Đau hậu môn: Nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa

Đau hậu môn là dấu hiệu cảnh báo các bệnh có thể xảy ra tại khu vực này như trĩ, táo bón, rò hậu môn hay nứt kẽ hậu môn… Các trường hợp nhẹ đều có thể cải thiện hiệu quả bằng cách dùng thuốc và chăm sóc tại nhà. Khi cơn đau diễn tiến nghiêm trọng hoặc đi kèm với những triệu chứng khác, người bệnh có thể cần được can thiệp ngoại khoa.

Đau hậu môn là gì?

Đau hậu môn là tình trạng đau ở trong và xung quanh hậu môn hoặc trực tràng (vùng quanh hậu môn). Phần lớn đều không đáng lo ngại, nhưng triệu chứng đau có thể nghiêm trọng do khu vực này có nhiều dây thần kinh. Trường hợp đau hậu môn đi kèm với chảy máu trực tràng, cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe nguy hiểm, cần được thăm khám, chẩn đoán và điều trị sớm.

Các trường hợp bị đau hậu môn thường gặp

Đau hậu môn có nhiều trường hợp khác nhau: (1)

• Đau hậu môn dữ dội: Cảm giác đau dữ dội như bị cắt có thể là dấu hiệu cho thấy có vết thương, vết loét hoặc vết nứt. Cơn đau hiện đau như dao đâm. Ngoài ra, trĩ huyết khối (bệnh trĩ có cục máu đông bên trong) cũng có thể gây đau dữ dội.
• Đau hậu môn kèm cảm giác như có vật gì đó gây sưng tấy bên trong. Nguyên nhân có thể do áp xe phần mô mềm quanh ống hậu môn. Đôi khi, triệu chứng này là dấu hiệu của áp lực từ phân cứng, phân kẹt bên trong trực tràng hoặc ống hậu môn, không thể thoát ra ngoài.
• Đau hậu môn kèm theo ngứa: Bệnh trĩ, nhiễm trùng nấm hậu môn (một dạng bệnh nấm candida), sùi mào gà hậu môn (bệnh lây truyền qua đường tình dục) thường gây đau kèm ngứa hậu môn.
• Đau hậu môn sau khi đi đại tiện: Nguyên nhân phổ biến là vết nứt hậu môn. Ngoài ra, cũng có thể do phân cứng tăng độ ma sát gây kích ứng niêm mạc vùng ống hậu môn, khi phân cứng sẽ tổn thương búi trĩ, gây chảy máu từ búi trĩ hoặc trĩ sa ra ngoài.

Nguyên nhân đau hậu môn

Tình trạng đau hậu môn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như:

• Nứt hậu môn (một vết rách nhỏ xuất hiện tại vị trí niêm mạc ống hậu môn)
• Rò hậu môn
• Hẹp hậu môn hoặc trực tràng (hẹp có thể do sẹo, viêm nhiễm nặng hoặc ung thư)
• Táo bón
• Bệnh Crohn
• Tiêu chảy (gây kích ứng hậu môn)
• Ứ phân (một khối phân cứng mắc kẹt ở trực tràng do táo bón mạn tính)
• Bệnh sùi mào gà hậu môn (condyloma hậu môn)
• Bệnh trĩ
• Hội chứng Levator ani (co thắt ở các cơ xung quanh hậu môn)
• Áp xe quanh hậu môn (mủ ở mô sâu xung quanh hậu môn)
• Proctalgia fugax (cơn đau thoáng qua do co thắt cơ trực tràng)
• Viêm loét trực tràng (niêm mạc trực tràng bị viêm)
• Hội chứng loét trực tràng đơn độc (loét trực tràng)

Chẩn đoán bệnh đau hậu môn như thế nào?

Bác sĩ có thể tiến hành khám hậu môn để chẩn đoán nguyên nhân gây ra cơn đau. Trong quá trình này, người bệnh sẽ nằm nghiêng về bên trái, đầu gối cong về phía ngực. Bác sĩ sẽ dùng một ngón tay (đã đeo găng tay được bôi trơn) luồn vào trực tràng để xem xét các tổn thương bên trong, bao gồm cả chức năng cơ. Tùy thuộc vào từng trường hợp, người bệnh có thể cần thực hiện thêm các xét nghiệm khác như: (2)

• Nội soi trực tràng hoặc đại tràng: Phương pháp này giúp bác sĩ nhìn thấy hình ảnh của thành trực tràng giúp chẩn đoán tình trạng của trực tràng.
• Đo áp lực hậu môn trực tràng: Xét nghiệm này giúp đánh giá chức năng và sức cơ của các cơ xung quanh trực tràng.

Điều trị đau nhức vùng hậu môn

Đối với tình trạng đau hậu môn, bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng và tiến hành kiểm tra hậu môn để chẩn đoán nguyên nhân chính xác. Từ đó, người bệnh sẽ được chỉ định về phương pháp điều trị phù hợp. Các trường hợp nhẹ chỉ cần điều trị, kết hợp chăm sóc tại nhà để giảm đau và cải thiện triệu chứng, bao gồm:

• Ăn nhiều trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt
• Tập thể dục hàng ngày
• Dùng thuốc làm mềm phân để giảm táo bón và đau nhức khi đi đại tiện
• Ngâm mình trong bồn nước nóng (nước ngập đến phần hông) với tần suất vài lần/ ngày để giảm triệu chứng đau do trĩ, nứt kẽ hậu môn hoặc co thắt cơ trực tràng.
• Bôi kem bôi trĩ không kê đơn để điều trị bệnh trĩ
• Thoa kem hydrocortisone để điều trị nứt hậu môn
• Dùng thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen, aspirin hoặc ibuprofen
• Dùng thuốc kháng sinh, thuốc chống virus hoặc thuốc chống nấm để điều trị nhiễm trùng
• Thuốc giảm đau theo đơn
• Thuốc điều trị viêm trực tràng liên quan đến bệnh viêm ruột (IBD)

Trong nhiều trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật cắt bỏ búi trĩ huyết khối, phẫu thuật lỗ rò hoặc giải phóng tình trạng căng cơ.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu người bệnh bị đau hậu môn và nhận thấy xuất hiện các triệu chứng đáng lo ngại sau đây thì cần đi khám bác sĩ ngay:

• Chảy máu trực tràng ồ ạt, chảy không ngừng, đi kèm triệu chứng lâng lâng, chóng mặt hoặc ngất xỉu.
• Triệu chứng đau hậu môn ngày càng nặng, cơn đau lan rộng.
• Đau hậu môn kèm sốt, ớn lạnh hoặc tiết dịch hậu môn.

Cách phòng ngừa đau hậu môn

Để phòng ngừa tình trạng đau hậu môn, mỗi người nên chủ động thực hiện các biện pháp sau đây:

• Không dùng tay gãi quanh hậu môn
• Không nhịn đi đại tiện
• Không rặn quá mạnh khi đi đại tiện
• Không sử dụng các sản phẩm vệ sinh có mùi thơm cho vùng hậu môn như sữa tắm, xà phòng…
• Không ăn đồ cay nóng
• Không uống rượu và đồ uống chứa caffeine
• Uống nhiều nước và ăn nhiều chất xơ để giữ cho phân luôn mềm, tránh táo bón
• Luyện tập thể dục đều đặn
• Lau hậu môn sau khi đi đại tiện bằng giấy vệ sinh sạch, ẩm, không chứa thành phần độc hại.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:

Trên đây là tổng quan các thông tin liên quan đến tình trạng đau hậu môn, nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Khi có các triệu chứng cần đến cơ sở y tế, bệnh viện để thăm khám và điều trị sớm.