Bệnh tim to ở người cao tuổi: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Tình trạng tim to ở người cao tuổi nếu không được phát hiện và điều trị sớm, có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như suy tim, cục máu đông, ngừng tim, tử vong đột ngột… Vậy đâu là nguyên nhân gây ra tình trạng tim to ở người cao tuổi? Triệu chứng và phương pháp điều trị?

Bệnh tim to ở người cao tuổi có nghiêm trọng không?

Bệnh tim to là tình trạng tim lớn hơn so với bình thường, tim có thể bị dày lên hoặc giãn ra bất thường, ảnh hưởng đến khả năng bơm máu của tim. Tim to là tình trạng bệnh chứ không phải một bệnh lý cụ thể nào cả. Tim to có thể xảy ra ở một phần của trái tim hoặc toàn bộ tim. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh mà tình trạng tim to có thể tạm thời hoặc vĩnh viễn.

Tim to khi phát hiện và can thiệp sớm có thể kiểm soát được triệu chứng, hạn chế biến chứng. Hầu hết người bệnh có thể sống như người bình thường. Tuy nhiên, ở người cao tuổi thì đây là tình trạng nghiêm trọng cần được can thiệp điều trị sớm. Nếu để lâu, tim to sẽ tiến triển nặng khiến việc điều trị khó đạt được kết quả tốt. Bên cạnh đó, người cao tuổi thường có nhiều bệnh nền kèm theo, nếu không kiểm soát tốt các bệnh lý liên quan cũng sẽ khiến tình trạng tim to trở nên nghiêm trọng hơn. Nguy cơ gặp các biến chứng ở người cao tuổi cao hơn so với người trẻ.

Nguyên nhân tim to ở người cao tuổi

Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây tim to: bệnh cơ tim dãn nở, bệnh cơ tim phì đại, bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ, bệnh van tim, bệnh tim bẩm sinh… Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng tim to là do bệnh động mạch vành. Tại Mỹ, có khoảng 18 triệu người từ 20 tuổi trở lên gặp phải tình trạng này. Suy tim sung huyết thường do cơ tim dãn nở gây ra, là nguyên nhân hàng đầu khiến người trên 56 tuổi phải nhập viện.

Các nguyên nhân khác có thể gây tim to ở người cao tuổi bao gồm:

• Thiếu máu.
• Viêm khớp dạng thấp.
• Rối loạn nhịp tim.
• Bệnh sarcoid.
• Tăng huyết áp.
• Đái tháo đường.
• Bệnh cường giáp.
• Suy giáp.
• Suy thận.
• Các bệnh về phổi như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, tăng áp phổi.
• Béo phì. (1)

Nguy cơ tim to ở người già có cao hơn không?

Người cao tuổi có nguy cơ mắc phải tim to cao hơn. Nguyên nhân là do nhóm đối tượng này tiềm ẩn nhiều yếu tố nguy cơ gây bệnh hơn so với người trẻ:

• Càng lớn tuổi, tính đàn hồi của các động mạch càng giảm dần. Khi đó, các mạch máu bị xơ cứng lại và giảm tính đàn hồi, làm tăng huyết áp, tăng nguy cơ gây ra chứng tim to ở người cao tuổi.
• Rối loạn nhịp tim, đặc biệt là rung nhĩ phổ biến hơn ở những người tuổi.
• Người cao tuổi thường mắc các bệnh lý làm tăng nguy cơ dẫn đến bệnh tim to như: tăng huyết áp, đái tháo đường, cholesterol cao, bệnh thận mạn. (2)

Triệu chứng tim to ở người cao tuổi

Nhiều trường hợp người bệnh bị tim to nhưng không có triệu chứng hoặc các triệu chứng không rõ ràng, khó nhận biết. Do đó, phần lớn các trường hợp được phát hiện ở giai đoạn muộn, đã tiến triển đến mức độ nặng, nguy cơ gây các biến chứng đe dọa tính mạng.

Các triệu chứng của tình trạng tim to người cao tuổi có thể gặp phải bao gồm:

• Khó thở có thể xảy ra ngay cả khi nằm hoặc khi hoạt động gắng sức.
• Hụt hơi.
• Chóng mặt.
• Nhịp tim không đều.
• Sưng phù ở chân, bàn chân hoặc bụng.
• Dễ mệt mỏi, thiếu năng lượng một cách bất thường.

Biến chứng của tình trạng tim to ở người cao tuổi

Các biến chứng của tình trạng tim to ở người cao tuổi có thể xảy ra tùy thuộc vào nguyên nhân gây tim to.

1. Suy tim

Ở bệnh nhân bị tim to, cơ tim dày lên hoặc giãn nở làm hạn chế khả năng bơm máu của tim, lâu dần dẫn đến suy tim, khiến người bệnh mệt mỏi, khó thở khi hoạt động gắng sức. Suy tim là hậu quả cuối cùng của cơ chế bệnh sinh.

2. Hở van tim

Khi tim to ra, các van có thể bị kéo căng, dẫn đến rò rỉ. Khoảng không gian cho máu lưu thông qua van bị giảm đi khiến máu chảy qua van dồn dập hơn, làm tăng áp lực của dòng máu lên van tim và dẫn đến hở van tim. (3)

3. Hình thành cục máu đông

Hoạt động bơm máu của tim bị suy yếu làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong tim. Tình trạng này rất nguy hiểm vì cục máu đông có thể vỡ ra, di chuyển theo dòng máu đến phổi gây thuyên tắc phổi hoặc đến não gây đột quỵ.

4. Đột quỵ tim

Đột quỵ tim hay còn gọi là nhồi máu cơ tim cấp, là biến chứng xảy ra khi dòng máu nuôi tim bị tắc đột ngột khiến mô cơ tim bị tổn thương. Đây là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở mọi độ tuổi, đặc biệt là ở những người mắc bệnh động mạch vành.

>> Xem thêm: Bệnh tim to có nguy hiểm không? Ảnh hưởng sức khỏe ra sao?

Phương pháp chẩn đoán tim to ở người cao tuổi

Để chẩn đoán tình trạng tim to ở người cao tuổi, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh để đánh giá kích thước và chức năng của tim bao gồm:

1. X-quang ngực

Chụp X-quang ngực sẽ giúp bác sĩ thấy được hình ảnh của tim, phổi, đường thở và xương sườn. Nếu kết quả chụp X-quang cho thấy tim to, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện thêm các phương pháp cận lâm sàng khác để xác định tình trạng tim to và tìm ra nguyên nhân.

2. Điện tâm đồ

Điện tâm đồ là phương tiện ghi lại tín hiệu điện trong tim thông qua các miếng dán điện cực được dán trên ngực của người bệnh và được kết nối với máy tính. Điện tâm đồ giúp phát hiện được dãn buồng tim dựa vào tiêu chuẩn điện thế, hoặc phát hiện các bất thường khác ở tim như rối loạn nhịp, nhồi máu cơ tim cũ, thiếu máu cơ tim,…là nguyên nhân gây tim to.

3. Siêu âm tim

Siêu âm tim là phương tiện chính yếu giúp chẩn đoán tim to (đo kích thước vách tim, các buồng tim), đáng giá chức năng co bóp của tim và nguyên nhân gây tim to như bệnh van tim, bệnh tim bẩm sinh, thiếu máu cơ tim, tăng áp động mạch phổi,…

4. Chụp CT tim

Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính (chụp CT) sử dụng tia X để tái tạo hình ảnh 2 chiều – 3 chiều của cấu trúc tim: màng tim, mạch vành, cơ tim và van tim giúp bác sĩ có chẩn đoán chính xác về các bệnh lý tim mạch, trong đó có tình trạng tim to.

Hiện tại, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh trang bị hệ thống máy chụp CT 1975 lát cắt đồng bộ chính hãng duy nhất ở Việt Nam, được đặt hàng đầu tiên tại Đông Nam Á, có thể phát hiện nhanh tổn thương nhỏ, vùng thiếu máu cơ tim hoặc nhồi máu phổi trong vòng 0,23 giây, lượng tia xạ cực thấp.

5. Nghiệm pháp gắng sức

Nghiệm pháp này giúp theo dõi nguồn cung cấp máu vào tim, khả năng hoạt động và chức năng tim. Thông qua hình ảnh siêu âm, bác sĩ so sánh hình ảnh của tim trước và sau khi gắng sức, cho phép xác định các thay đổi hoặc bất kỳ bất thường nào xảy ra ở tim.

6. MRI tim

MRI cung cấp hình ảnh có độ phân giải cao, rõ ràng, giúp bác sĩ quan sát được mạch máu và sự lưu thông máu, lượng máu tâm thất trái bơm ra và kiểm tra chức năng tim. Kết quả chụp MRI tim có thể giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh cơ tim như cơ tim giãn, phì đại cơ tim, tình trạng viêm cơ tim…

7. Xét nghiệm di truyền

Bệnh tim to có thể do di truyền. Vì vậy, nếu trong gia đình có người thân từng mắc bệnh tim to, bác sĩ sẽ khuyến nghị những thành viên còn lại trong gia đình thực hiện xét nghiệm di truyền và kiểm tra gen để tìm gen đột biến gây bệnh.

Điều trị tình trạng tim to ở người cao tuổi như thế nào?

Điều trị tim to ở người cao tuổi cần tập trung vào điều trị nguyên nhân cơ bản như:

• Bệnh động mạch vành: Khai thông vị trí tắc nghẽn trong lòng mạch bằng nong bóng, đặt stent hoặc phẫu thuật bắc cầu động mạch vành, giúp cải thiện lưu lượng máu đến cơ tim.
• Tăng huyết áp: Người cao tuổi là nhóm đối tượng thường bị tăng huyết áp. Vì vậy, cần kiểm soát tốt các chỉ số huyết áp thông qua qua điều chỉnh lối sống và sử dụng thuốc theo chỉ định để giúp ngăn ngừa các tổn thương ở cơ tim, giúp tim hoạt động tốt hơn.
• Tránh lạm dụng rượu, ma túy hoặc hút nhiều thuốc lá: Tránh các chất có hại này có thể giúp cải thiện chức năng tim cũng như giúp giảm triệu chứng tim to.
• Bệnh van tim: Phẫu thuật sửa chữa hay thay thế van tim đối với các trường hợp van tim bị tổn thương gây tim to.

1. Điều trị bằng thuốc

Khi tình trạng tim to gây suy tim sung huyết, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc để giúp giảm bớt triệu chứng và cải thiện chức năng tim:

• Thuốc lợi tiểu: Làm tăng lượng nước tiểu, từ đó giúp làm giảm lượng natri và nước trong cơ thể, có thể giúp hạ huyết áp, giảm khó thở, gan nhỏ lại và bớt phù chân.
• Các loại thuốc hạ huyết áp: Một số loại thuốc giúp điều trị tăng huyết áp, đặc biệt ở người cao tuổi, thường được chỉ định để giúp đưa huyết áp về mức ổn định và cải thiện chức năng tim như: thuốc chẹn beta, thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACEi) hoặc thuốc ức chế thụ thể angiotensin II (ARB).
• Thuốc kháng đông: Ngăn ngừa hình thành các cục máu đông ở bệnh nhân có rung nhĩ hoặc huyết khối trong buồng tim.
• Thuốc chống loạn nhịp tim làm chậm nhịp tim và tăng lực co bóp của tim. (4)

>> Xem thêm: Bệnh tim to có chữa được không? 8 cách điều trị bệnh hiệu quả

2. Đặt thiết bị cấy ghép

Nếu người bệnh không đáp ứng điều trị bằng thuốc, bác sĩ có thể chỉ định đặt thiết bị cấy ghép giúp điều hòa nhịp tim và cải thiện tình trạng tim to. Hai thiết bị thường được dùng là thiết bị tái đồng bộ tim (CRT) và máy khử rung tim cấy ghép (ICD).

3. Phẫu thuật

Tùy vào nguyên nhân gây tim to, bác sĩ sẽ có chỉ định phương pháp phẫu thuật thích hợp:

• Phẫu thuật van tim: Phẫu thuật để sửa chữa hoặc thay van tim nếu cần. Đối với người cao tuổi cần thay van tim, van sinh học là lựa chọn thích hợp nhất.
• Phẫu thuật bắc cầu mạch vành: Chỉ định trong điều trị bệnh mạch vành hoặc cấp cứu nhồi máu cơ tim có nhiều vị trí tắc nghẽn, giúp khôi phục nhanh chóng dòng máu nuôi tim.
• Ghép tim: Đây là lựa chọn cuối cùng khi người bệnh không đáp ứng điều trị với tất cả các phương pháp trên. Tuy nhiên, thời gian chờ để có trái tim hiến tặng phù hợp là rất lâu. Vì vậy, người bệnh sẽ được chỉ định đặt thiết bị hỗ trợ tâm thất trái, hỗ trợ tim bơm máu trong thời gian chờ.

Biện pháp phòng ngừa tim to ở người cao tuổi

Người cao tuổi, người có tiền sử gia đình từng mắc tim to, người có các yếu tố nguy cơ như mắc phải bệnh tim tim mạch do xơ vữa, bệnh cơ tim phì đại, cơ tim giãn nở, bệnh lý về van tim… nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe theo định kỳ để phát hiện và điều trị sớm. Song song với đó, nên điều chỉnh về lối sống để giúp phòng ngừa các yếu tố gây tim to cũng như các bệnh lý liên quan đến tim mạch khác như:

• Có chế độ ăn uống lành mạnh, tốt cho tim như: ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá; hạn chế những thực phẩm được chế biến sẵn, thực phẩm nhiều muối, đồ chiên…
• Giảm lượng muối trong khẩu phần ăn theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Không hút thuốc lá.
• Tránh uống rượu, bia, các thức uống có chứa chất kích thích.
• Vận động, tập thể dục đều đặn, ít nhất 5 buổi/tuần với khoảng 30 phút mỗi buổi tập.
• Ngủ đủ giấc.
• Thư giãn tinh thần, tránh căng thẳng quá mức.
• Ổn định huyết áp, cholesterol và bệnh tiểu đường.
• Đạt và duy trì cân nặng ở mức phù hợp, nên giảm cân khoa học nếu bị thừa cân – béo phì.

Bên cạnh đó người cao tuổi nên đến bệnh viện để kiểm tra sức khỏe tim mạch định kỳ, giúp phát hiện và điều trị sớm các vấn đề hoặc bệnh lý liên quan đến tim.

Trung tâm Tim mạch – Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh chẩn đoán và điều trị các bệnh lý về tim mạch từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ đến người trưởng thành với hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại như: máy đo điện tim, Holter ECG, siêu âm tim và mạch máu 4D, MSCT tim và động mạch vành, máy chụp CT 1975 lát cắt tích hợp AI, hệ thống chụp và can thiệp mạch số hóa xóa nền (DSA)… Đội ngũ các chuyên gia tim mạch giàu kinh nghiệm sẽ trực tiếp thăm khám và đưa ra phác đồ “cá thể hóa” cho bệnh nhân, giúp điều trị hiệu quả tốt nhất.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:

Tim to ở người cao tuổi là tình trạng nguy hiểm, cần được thăm khám và điều trị sớm để tránh biến chứng. Không chỉ riêng người cao tuổi mà tất cả những ai có các yếu tố nguy cơ tim mạch đều nên có lối sống khoa học và thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện, điều trị sớm các yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch.