Bạch cầu cấp dòng tủy là bệnh lý nguy hiểm cần được chẩn đoán và điều trị càng sớm càng tốt. Vậy, bệnh bạch cầu cấp dòng tủy là gì? Ai có nguy cơ mắc bệnh và điều trị ra sao?
Bạch cầu cấp dòng tủy (Acute myelogenous leukemia – AML) là bệnh máu ác tính hiếm gặp, tiềm ẩn nguy cơ đe dọa tính mạng của người bệnh nếu không được điều trị kịp thời. Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy được đặc trưng bởi sự tăng sinh mất kiểm soát của tế bào gốc dòng tủy, khiến quá trình sản xuất tế bào máu ở tủy xương diễn ra bất thường.
Bạch cầu cấp dòng tủy thường được phân thành nhiều loại hay nhóm như sau:
BCC nguyên tủy bào chưa biệt hoá (M0) là phân nhóm hiếm gặp của bệnh lý bạch cầu cấp dòng tủy. Đặc trưng của phân nhóm này là sự thiếu biểu hiện về mặt hình thái của các tế bào nguyên tủy bào, với tỷ lệ biệt hóa dưới 30%. Điều này có nghĩa là các tế bào bạch cầu không thay đổi nhiều về hình thái so với các tế bào nguyên tủy bào bình thường.
BCC nguyên tủy bào biệt hoá kém (M1) chiếm tỷ lệ khoảng 10% trong tổng số trường hợp mắc bệnh AML, được đặc trưng bởi tỷ lệ phần trăm cao các tế bào nguyên tủy bào trong tủy xương mà không có bằng chứng đáng kể về sự trưởng thành của dòng tủy. Các tế bào nguyên tủy bào chiếm hơn 90% các tế bào có nhân trong tủy xương. Bản chất dòng tủy của các tế bào nguyên tủy bào được chứng minh bằng phản ứng dương tính với MPO hoặc SBB (hơn 3% tế bào nguyên tủy bào) hoặc que Auer.
BCC nguyên tủy bào biệt hoá (M2) chiếm tỷ lệ khoảng 30 – 45% trong tổng số các trường hợp mắc bệnh AML [1]. Bệnh lý này được đặc trưng bởi sự hiện diện của hơn 20% tế bào nguyên tủy bào trong máu hoặc tủy xương và bằng chứng về sự trưởng thành của bạch cầu trung tính (khoảng 10% bạch cầu trung tính ở các giai đoạn trưởng thành khác nhau).
Bệnh bạch cầu cấp tiền tủy bào (M3) được đặc trưng bởi sự tăng sinh của các dòng tủy ác tính với kiểu hình miễn dịch dòng tủy trưởng thành và sự đột biến chuyển đoạn t(15;17) (q22;q11). Điều này dẫn đến sự hợp nhất của gen thụ thể acid retinoic-alpha (RARalpha) trên nhiễm sắc thể 17 và gen PML trên nhiễm sắc thể 15 [2]. Bệnh lý này có ba biến thể hình thái M3: dạng tăng hạt điển hình, biến thể vi hạt và biến thể ưa kiềm.
BCC dòng tủy mono bào (M4) được định nghĩa là bệnh bạch cầu cấp tính có sự biệt hóa theo cả dòng đơn nhân và dòng tủy. Bạch cầu đơn nhân và tiền đơn nhân chiếm hơn 20%, nguyên tủy bào đơn nhân lẫn nguyên tủy bào đều hiện diện. Bệnh lý này chiếm tỷ lệ khoảng từ 15 – 25% trên tổng số các trường hợp mắc bệnh AML.
Bạch cầu cấp dòng mono (M5) chiếm tỷ lệ khoảng 5 – 8% trên tổng các trường hợp mắc bệnh AML. Bệnh lý này được đặc trưng bởi tình trạng tế bào gốc trong tủy xương chiếm hơn 20% – trong đó dòng tế bào đơn nhân chiếm hơn 80%. Ở trẻ sơ sinh, bệnh lý này có liên quan đến bất thường về di truyền tế bào (sự chuyển đoạn 11q23).
Bệnh bạch cầu cấp tính dòng nguyên hồng cầu (M6) được đặc trưng bởi sự tăng sinh tủy của các tế bào tiền thân dòng hồng cầu (khoảng 30 – 50% tế bào tủy xương có nhân là các tế bào hồng cầu có nhân bất thường).
Bệnh bạch cầu nguyên tủy bào khổng lồ cấp tính (M7) được đặc trưng bởi sự hiện diện hơn 20% tế bào nguyên tủy bào, với hơn 50% dòng tế bào nguyên tủy bào khổng lồ. Các tế bào M7 thường tương tự như tế bào lympho, tuy nhiên bệnh lý này có thể đi kèm với các tế bào megakaryocyte không điển hình.
Nguyên nhân gây bạch cầu cấp tính dòng tủy bắt nguồn từ tình trạng sản xuất tế bào máu bất thường ở tủy xương có liên quan đến sự đột biến gen trong cơ thể. Tuy nhiên, căn nguyên gây đột biến gen dẫn đến khởi phát ung thư bạch cầu cấp dòng tủy hiện vẫn chưa được xác định cụ thể.
>> Tìm hiểu thêm về bệnh: Bạch cầu cấp dòng lympho
Ở giai đoạn sớm, bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính thường không biểu hiện cụ thể hoặc các dấu hiệu tương tự như bệnh cảm cúm thông thường. Khi căn bệnh bạch cầu cấp dòng tủy tiến triển có thể gây ra một số triệu chứng như:
>> Tham khảo thêm về: Dấu hiệu bệnh bạch cầu
Mặc dù bạch cầu cấp dòng tủy có thể xảy ra ở mọi đối tượng, tuy nhiên nguy cơ mắc bệnh lý này có thể gia tăng ở người cao tuổi (trên 65 tuổi) hoặc trẻ nhỏ [3].
So với người có sức khỏe bình thường, nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp dòng tủy có thể gia tăng ở người bệnh ung thư áp dụng phương pháp xạ trị, hóa trị trong thời gian dài để điều trị bệnh.
Tiếp xúc với bức xạ liều cao là yếu tố rủi ro làm tăng nguy cơ bị bạch cầu cấp dòng tủy, chẳng hạn như ảnh hưởng của tai nạn phản ứng hạt nhân, nổ bom nguyên tử…
Nguy cơ mắc bệnh lý này có thể gia tăng nếu cơ thể thường xuyên tiếp xúc với một số loại hóa chất nhất định, đặc biệt là benzen. Benzen là loại hóa chất có trong khói thuốc lá, khí thải động cơ, sản phẩm tẩy rửa… hoặc sử dụng trong ngành công nghiệp sản xuất cao su, nhà máy lọc dầu…
Khói thuốc lá chứa nhiều chất độc trong đó có benzen. Lạm dụng thuốc lá không chỉ gây bệnh về phổi, hầu họng, ung thư mà có thể tiềm ẩn nguy cơ thúc đẩy bệnh bạch cầu cấp dòng tủy.
Người mắc các bệnh lý về rối loạn máu như đa hồng cầu nguyên phát, xơ tủy vô căn, tăng tiểu cầu thiết yếu, hội chứng loạn sản tủy (MDS)… có thể là yếu tố rủi ro làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp dòng tủy.
Một số vấn đề về rối loạn di truyền có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý bạch cầu cấp dòng tủy, gồm:
Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy ảnh hưởng đến các tế bào máu như hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Điều này khiến cơ thể không nhận đủ số lượng tế bào máu khỏe mạnh, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:
Ngoài ra, khi bệnh tiến triển có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây ra các vấn đề như liệt dây thần kinh sọ, thiếu máu não cục bộ thoáng qua, rối loạn thị giác hoặc thính giác…
Đầu tiên, bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng để đánh giá các dấu hiệu của bệnh AML. Sau đó, để có đủ cơ sở chẩn đoán chính xác bệnh, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một số xét nghiệm gồm:
Ngoài ra, người bệnh có thể cần phải thực hiện một số xét nghiệm di truyền để bác sĩ kiểm tra các gen bị đột biến, từ đó đưa ra chẩn đoán bệnh AML chính xác. Các xét nghiệm di truyền giúp chẩn đoán bệnh AML gồm miễn dịch mô hóa học, đo lưu lượng tế bào, xét nghiệm nhiễm sắc thể, lai huỳnh quang tại chỗ (FISH).
Bác sĩ sẽ cân nhắc đưa ra phác đồ điều trị bạch cầu cấp dòng tủy phù hợp với từng trường hợp mắc bệnh. Tùy thuộc vào mức độ và phân loại bệnh bạch cầu cấp tính dòng tủy cũng như thể trạng và độ tuổi của người bệnh mà phác đồ điều trị của mỗi người có thể khác nhau. Các phương pháp điều trị bệnh bạch cầu cấp dòng tủy bao gồm:
Đây là phương pháp giúp tiêu diệt các tế bào ác tính bằng cách sử dụng những loại thuốc chuyên dụng. Phác đồ điều trị bệnh AML bằng phương pháp hóa trị bao gồm 3 giai đoạn:
Liệu pháp nhắm mục tiêu tập trung vào việc kiểm soát các rối loạn gen di truyền gây bệnh AML, chẳng hạn như đột biến gen FTL3, đột biến gen X. Trong trường hợp người bệnh không đáp ứng với hóa trị, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định phác đồ điều trị bằng liệu pháp nhắm mục tiêu, phổ biến là liệu pháp kháng thể đơn dòng.
Bác sĩ có thể chỉ định thực hiện phương pháp cấy ghép tế bào gốc đồng loài từ nguồn máu dây rốn, tủy xương hoặc máu ngoại vi để điều trị bệnh bạch cầu cấp dòng tủy.
Để sớm hồi phục sức khỏe, người bị bạch cầu cấp dòng tủy cần được chăm sóc đặc biệt. Một số điều cần lưu ý để tối ưu quá trình chăm sóc người bệnh AML sau điều trị, gồm:
Người bệnh bạch cầu cấp dòng tủy cần trao đổi với bác sĩ để biết chi tiết về tỷ lệ chữa khỏi bệnh tương ứng với tình trạng của bản thân. Nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách, kịp thời, tỷ lệ kéo dài sự sống sau 5 năm tương đối khả quan. Mặt khác, chậm trễ trong việc điều trị có thể khiến người bệnh đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến tính mạng.
Cấy ghép tế bào gốc đồng loài là phương pháp được các chuyên gia đánh giá có thể mang lại hiệu quả chữa khỏi bệnh bạch cầu cấp dòng tủy. Tuy nhiên, không phải tất cả người bệnh đều đủ điều kiện để có thể thực hiện phương pháp điều trị này. Ngoài ra, hiệu quả điều trị bệnh AML của cấy ghép tế bào gốc đồng loài ở mỗi người cũng có thể khác nhau.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị bệnh bạch cầu cấp tại chuyên khoa Nội Tổng hợp, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Tâm Anh Quận 7, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bài viết đã cung cấp những thông tin xoay quanh bệnh lý bạch cầu cấp dòng tủy cùng các vấn đề liên quan. Để được bác sĩ tư vấn chi tiết về cách chẩn đoán và điều trị bạch cầu dòng tủy cấp tính, người bệnh có thể liên hệ đến Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.
