Dò động mạch vành là một dị tật hiếm gặp của hệ tim mạch. Mặc dù không phải lúc nào cũng gây triệu chứng rõ ràng, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, dò động mạch vành có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như suy tim, rối loạn nhịp tim hay nhồi máu cơ tim. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, cách chẩn đoán và điều trị tình trạng này.
Dò động mạch vành (coronary artery fistula – CAF) là tình trạng bất thường trong đó máu từ động mạch vành chảy trực tiếp vào một buồng tim hoặc mạch máu khác mà không đi qua hệ mao mạch vành như bình thường. Hiện tượng này làm thay đổi lưu lượng máu đến cơ tim và có thể gây thiếu máu cục bộ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Dò động mạch vành là một dị tật tim rất hiếm gặp, chỉ chiếm khoảng 0,002% trong dân số chung và khoảng 0,2% trong các ca chụp động mạch vành. Tuy nhiên, tỷ lệ phát hiện có xu hướng tăng nhờ vào sự phát triển của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh hiện đại. (1)
Dò động mạch vành có thể xuất hiện ngay từ khi trẻ mới sinh (bẩm sinh) hoặc phát triển sau này do chấn thương, nhiễm trùng hoặc là biến chứng của các can thiệp tim mạch. Dưới đây là các nguyên nhân dò động mạch vành phổ biến.
Phần lớn các trường hợp dò động mạch vành là do dị tật tim bẩm sinh, tức là xuất hiện từ khi trẻ còn trong bụng mẹ. Trong quá trình hình thành hệ tuần hoàn tim, các mạch máu có thể phát triển bất thường, dẫn đến việc động mạch vành tạo ra một đường thông trực tiếp với buồng tim (thường là nhĩ phải, thất phải) hoặc mạch máu lớn khác như tĩnh mạch chủ hoặc động mạch phổi.
Chấn thương vùng ngực do tai nạn giao thông, té ngã hoặc va đập mạnh có thể làm rách hoặc tổn thương thành động mạch vành, từ đó hình thành một lỗ dò vào buồng tim hoặc các mạch máu kế cận.
Một số trường hợp viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn hoặc các bệnh lý nhiễm trùng liên quan đến van tim, thành tim có thể gây tổn thương mạch máu và hình thành đường dò bất thường giữa động mạch vành và buồng tim.
Một số thủ thuật hoặc phẫu thuật tim mạch can thiệp sâu vào cấu trúc mạch vành có thể gây tổn thương và tạo thành đường dò như: Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG), Phẫu thuật thay van tim, Đặt stent, chụp mạch vành qua da… Theo thời gian, đường dò lớn lên và gây triệu chứng tim mạch đáng kể.
Triệu chứng của dò động mạch vành có thể rất đa dạng. Tuy nhiên, nhiều trường hợp không có triệu chứng rõ ràng, nếu lỗ rò nhỏ. Tuy nhiên, khi lỗ rò lớn hoặc gây rối loạn huyết động, người bệnh có thể xuất hiện các biểu hiện sau:
Khi nghe tim bằng ống nghe sẽ thấy tiếng thổi liên tục ở vùng trước tim. Nguyên nhân có thể do dòng máu chảy bất thường từ động mạch vành sang buồng tim hoặc mạch máu khác với áp lực thấp hơn.
Khi lỗ rò lớn làm giảm lượng máu cung cấp cho cơ tim (gây hiện tượng “đánh cắp mạch vành” – coronary steal phenomenon), bệnh nhân có thể cảm thấy đau tức ngực giống như bệnh mạch vành, đặc biệt khi gắng sức.
Tình trạng giảm tưới máu cơ tim do máu bị “đánh cắp” khỏi hệ mạch vành khiến tim hoạt động kém hiệu quả, gây ra tình trạng mệt mỏi kéo dài, đặc biệt khi vận động hoặc gắng sức.
Ở trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nếu bị dò động mạch vành bẩm sinh, khiến trẻ chậm phát triển, lười ăn, nhẹ cân do tim làm việc kém hiệu quả và tiêu hao nhiều năng lượng.
Một số bệnh nhân mô tả cảm giác tim đập nhanh, mạnh hoặc không đều, đặc biệt khi nghỉ ngơi hoặc vào ban đêm. Đây có thể là dấu hiệu của rối loạn nhịp tim, do ảnh hưởng của dòng máu bất thường qua lỗ rò đến dẫn truyền điện tim.
Khó thở có thể xảy ra khi lỗ rò làm tăng lưu lượng máu về tim phải, dẫn đến tăng áp lực trong tuần hoàn phổi và gây ra ứ trệ huyết động. Điều này khiến bệnh nhân khó thở khi nằm, khi gắng sức hoặc thậm chí khi nghỉ ngơi nếu rò động mạch vành gây suy tim.
Mức độ nguy hiểm của dò động mạch vành phụ thuộc vào kích thước và vị trí của lỗ dò. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như suy tim, nhồi máu cơ tim, loạn nhịp, hoặc vỡ lỗ dò. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, tiên lượng thường khá tốt.
Dò động mạch vành, đặc biệt khi có lưu lượng máu lớn hoặc không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến nhiều biến chứng tim mạch nghiêm trọng.
Dòng máu bất thường qua lỗ rò có thể làm thay đổi điện thế và kích thích tạo mô tim, dẫn đến rối loạn nhịp tim, bao gồm: Ngoại tâm thu, rung nhĩ, rung thất,… Có thể gây ngất xỉu hoặc đột tử do tim nếu rối loạn nhịp nghiêm trọng không được kiểm soát.
Mặc dù không phải là biến chứng phổ biến nhất, nhưng nếu tình trạng đánh cắp máu mạch vành kéo dài, cơ tim có thể bị thiếu máu cục bộ nghiêm trọng, dẫn đến nhồi máu cơ tim (MI), đặc biệt là khi có thêm các yếu tố nguy cơ khác như xơ vữa động mạch. (2)
Dòng máu chảy liên tục từ động mạch vành vào buồng tim hoặc mạch máu khác khiến tim phải hoạt động nhiều hơn để bù đắp cho sự mất máu động mạch vành. Tình trạng này làm:Tăng thể tích tuần hoàn đặc biệt ở thất phải, giãn buồng tim, làm giảm hiệu quả co bóp của tim… Dẫn đến suy tim sung huyết, biểu hiện bằng khó thở, phù chân, mệt mỏi, gan to, tiểu ít.
Dù hiếm gặp, vỡ túi phình tại vị trí rò là một biến chứng cực kỳ nguy hiểm, có thể gây: Tràn máu màng tim, chèn ép tim cấp – một cấp cứu y khoa có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không được can thiệp kịp thời.
Do máu từ động mạch vành không còn đủ để nuôi tim, bệnh nhân có thể rơi vào tình trạng thiếu oxy mô tim, biểu hiện bằng: Đau ngực khi gắng sức, khó thở khi leo cầu thang và tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc suy tim mạn.
Chẩn đoán dò động mạch vành đòi hỏi sự kết hợp giữa khai thác triệu chứng lâm sàng, thăm khám thực thể và các phương pháp chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu.
Siêu âm tim là phương tiện chẩn đoán dò động mạch vành đầu tay, đặc biệt ở trẻ em và thai nhi. Phương pháp giúp phát hiện dòng máu bất thường giữa động mạch vành và buồng tim hoặc mạch máu khác. Và đánh giá được tình trạng giãn buồng tim, hở van tim, dòng máu tăng bất thường, từ đó gợi ý tình trạng rò mạch vành.
Chụp MRI giúp đánh giá chi tiết cấu trúc tim, xác định vị trí và kích thước đường rò, lưu lượng dòng máu qua và các biến chứng như giãn buồng tim. MRI là phương pháp không xâm lấn, không dùng tia X, hữu ích trong đánh giá dò động mạch vành phức tạp.
Chụp CT tim là phương pháp hình ảnh không xâm lấn có độ phân giải cao, dùng để: Xác định chính xác vị trí bắt đầu và kết thúc của đường rò, đánh giá toàn bộ mạch vành và phối hợp tìm các bất thường.
Chụp động mạch vành là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán dò động mạch vành giúp bác sĩ xác định rõ: Động mạch vành nào có đường dò, hướng dòng chảy, kích thước và độ xoắn của đường dò, vị trí đổ vào buồng tim hoặc mạch máu.
Là bước đi kèm với chụp mạch vành, giúp đo trực tiếp áp lực buồng tim, chỉ số lưu lượng máu, và độ bão hòa oxy. Phương pháp giúp đánh giá mức độ shunt trái – phải (nếu có) và tác động huyết động học của đường dò.
Việc điều trị dò động mạch vành phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Hiện có 3 phương pháp điều trị bệnh bao gồm:
Việc chăm sóc sau điều trị dò động mạch vành đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Một số lỗ dò động mạch vành nhỏ có thể tự đóng khi trẻ lớn lên, nhưng phần lớn các trường hợp cần được theo dõi sát sao và can thiệp nếu có biểu hiện bất thường.
Dò động mạch vành vào nhĩ phải là dạng thường gặp và nếu có kích thước không lớn, có thể không gây triệu chứng. Tuy nhiên, nếu dòng máu dò nhiều, có thể gây quá tải thể tích cho tim phải và cần điều trị.
Ngay khi có các triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh dò động mạch vành như: đau ngực, khó thở, mệt mỏi, đánh trống ngực hoặc được phát hiện tiếng thổi bất thường ở tim trong quá trình khám sức khỏe… người bệnh nên đi gặp bác sĩ để được chẩn đoán bệnh và điều trị sớm.
Nếu bạn hoặc người thân nghi ngờ mắc bệnh dò động mạch vành hãy đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được thăm khám sớm. Với hệ thống đa chuyên khoa phối hợp chặt chẽ, đặc biệt là giữa khoa Tim mạch, khoa Chẩn đoán hình ảnh và khoa Hồi sức – Cấp cứu…, bệnh viện có thể nhanh chóng chẩn đoán chính xác tình trạng dò động mạch vành bằng các kỹ thuật hiện đại như: siêu âm tim, chụp CT, MRI tim hoặc thông tim chẩn đoán. Việc điều trị sẽ được cá thể hóa theo từng trường hợp, đảm bảo an toàn và hiệu quả tối ưu cho người bệnh.
Để đặt lịch khám bệnh với chuyên gia đầu ngành tại Bệnh viện Đa Khoa Tâm Anh, Quý khách hàng vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Dò động mạch vành có thể âm thầm tiến triển trong thời gian dài nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro cho tim mạch nếu không được can thiệp đúng lúc. Việc phát hiện sớm thông qua các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại và điều trị phù hợp có thể giúp ngăn ngừa biến chứng và cải thiện tiên lượng cho người bệnh. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ liên quan đến tim mạch, hãy chủ động thăm khám để loại trừ các bất thường như dò động mạch vành.
