Bạch cầu cấp: Phân loại, nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán

Bạch cầu cấp là một trong các bệnh lý về máu nguy hiểm có thể khởi phát ở nhiều đối tượng. Vậy, bệnh bạch cầu cấp là gì? Phương pháp chẩn đoán và điều trị bạch cầu cấp tính là gì?

Bạch cầu cấp là gì?

Bạch cầu cấp hay bạch cầu cấp tính (acute leukemia) là bệnh máu ác tính xảy ra do tình trạng tủy xương sản sinh quá mức các tế bào bạch cầu chưa trưởng thành. Khi đó, các tế bào máu khỏe mạnh có thể bị các tế bào bạch cầu bất thường này lấn át, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

Phân loại bệnh bạch cầu cấp

Phân loại bệnh bạch cầu cấp thường dựa trên loại tế bào bạch cầu bị ảnh hưởng [1], bao gồm:

1. Bạch cầu cấp dòng tủy

Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy (Acute myelogenous leukemia – AML) là bệnh máu ác tính hiếm gặp có tốc độ phát triển nhanh. Bệnh lý này xảy ra do tình trạng tế bào gốc dòng tủy tăng sinh bất thường ở tủy xương, thay thế các tế bào máu khỏe mạnh trong cơ thể. Triệu chứng của bệnh lý này thường không rõ ràng, dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe thông thường.

2. Bạch cầu cấp dòng lympho

Bệnh bạch cầu cấp dòng lympho (Acute Lymphoblastic Leukemia – ALL) được đặc trưng bởi sự đột biến của các tế bào bạch cầu lympho. Mọi đối tượng đều có thể mắc bệnh bạch cầu cấp dòng lympho. Tuy nhiên, nguy cơ mắc bệnh có thể gia tăng ở trẻ em và người lớn ở độ tuổi trung niên. Nếu được chẩn đoán sớm, điều trị đúng cách và kịp thời, tiên lượng bệnh bạch cầu cấp dòng lympho tương đối khả quan.

Nguyên nhân gây bệnh bạch cầu cấp

Nguyên nhân gây bệnh bạch cầu cấp bắt nguồn từ tình trạng tế bào bạch cầu được sản sinh và tăng trưởng bất thường trong tủy xương, khiến cho lượng tế bào máu khỏe mạnh dần suy giảm. Hiện nay, căn nguyên gây nên tình trạng này vẫn chưa được xác định cụ thể, một số trường hợp người bệnh bạch cầu cấp tính có liên quan đến sự đột biến gen trong cơ thể.

Các yếu tố rủi ro có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý này, gồm:

• Lạm dụng thuốc lá: Khói thuốc lá có chứa chất độc benzen. Vì vậy, người nghiện thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá trong thời gian dài có thể tiềm ẩn nguy cơ khởi phát bệnh bạch cầu cấp tính.
• Tiền sử điều trị ung thư bằng hóa / xạ trị: Nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp tính có thể gia tăng ở người bệnh áp dụng phương pháp hóa / xạ trị để điều trị các bệnh lý ung thư trước đó.
• Thường xuyên tiếp xúc với hóa chất: Nếu tiếp xúc lâu dài, một số loại hóa chất có thể gây bệnh ung thư (trong đó có bạch cầu cấp), đặc biệt là formaldehyde và benzen. Trong đó, benzen được sử dụng phổ biến trong ngành công nghiệp sản xuất các sản phẩm như cao su, nhựa, thuốc trừ sâu, chất tẩy rửa… và formaldehyde thường có trong các sản phẩm vật liệu xây dựng.
• Rối loạn di truyền: Một số rối loạn về di truyền có thể là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp tính, chẳng hạn như hội chứng Down, bệnh u xơ thần kinh, hội chứng Klinefelter, hội chứng Schwachman-Diamond (SDS)…
• Tiền sử gia đình mắc bệnh máu ác tính: Trong một số trường hợp, nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp có thể gia tăng ở những người có tiền sử gia đình mắc bệnh máu ác tính.

Triệu chứng bệnh bạch cầu cấp

Ở giai đoạn đầu, bệnh bạch cầu cấp tính thường diễn ra âm thầm, khi bệnh tiến triển có thể gây ra một số triệu chứng gồm:

1. Nhiễm khuẩn

Khi lượng tế bào bạch cầu ở máu ngoại vi bị suy giảm do bệnh bạch cầu cấp tính sẽ khiến cơ thể mất khả năng chống lại sự tấn công của các tác nhân gây nhiễm khuẩn như virus, vi khuẩn… Một số biểu hiện của tình trạng nhiễm khuẩn bao gồm sốt cao, ho, đau họng, viêm phổi, nhiễm trùng tiêu hoá, nôn ói, tiêu chảy,…

2. Thiếu máu

Bệnh lý bạch cầu cấp có ảnh hưởng nghiêm trọng đến số lượng và chức năng của tế bào hồng cầu. Khi đó, các cơ quan trong cơ thể không nhận đủ lượng oxy cần thiết để duy trì hoạt động và dẫn đến tình trạng thiếu máu. Một số biểu hiện cho thấy cơ thể đang gặp phải tình trạng thiếu máu, gồm: khó thở, mệt mỏi, chóng mặt…

3. Nguy cơ chảy máu

Tiểu cầu là tế bào máu đảm nhiệm vai trò giúp đông máu. Tình trạng suy giảm tiểu cầu do bạch cầu cấp có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết trong cơ thể, dẫn đến một số triệu chứng như chảy máu mũi, xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng, đi đại tiện ra máu…

4. Hiện tượng tăng sinh của tế bào ung thư máu

Một số triệu chứng bệnh bạch cầu cấp liên quan đến tình trạng tăng sinh của tế bào máu ác tính bao gồm gan to, lách to, hạch to, phì đại nướu răng… thậm chí nếu các tế bào này xâm lấn đến hệ thần kinh trung ương có thể gây rối loạn thị giác, đau đầu dữ dội, động kinh…

Chẩn đoán và xét nghiệm bạch cầu cấp

1. Chẩn đoán

Bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng để đánh giá sơ bộ tình trạng sức khỏe của người bệnh. Thông qua quá trình thăm khám lâm sàng, người bệnh cũng sẽ cung cấp cho bác sĩ một số thông tin như tiền sử mắc bệnh của gia đình, thói quen sinh hoạt, lối sống, đặc thù công việc… Sau đó, để có đủ cơ sở đưa ra chẩn đoán bạch cầu cấp, người bệnh cần thực hiện một số xét nghiệm chuyên sâu theo chỉ định của bác sĩ.

2. Xét nghiệm

• Xét nghiệm công thức máu: Thông qua kết quả xét nghiệm máu, bác sĩ có thể quan sát và đánh giá được các tế bào máu bất thường.
• Xét nghiệm tủy đồ: Đây là kỹ thuật giúp phân tích chất lượng, số lượng của các tế bào gốc có trong tủy xương, từ đó đánh giá được tình trạng bất thường đang diễn ra tại cơ quan tạo máu của cơ thể.
• Xét nghiệm phân tích huyết thanh – nước tiểu: Đánh giá các thành phần của nước tiểu và máu, đặc biệt là Lactate Dehydrogenase (LDH) – bạch cầu cấp sẽ khiến nồng độ chất này tăng cao.
• Xét nghiệm kháng nguyên bề mặt tế bào: Giúp đánh giá các kháng nguyên trên bề mặt màng tế bào, góp phần chẩn đoán bệnh bạch cầu cấp.
• Xét nghiệm gen di truyền: Tìm kiếm các gen bất thường liên quan đến bệnh bạch cấp cấp.

Điều trị bệnh bạch cầu cấp

1. Phương pháp điều trị

Tùy thuộc vào thể trạng, độ tuổi, mức độ và phân loại bạch cầu cấp, bác sĩ sẽ cân nhắc đưa ra phác đồ điều trị bệnh phù hợp. Một số phương pháp điều trị bệnh bạch cầu cấp tính phổ biến gồm:

1.1. Hóa trị

Hóa trị là phương pháp điều trị bạch cầu cấp phổ biến với hiệu quả tương đối khả quan (nếu bệnh được chẩn đoán ở giai đoạn sớm).

1.2. Liệu pháp nhắm mục tiêu

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định người bị bạch cầu cấp điều trị bằng liệu pháp nhắm mục tiêu. Các loại thuốc được sử dụng trong liệu pháp này có thể là chất ức chế FLT3 hoặc chất ức chế tyrosine kinase với tác dụng chống lại các protein khiếm khuyết, giúp kiểm soát tình trạng phát triển quá mức của các tế bào ác tính.

1.3. Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch tác động đến hệ thống miễn dịch, từ đó giúp cơ thể đủ khả năng chống lại sự tấn công của các tế bào ác tính.

1.4. Ghép tế bào gốc đồng loài

Trong một số trường hợp đủ điều kiện, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định người bệnh bạch cầu cấp cấp ghép tế bào gốc đồng loài. Hiệu quả điều trị bệnh bằng cách cấy ghép tế bào gốc có thể khác nhau ở mỗi trường hợp.

2. Chăm sóc sau khi xuất viện

Sau quá trình điều trị chuyên sâu, người mắc bệnh lý này cần được chăm sóc đặc biệt để sớm phục hồi. Một số điều cần lưu ý trong quá trình chăm sóc người bệnh bạch cầu cấp tính gồm:

• Người bệnh có thể phải đối mặt với nhiều tác dụng phụ của các phương pháp điều trị, chẳng hạn như buồn nôn, nôn ói, chán ăn, mất ngủ, khó thở… Gia đình cần trao đổi với bác sĩ về nguy cơ khởi phát các tác dụng phụ này để có biện pháp xử trí kịp thời.
• Người bệnh cần tuân thủ chế độ dinh dưỡng cân bằng, khoa học và tập trung bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể. Bởi sau quá trình điều trị bệnh máu ác tính, sức khỏe tổng thể của người bệnh thường suy giảm và cần được tăng cường bổ sung dinh dưỡng để sớm hồi phục.
• Gia đình cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để có biện pháp xử trí phù hợp, giúp người bị bạch cầu cấp tránh khỏi những cảm xúc tiêu cực. Có như vậy, sức khỏe tinh thần của người bệnh mới được phục hồi trong thời gian sớm nhất.

Câu hỏi thường gặp

1. Bị bệnh ung thư máu bạch cầu cấp có nguy hiểm không?

Bạch cầu cấp là bệnh lý nguy hiểm, tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe thậm chí đe dọa tính mạng của người bệnh nếu không được điều trị kịp thời. Hiện nay, nguyên nhân gây bệnh vẫn chưa được xác định chính xác, vì vậy vẫn chưa có cách phòng bệnh bạch cầu cấp cụ thể.

2. Bị bệnh bạch cầu cấp có chữa được không?

Nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, tiên lượng ung thư máu bạch cầu cấp tương đối khả quan, một số trường hợp bệnh được chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, tiên lượng bệnh có thể khác nhau ở mỗi trường hợp, tùy thuộc vào thể trạng, độ tuổi của người bệnh, giai đoạn và mức độ của bệnh.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh bạch cầu tại khoa Nội Tổng hợp, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tóm lại, chậm trễ trong việc chẩn đoán và điều trị bạch cầu cấp có thể đe dọa tính mạng của người bệnh. Trong trường hợp cần được bác sĩ tư vấn, giải đáp thêm các thắc mắc bệnh bạch cầu cấp là gì, điều trị ra sao và các vấn đề liên quan, người bệnh có thể liên hệ đến Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được bác sĩ tư vấn chi tiết.