Sỏi niệu đạo là 1 loại sỏi tiết niệu, chủ yếu ảnh hưởng đến nam giới do cấu tạo niệu đạo dài, hẹp và gấp khúc. Hiếm khi, sỏi niệu đạo xuất hiện ở nữ, bài viết này, bác sĩ khoa CKI Phạm Cao Tháp, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ tư vấn giải đáp thắc mắc xoay quanh sỏi niệu đạo ở nữ.
Sỏi niệu đạo ở nữ là tình trạng xuất hiện sỏi trong ống niệu đạo nữ, đoạn ống ngắn dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài cơ thể. Do cấu trúc niệu đạo của nữ giới ngắn và thẳng hơn nam giới, sỏi hiếm gặp hơn nhưng khi xảy ra lại dễ gây đau buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu và cảm giác tức vùng xương mu.
Sỏi có thể hình thành tại chỗ do nhiễm trùng tiết niệu kéo dài hoặc rơi từ bàng quang xuống. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, sỏi niệu đạo ở nữ có thể dẫn đến viêm nhiễm, tiểu không tự chủ hoặc hẹp niệu đạo mạn tính. Việc điều trị phụ thuộc vào kích thước sỏi, bao gồm thuốc, tán sỏi nội soi hoặc can thiệp ngoại khoa. (1)
Niệu đạo nữ có sự khác biệt về mặt giải phẫu so với niệu đạo nam. Niệu đạo nữ là 1 cấu trúc ống tương đối đơn giản và có mục đích duy nhất là dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài. Một đầu niệu đạo nối với bàng quang và đi qua điểm giao giữa xương mu và đi vào thành trước âm đạo. Niệu đạo nữ chỉ dài khoảng 2,3 – 4cm. Vì cấu trúc đơn giản nên niệu đạo nữ ít bị các bệnh nội tại hơn so với niệu đạo nam, trong đó có sỏi niệu đạo.
Trong khi niệu đạo nam có độ dài lên đến 20 cm và cấu tạo phức tạp hơn do 1 đầu niệu đạo nối với bàng quang và được bao quanh bởi tuyến tiền liệt. Với giải phẫu dài và gấp khúc nên có nguy cơ hình thành sỏi và kẹt sỏi cao hơn.
Nguyên nhân gây sỏi niệu đạo ở nữ được xác định do:
Viêm nhiễm tiết niệu kéo dài hay viêm đường tiết niệu mạn tính là nguyên nhân gián tiếp gây sỏi tiết niệu nói chung và sỏi niệu đạo nói riêng. Nữ giới có đường niệu đạo ngắn nên vi khuẩn từ bên ngoài dễ tấn công và gây viêm niệu đạo. Khi bị viêm niệu đạo, thành niệu đạo có xu hướng sưng đau, thu hẹp đường kính, tạo điều kiện cho sỏi từ bàng quang, thận, theo dòng nước tiểu trôi xuống và kẹt lại ở niệu đạo.
Hiếm khi sỏi di chuyển từ thận, niệu quản, bàng quang và kẹt lại ở niệu đạo nữ và gây bệnh sỏi niệu đạo. Điều này lại càng hiếm khi xảy ra nếu người bệnh có giải phẫu đường niệu đạo bình thường, không bị hẹp niệu đạo hay có túi thừa niệu đạo.
Hẹp niệu đạo bẩm sinh hoặc di chứng sau phẫu thuật khiến niệu đạo bị thu hẹp, các mô sẹo sau phẫu thuật có thể khiến đường tiểu dưới bị tắt nghẽn, tạo điều kiện cho sỏi kẹt lại. So với nam giới, sỏi niệu đạo ở nữ do hẹp niệu đạo hoặc mô sẹo sau phẫu thuật khá hiếm.
Sinh con qua đường tự nhiên khiến phụ nữ có nguy cơ cao bị hẹp niệu đạo, đặc biệt là những trường hợp có thời gian chuyển dạ kéo dài. Trong quá trình chuyển dạ, các mô ở sàn chậu, trong đó có niệu đạo dễ bị tổn thương và hình thành sẹo, thu hẹp niệu đạo nữ và tăng nguy cơ kẹt sỏi.
Triệu chứng sỏi niệu đạo ở nữ gồm:
Nữ giới mắc sỏi niệu đạo cần gặp bác sĩ khi có bất kỳ triệu chứng sỏi niệu đạo hoặc nghi ngờ mình mắc bệnh, gồm:
Chẩn đoán hình ảnh bằng siêu âm, nội soi bàng quang hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) hiện đang là phương pháp chẩn đoán sỏi niệu đạo ở nữ được bác sĩ tiết niệu áp dụng. Trong các trường hợp nghi ngờ có nhiễm trùng đường tiết niệu đang hoạt động hoặc cần xác định thêm các yếu tố nguy cơ, thành phần sỏi người bệnh có thể cần thực hiện thêm xét nghiệm nước tiểu.
Cách điều trị sỏi niệu đạo nữ hiệu quả phụ thuộc kích thước, vị trí, cấu tạo thành phần sỏi và giải phẫu niệu đạo người bệnh. Hiện sỏi niệu đạo nữ được điều trị bằng cách:
Bác sĩ có thể kê đơn thuốc chẹn alpha, thuốc chẹn kênh canxi, corticosteroid và chất ức chế phosphodiesterase-5 (PDE5),… để kích thích cơ niệu đạo giãn nở, tống xuất sỏi ra ngoài. Thông thường sỏi niệu đạo ở nữ có thể đáp ứng điều trị với các nỗ lực tống sỏi nội khoa. Trong trường hợp không đáp ứng, bác sĩ cần can thiệp ngoại khoa điều trị.
Can thiệp ngoại khoa cho sỏi niệu đạo ở nữ được tiến hành với tiêu chí ít xâm lấn nhất. Với sỏi niệu đạo nói chung, ở cả nam lẫn nữ, bác sĩ sẽ ưu tiên sử dụng phương pháp phẫu thuật nội soi tán sỏi bằng laser. Trong đó, 1 ống nội soi mềm hoặc cứng, gắn camera sẽ được đưa vào cơ thể theo hướng ngược dòng niệu đạo, đến vị trí có sỏi.
Bác sĩ sử dụng năng lượng laser để phá hủy sỏi thành các mảnh vụn, những mảnh sỏi lớn có thể được loại bỏ khi bác sĩ rút ống nội soi, trong khi các mảnh vụn nhỏ hơn sẽ được đào thải tự nhiên khi người bệnh đi tiểu.
Nhìn chung, hiếm có trường hợp sỏi niệu đạo xảy ra ở nữ giới. Việc phòng ngừa sỏi niệu đạo ở nữ chủ yếu là ngăn ngừa các yếu tố nguy cơ hình thành sỏi và ngăn ngừa bị hẹp niệu đạo mắc phải. Tốt nhất nên uống đủ nước mỗi ngày để tăng cường trao đổi chất. Không nhịn tiểu để tạo điều kiện cho sỏi hình thành.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Nhìn chung, sỏi niệu đạo ở nữ là tình trạng hiếm gặp nhưng phức tạp, có liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe tiết niệu khác. Nếu có dấu hiệu bất thường, cần tới bệnh viện để được chẩn đoán và lên phác đồ điều trị kịp thời
