitamin nhóm B gồm B1, B6 và B12.

2. Phương pháp cổ truyền

Những phương pháp y học cổ truyền như châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt, giác hơi… cũng là giải pháp cải thiện tình trạng đau nhức do hội chứng cổ vai cánh tay. Tuy nhiên, những cách điều trị này phải được thực hiện bởi chuyên gia có kinh nghiệm ở các cơ sở điều trị uy tín. Người bệnh không nên tự thực hiện tại nhà nhằm đảm bảo an toàn.

3. Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

Chuyên viên vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn người bệnh thực hiện những bài tập phù hợp với tình trạng sức khỏe. Điều này không chỉ hỗ trợ giảm đau mà còn điều chỉnh tư thế đúng khi sinh hoạt, giảm áp lực lên cổ. Qua đó tăng cường sức mạnh cho các cơ ở cổ và cải thiện triệu chứng.

4. Ngoại khoa

Điều trị ngoại khoa thường áp dụng trong trường hợp các phương pháp bảo tồn không hiệu quả, tổn thương thần kinh nặng và chèn ép tủy cổ đáng kể. Người bệnh có thể được tiến hành phẫu thuật nhằm giải phóng chèn ép thần kinh tại các lỗ tiếp hợp bị hẹp, loại bỏ nhân nhầy đĩa đệm thoát vị và làm vững cột sống.

Một số phương pháp phẫu thuật hiện đại đang được triển khai tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM như:

• Phẫu thuật cắt đĩa đệm và hàn đốt sống cổ lối trước (ACDF): Đây là phương pháp điều trị bằng phẫu thuật phổ biến, các bác sĩ sẽ tiếp cận đĩa đệm hư bằng một đường rạch da nhỏ vùng trước cổ, ưu điểm lớn nhất của phương pháp này là đường mổ nhỏ, ít tổn thương cơ xung quanh và đặc biệt trách được tổn thương các cấu trúc thần kinh so với cách tiếp cận từ đằng sau.
• Phẫu thuật giải ép cột sống cổ lối sau: Đây là phương pháp sử dụng cho những trường hợp chèn ép thần kinh nặng, hẹp ống sống nhiều vị trí, hoặc không thể tiếp cận bằng đường trước, mục đích của phương pháp này là giải ép gián tiếp ống thần kinh và rễ thần kinh bị chèn ép
• Phẫu thuật nội soi giải ép lỗ liên hợp: Đây là phương pháp mới, xâm lấn gần như ít nhất, các bác sĩ sẽ sử dụng những dụng cụ nội soi đặc biệt để tiếp cận lỗ liên hợp, sau đó dùng khoan mài mở rộng lỗ liên hợp, mài gai xương và loại bỏ mảnh đĩa đệm rời chèn ép rễ thần kinh. Ưu điểm phương pháp này là đường mổ rất nhỏ #0,5cm, phục hồi nhanh, ít tổn thương những vùng xung quanh.

5. Một số phương pháp khác

Dựa trên mức độ tổn thương, bác sĩ chuyên khoa có thể chỉ định một số phương pháp khác gồm:

• Thay đổi lối sống: điều chỉnh tư thế đi, đứng, ngồi và nằm đúng để hạn chế gây áp lực lên cột sống cổ. Tập luyện thể thao thường xuyên và nghỉ ngơi hợp lý. Áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học.
• Tiêm corticosteroid ngoài màng cứng
• Tiêm khớp liên mỏm sau (facet) cạnh cột sống cổ
• Tiêm Phong bế rễ thần kinh chọn lọc
• Đốt dây thần kinh cạnh hạch giao cảm cổ bằng sóng cao tần (RFA)

Làm thế nào để phòng ngừa hội chứng cổ vai cánh tay?

1. Duy trì tư thế đúng trong sinh hoạt và làm việc

Duy trì tư thế đúng khi sinh hoạt, làm việc và vận động là một trong những biện pháp phòng chống hội chứng cổ vai cánh tay hiệu quả. Trong đó, cần hạn chế những tư thế khiến cổ bị gập, ưỡn hoặc xoay cổ quá mức, ngồi hoặc đứng quá lâu… Sau khi ngồi lâu, nên thư giãn cổ bằng cách xoa bóp hoặc mát xa nhẹ nhàng để máu huyết lưu thông tốt hơn.

2. Thực hiện tập thể dục thường xuyên

Tập luyện thể dục thường xuyên hỗ trợ tăng cường lưu thông máu đến cơ và các mô mềm. Điều này không chỉ giúp thả lỏng cổ mà còn tăng cường sức mạnh và độ linh hoạt cho các cơ quanh cổ, hạn chế tối đa tình trạng đau nhức. Mỗi người nên lựa chọn những bài tập phù hợp và duy trì đều đặn mỗi ngày để đạt hiệu quả tối ưu.

3. Bổ sung đủ dinh dưỡng cần thiết

Thực phẩm giàu canxi, protein, vitamin D, kẽm, omega-3 là những thực phẩm hỗ trợ cải thiện sức khỏe xương khớp. Mỗi người có thể bổ sung những chất này thông qua việc tiêu thụ sữa, trứng, các loại cá béo, rau lá xanh, ngũ cốc… Để có thể xây dựng thực đơn ăn uống phù hợp, có thể tham khảo sự tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa xương khớp hoặc bác sĩ dinh dưỡng.

Hội chứng cổ vai cánh tay tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể ảnh hưởng đến khả năng vận động và sinh hoạt của người bệnh. Vì vậy, nếu nhận thấy những triệu chứng liên quan hoặc bất cứ dấu hiệu bất thường nào, hãy nhanh chóng đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán và can thiệp kịp thời.