Đau khớp bàn chân có thể xảy ra với bất cứ ai. Ngoài yếu tố cơ năng, nguyên nhân còn đến từ các bệnh lý xương khớp phổ biến. Lý do gây đau nhức khớp bàn chân là gì? Điều trị như thế nào?
Đau khớp bàn chân là tình trạng đau nhức và khó chịu tại một hoặc nhiều khớp của bàn chân. Cơn đau thường xảy ra đột ngột hoặc kéo dài âm ỉ. Nguyên nhân có thể xuất phát từ chấn thương khi vận động, biến dạng bàn chân hoặc là biểu hiện của các bệnh lý xương khớp.
Bàn chân một trong những bộ phận quan trọng của chi dưới, kéo dài từ mắt cá chân đến đầu ngón chân. Cấu tạo gồm 26 xương, hơn 30 khớp cùng các cấu trúc dây chằng, sụn, bao hoạt dịch, gân, cơ và những thành phần khác. Bàn chân làm nhiệm vụ nâng đỡ toàn bộ trọng lượng cơ thể, đồng thời hỗ trợ những hoạt động như đi lại, đứng thẳng, chạy nhảy…
Do cấu trúc phức tạp và phải chịu áp lực thường xuyên, bàn chân rất dễ bị tổn thương dẫn đến đau nhức. Những khu vực thường chịu ảnh hưởng gồm cổ chân, gót chân, gan bàn chân và ngón chân. Tổn thương có thể xuất hiện ở một hoặc cả hai bàn chân, gây khó khăn khi di chuyển, vận động và sinh hoạt. Thăm khám và chẩn đoán sớm góp phần xác định chính xác nhất nguyên nhân gây đau khớp bàn chân, từ đó điều trị kịp thời và phòng tránh những vấn đề sức khỏe liên quan.
Đây là một trong những nguyên nhân gây đau khớp bàn chân phổ biến. Những dạng chấn thương thường gặp ở khớp bàn chân gồm:
Nhiễm trùng ở khớp (hoặc viêm khớp nhiễm trùng) xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào khớp bàn chân thông qua vết thương hở. Ngoài ra, tổn thương ở cơ quan khác nhưng không được can thiệp kịp thời cũng có thể lan rộng đến vùng bàn chân và gây viêm nhiễm.
Đây là tình trạng các khớp và mô mềm của bàn chân bị viêm, dẫn đến đau nhức và sưng tấy ở vị trí tổn thương. Nguyên nhân gây bệnh có thể do bàn chân bị biến dạng cơ học, mắc các bệnh xương khớp, bệnh lý tự miễn hoặc bệnh rối loạn chuyển hóa. Viêm khớp cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau khớp bàn chân.
Viêm khớp dạng thấp (RA) là một bệnh lý tự miễn, gây viêm bao hoạt dịch khớp, khiến khớp trở nên sưng đau và nóng đỏ. Bệnh có thể ảnh hưởng đến bất cứ khớp nào của cơ thể, đặc biệt là những khớp đối xứng. Trong đó, hơn 90% trường hợp mắc RA sẽ xuất hiện triệu chứng ở bàn chân và mắt cá chân [1].
Đây là một dạng viêm khớp thường xảy ra ở người bị vảy nến và có thể ảnh hưởng đến bất cứ khớp nào, bao gồm bàn chân. Bệnh thường khiến các ngón chân sưng to như xúc xích. Kèm theo đó là tình trạng đau ở các điểm bám gân và dây chằng, đặc biệt là sau gót chân (viêm gân Achilles) hoặc lòng bàn chân (viêm cân gan bàn chân).
Đây là tình trạng hình thành u xương ở bên trong khớp ngón chân cái – khớp nối ngón chân cái với bàn chân. Khối u hình thành do áp lực kéo dài lên, đẩy khớp ngón chân cái ra khỏi vị trí ban đầu và hướng về những ngón chân khác. Tình trạng này có thể khiến ngón chân cái bị sưng tấy, đau nhức, không thể gập ngón chân và cử động [2]. Trong một số trường hợp, cơn đau còn khiến người bệnh không thể mang một số loại giày nhất định.
Dù rất hiếm gặp nhưng bệnh Freiberg cũng là nguyên nhân gây đau khớp bàn chân. Đây là tình trạng hoại tử vô mạch ở xương bàn chân, ảnh hưởng chủ yếu đến xương bàn chân thứ hai. Tổn thương khiến đầu xương bị xẹp, dễ gây thoái hóa và viêm khớp. Người bệnh có thể cảm thấy đau và sưng ở vùng đầu xương bàn chân, đặc biệt khi đi bộ hoặc mang giày.
Đây là tình trạng tổn thương các bao hoạt dịch xung quanh khớp bàn chân. Bao hoạt dịch là những túi nhỏ chứa chất lỏng làm nhiệm vụ giảm ma sát giữa các đầu xương khi chuyển động. Khi những túi này bị viêm, bàn chân sẽ trở nên sưng đỏ, kèm theo cảm giác ấm nóng ở vùng bị ảnh hưởng. Cơn đau khiến người bệnh gặp khó khăn khi thực hiện những hoạt động thường ngày.
Đây là tình trạng tổn thương gân – các mô nối xương và cơ, dẫn đến viêm. Tuy không ảnh hưởng trực tiếp đến khớp nhưng viêm gân có thể gây đau và nhạy cảm xung quanh khớp. Những vị trí dễ bị ảnh hưởng gồm gót chân và mắt cá chân.
Đau khớp bàn chân còn có thể do mắc bệnh gout. Đây là một dạng viêm khớp xảy ra khi axit uric tích tụ trong cơ thể quá mức. Khớp bàn chân là một trong những khớp dễ bị ảnh hưởng nhất với những triệu chứng như đau nhức dữ dội, sưng tấy, ấm nóng quanh khớp…
Ngoài ra, khớp bàn chân bị đau nhức còn có thể do những bệnh lý như u dây thần kinh morton, viêm gót chân, hội chứng ống cổ chân, bàn chân bẹt… Tùy theo nguyên nhân mà có phương pháp điều trị thích hợp. Do đó, người bệnh nên thăm khám để được chẩn đoán và xây dựng phác đồ điều trị tối ưu.
Đau khớp bàn chân gây ra những triệu chứng khác nhau phụ thuộc vào nguyên nhân, vị trí tổn thương và mức độ nghiêm trọng. Thông thường, người bệnh có thể nhận thấy những biểu hiện như:
Người bệnh nên thăm khám ngay khi tình trạng đau khớp bàn chân kéo dài nhiều ngày mà không thuyên giảm. Đặc biệt khi kèm theo những dấu hiệu như ngứa ran, tê bì bàn chân; vùng tổn thương xuất hiện vết loét, nhiễm trùng; sưng nóng và đỏ khớp; sốt…
Để chẩn đoán nguyên nhân gây đau khớp bàn chân, trước tiên bác sĩ sẽ khám lâm sàng, khai thác triệu chứng, vị trí đau, bệnh sử và những thông tin cần thiết. Đồng thời, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện những động tác như đi bộ, gập/duỗi bàn chân, nhón chân… Điều này giúp đánh giá sơ bộ về mức độ đau và cứng khớp để chỉ định phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng tiếp theo như:
Đau nhức xương khớp bàn chân có thể được điều trị bằng một hoặc kết hợp những phương pháp sau:
Phương pháp này được khuyến cáo cho những trường hợp đau ở mức độ nhẹ và không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt. Người bệnh nên tránh hoạt động mạnh và tạo áp lực lên bàn chân, đặc biệt là khu vực tổn thương. Điều này giúp xương khớp được thư giãn, hạn chế bệnh tiến triển nặng hơn.
Tùy theo tình trạng tổn thương và sức khỏe của người bệnh, bác sĩ sẽ hướng dẫn những bài tập vật lý trị liệu phù hợp. Việc tập luyện giúp hạn chế tình trạng đau nhức, căng cứng cơ và tăng độ linh hoạt cho khớp. Qua đó cải thiện và duy trì sức mạnh xương khớp, đẩy nhanh quá trình hồi phục.
Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng một số loại thuốc để kiểm soát cơn đau và giảm viêm như các loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAID). Người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa xương khớp để được tư vấn loại thuốc, liều lượng và thời gian sử dụng phù hợp. Tránh tự ý mua thuốc hoặc dùng quá liều để phòng tránh những tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe.
Chườm đá giúp làm dịu cơn đau, hạn chế sưng, phù nề và viêm. Người bệnh có thể dùng nước đá hoặc túi gel lạnh và đặt trong khăn mềm hoặc túi chườm và đắp lên vùng tổn thương khoảng 15 – 20 phút. Tránh chườm đá lạnh trực tiếp lên da và chườm quá lâu vì có thể gây bỏng lạnh và ảnh hưởng đến các mô, cơ. Ngoài ra, không thực hiện biện pháp này nếu trên da có vết thương hở.
Biện pháp này góp phần hạn chế các hoạt động quá mức ở bàn chân, giúp khớp ổn định và tránh làm tổn thương nặng thêm. Đồng thời, mang nẹp cũng giúp giảm sưng và phù nề, hỗ trợ tích cực cho quá trình hồi phục. Người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để chọn loại nẹp và thời gian quấn phù hợp. Tránh băng bó quá chật gây cản trở lưu thông máu.
Phẫu thuật được cân nhắc trong trường hợp tình trạng đau khớp bàn chân kéo dài dai dẳng, không thuyên giảm dù đã áp dụng nhiều biện pháp điều trị bảo tồn. Tùy theo bệnh lý đang mắc phải và tình trạng sức khỏe của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phẫu thuật phù hợp và tối ưu. Người bệnh nên lựa chọn những bệnh viện uy tín, có đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại để đảm bảo an toàn khi thực hiện.
Thừa cân, béo phì có thể tăng áp lực lên khớp bàn chân và những khớp khác. Điều này làm tăng nguy cơ gãy xương, thoái hóa khớp, viêm khớp và những vấn đề sức khỏe khác. Do đó, kiểm soát cân nặng hợp lý là một trong những biện pháp phòng tránh đau nhức xương khớp bàn chân hiệu quả, đồng thời giảm thiểu khả năng mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ, suy giảm hệ miễn dịch…
Tập luyện thể thao khoảng 30 – 45 phút mỗi ngày và duy trì 3 – 5 ngày mỗi tuần góp phần tăng cường độ linh hoạt của khớp và hạn chế nguy cơ mắc bệnh xương khớp. Mỗi người nên lựa chọn những môn thể thao phù hợp và tập luyện dựa trên sức khỏe tổng thể. Lưu ý khởi động trước khi tập và thực hiện các bài tập vừa sức.
Để tăng cường sức khỏe xương khớp, mỗi người nên tiêu thụ những thực phẩm giàu canxi, omega-3, protein, vitamin D, magie, kẽm… Bạn có thể bổ sung những dưỡng chất này thông qua việc tiêu thụ các thực phẩm tự nhiên như sữa, cá béo, trứng, rau xanh, trái cây… Chú ý uống đủ nước mỗi ngày. Bên cạnh đó, tránh tiêu thụ quá mức rượu bia, thuốc lá, thức ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh và thức ăn nhiều muối, đường.
Người bị đau khớp bàn chân vẫn nên tập thể dục đều đặn để phục hồi và duy trì độ linh hoạt và sức mạnh xương khớp. Người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn những bài tập và cường độ tập luyện phù hợp. Trong quá trình tập, nếu cảm thấy mệt mỏi và đau nhức, hãy dừng lại nghỉ ngơi và theo dõi sức khỏe, tránh vận động quá sức khiến tổn thương lan rộng.
Người cao tuổi bị đau nhức khớp bàn chân nên tập luyện những bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, dưỡng sinh, Thái Cực Quyền… Để đảm bảo an toàn, nên có người theo dõi và hướng dẫn trong quá trình tập. Trước khi tập, cần khởi động kỹ lưỡng và nghỉ ngơi nếu cảm thấy mệt mỏi.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Có nhiều nguyên nhân gây đau khớp bàn chân. Một số trường hợp có thể tự khỏi trong vài ngày nhưng số khác có khả năng là dấu hiệu của những bệnh lý nguy hiểm. Do đó, nếu nhận thấy tình trạng đau nhức khớp kéo dài, người bệnh nên thăm khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
