Trong đêm, một người khỏe mạnh có thể trải qua nhiều tư thế ngủ khác nhau. Tư thế ngủ không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ mà còn có thể tác động đến các cơ quan nội tạng và hoạt động trao đổi chất bên trong cơ thể, đặc biệt là sức khỏe tim mạch. Cũng vì vậy có một số lập luận cho rằng nằm nghiêng bên trái bị ép tim, vậy dưới góc độ y khoa quan điểm này có thật sự đúng?
Nằm nghiêng bên trái bị ép tim là một trong những suy nghĩ phổ biến của rất nhiều người. Điều này xuất phát từ việc cho rằng tim nằm lệch về bên trái nên nếu nằm nghiêng về phía này sẽ khiến trọng lượng cơ thể dồn ép lên tim, gây khó thở, tức ngực.
Nhằm tìm ra tác động của tư thế nằm đối với sức khỏe tim mạch, một số nghiên cứu nhóm nhỏ đã từng được các nhà khoa học thực hiện. Chẳng hạn, trong một nghiên cứu năm 1997, các nhà khoa học phát hiện tư thế nằm nghiêng bên trái có thể làm thay đổi rõ ràng về sóng điện tâm đồ.
Các nghiên cứu sau đó cũng chỉ ra rằng tư thế cơ thể và ngực có thể gây ra những thay đổi trong dạng sóng điện tâm đồ, nhưng không có nghiên cứu nào khám phá rõ nguyên lý nhất quán của những thay đổi như vậy một cách có hệ thống.
Một nghiên cứu rõ ràng hơn vào năm 2018 cho thấy, khi các đối tượng tham gia nghiên cứu nằm nghiêng về bên trái trong lúc ngủ, do tác động của trọng lực lên tim, vị trí của tim thay đổi, gây ra những thay đổi trong vectơ điện tâm đồ của mặt phẳng trán và mặt phẳng ngang, dẫn đến sự thay đổi trong điện tâm đồ. Khi nằm nghiêng về bên phải, tim được trung thất nâng đỡ, dẫn đến không dao động tự do và dạng sóng điện tâm đồ hầu như không thay đổi.
Tuy nhiên cần hiểu rằng các nghiên cứu trên chỉ chỉ ra mối liên hệ giữa chuyển động tư thế nằm ảnh hưởng trên sóng điện tâm đồ và chỉ được sử dụng như một kỹ thuật để phân loại tư thế nằm thuận tiện.
Cho đến nay, không có nghiên cứu nào thực sự đưa ra được bằng chứng kết luận nằm nghiêng bên trái gây ảnh hưởng xấu cho tim, vì vậy tư thế ngủ không được coi là một yếu tố nguy cơ về tim mạch đối với người khỏe mạnh, những kết luận như nằm nghiêng bên trái bị đau tim là không đủ cơ sở.
Tương tự giả thuyết cho rằng nằm nghiêng bên trái bị ép tim, việc nằm nghiêng bên phải cũng bị cho là có thể làm hạn chế lưu lượng máu trở về tim do tĩnh mạch chủ dẫn về bên phải tim bị chèn ép, tuy nhiên điều này cũng chưa có đủ bằng chứng. Tư thế ngủ phù hợp phụ thuộc vào thói quen và tình trạng sức khỏe của mỗi người.
Đối với bệnh nhân suy tim, tư thế nằm có liên quan mật thiết với hoạt động của hệ thần kinh tự chủ. Cụ thể, khi nằm nghiêng sang phải, trương lực giao cảm giảm, hoạt động của hệ đối giao cảm tăng lên, điều này có lợi cho bệnh nhân suy tim hoặc sau nhồi máu cơ tim mà không có nhịp tim chậm, do đó các bệnh nhân này thường phản hồi rằng tư thế nằm nghiêng bên phải giúp họ cảm thấy thoải mái hơn và chất lượng giấc ngủ cũng tốt hơn.
Chúng ta biết rằng các quan niệm tư thế nằm nghiêng bên phải hay nằm nghiêng phía bên trái bị ép tim là không đủ bằng chứng. Và như vậy, không có một lời khuyên cố định nào về tư thế tốt nhất cho tim.
Y học tư thế nghiên cứu tác động của trọng lực lên các chức năng của cơ thể con người và khả năng ảnh hưởng đến nhiều bệnh khác nhau bằng cách thay đổi tư thế của cơ thể (1). Chẳng hạn:
Như vậy đối với một người khỏe mạnh, tư thế ngủ tốt nhất cho tim là tư thế đảm bảo bạn có một giấc ngủ thoải mái, chất lượng. Nếu bạn có vấn đề về sức khỏe tim mạch, điều cần làm là lựa chọn tư thế phù hợp với tình trạng của bản thân, nếu cần thiết có thể tham khảo tư vấn của chuyên gia sức khỏe. (2)
Điều cốt lõi là luôn đảm bảo chất lượng giấc ngủ phù hợp với nhịp độ sinh hoạt, bởi lẽ những vấn đề về tim có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ và ngược lại. Nếu không ngủ đủ giấc, nguy cơ mắc bệnh tim và đau tim sẽ tăng lên bất kể tuổi tác, cân nặng, mức độ tập thể dục hay hút thuốc.
Ngưng thở khi ngủ là một dạng rối loạn phổ biến liên quan đến sự tắc nghẽn đường hô hấp, tình trạng này khiến người bệnh luân phiên ngừng thở nhiều lần trong đêm và thường đi đôi với chứng ngủ ngáy.
Ngưng thở khi ngủ không được điều trị có thể làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh, bao gồm huyết áp cao, bệnh tim, đột quỵ, đái tháo đường và một số hội chứng đau đầu.
Đối với người mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ, tư thế nằm có ảnh hưởng quan trọng. Ở tư thế nằm ngửa, đường kính và sức cản của đường thở trên lớn hơn. Ngoài ra, đường thở trên cũng có xu hướng bị xẹp nhiều hơn ở tư thế nằm ngửa so với tư thế nằm nghiêng. Do đó, những bệnh nhân bị chứng ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn nhẹ có thể cải thiện triệu chứng bằng cách tránh nằm ngửa khi ngủ
Giấc ngủ có ảnh hưởng lớn ở những bệnh nhân suy tim. Ở những người bình thường, giấc ngủ thường ở tư thế nằm ngửa với sự suy giảm chức năng giao cảm, trương lực phế vị tăng cao và do đó cung lượng tim và thông khí phút tương đối thấp hơn, tạo điều kiện cho cơ thể phục hồi. (3)
Tuy nhiên, ở những bệnh nhân suy tim có thể không trải qua cùng mức độ thay đổi hoạt động tự chủ và tư thế nằm ngửa có thể gây áp lực lớn lên hệ thống phôi, do đó người mắc suy tim có thể cần tránh tư thế này.
Mặc khác, ở một nửa số bệnh nhân suy tim mắc một trong hai loại ngưng thở khi ngủ: ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn hoặc ngưng thở khi ngủ trung ương, một số người bệnh có thể mắc cả hai loại.
Ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn có khả năng là nguyên nhân gây suy tim do áp lực nội ngực âm lớn, tình trạng thiếu oxy và tăng cacbon dioxit liên quan đến ngưng thở, kết thúc bằng sự thức tỉnh và tăng huyết áp toàn thân liên quan đến tổn thương nội mô và xơ vữa động mạch sớm.
Do đó, việc đảo ngược tình trạng ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn giúp cải thiện huyết áp, co bóp tâm thu và rối loạn chức năng tự chủ. Một trong nhưng phương pháp được khuyến cáo là tránh nằm ngửa khi ngủ trong trường hợp này.
So với người bình thường, những người có vấn đề về tim mạch như huyết áp cao, bệnh động mạch vành, suy tim hoặc có tiền sử đột quỵ thường có xu hướng ngủ kém hơn, đặc biệt là do chứng ngưng thở khi ngủ – tình trạng mà đường thở tạm thời bị xẹp nhiều lần trong khi ngủ, khiến cơ thể không được cung cấp oxy. Thông thường giấc ngủ kéo dài 7-8 giờ được coi là đủ với một người trường thành, tuy nhiên điều cần ưu tiên hơn là chất lượng giấc ngủ. Để cải thiện vấn đề này, người bệnh tim mạch có thể áp dụng các biện pháp sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Chất lượng giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe tim mạch. Tuy nhiên những quan niệm về tư thế ngủ tạo ra nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch như nằm nghiêng bên trái bị ép tim là thiếu cơ sở. Để có một trái tim khỏe mạnh, điều chúng ta cần làm là duy trì lối sống khoa học, đảm bảo nhịp độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, đồng thời chủ động thăm khám sức khỏe định kỳ để tìm ra các bất thường nhằm can thiệp sớm.
