Cách phòng tránh bệnh sốt rét là điều được nhiều người quan tâm, bởi bệnh lây lan nhanh và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Vậy, có những cách phòng bệnh sốt rét nào hiệu quả? Bài viết được tư vấn bởi BS.CKII Lê Thị Mỹ Châu – Khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Lý do nhiễm bệnh sốt rét chủ yếu do vết cắn của muỗi Anopheles mang mầm bệnh là ký sinh trùng thuộc họ Plasmodium. Có 5 loài thuộc họ này có khả năng lây lan bệnh sốt rét. Nguy hiểm nhất gồm P.vivax và P.falciparum. Riêng ở Việt Nam, có 3 loại P. falciparum, P.vivax và P.malariae. Ngoài ra, nguyên nhân lây lan bệnh sốt rét còn có thể do những yếu tố sau:
Triệu chứng bệnh sốt rét thường khởi phát trong vòng 10 – 15 ngày sau khi bị muỗi mang mầm bệnh đốt. Biểu hiện ở mỗi người sẽ khác nhau tùy theo cơ địa và nhiều yếu tố khác. Ở dạng nhẹ, người bệnh sẽ nhận thấy những dấu hiệu điển hình như sốt, ớn lạnh, vã mồ hôi, đau đầu, nhức mỏi cơ, mệt mỏi và tiêu chảy. Khi bệnh tiến triển nặng, triệu chứng bệnh sốt rét sẽ trở nên trầm trọng hơn gồm co giật, kiệt sức, khó thở, vàng da, rối loạn ý thức, thậm chí tổn thương não và các cơ quan khác.
Những cách phòng chống bệnh sốt rét gồm:
Đây là một trong những cách phòng tránh bệnh sốt rét hàng đầu. Để tránh bị muỗi đốt, mỗi người nên chủ động thực hiện những biện pháp sau:
Biện pháp phòng chống bệnh sốt rét tiếp theo là diệt lăng quăng, ngăn muỗi sinh sôi và phát triển. Những cách để hạn chế muỗi cư trú và phát triển gồm:
Một trong các biện pháp phòng tránh bệnh sốt rét là sử dụng thuốc dự phòng sốt rét. Đặc biệt là với những người chuẩn bị đi vào rừng, du lịch đến những quốc gia hoặc khu vực có dịch bệnh bùng phát. Trước khi sử dụng thuốc, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn về loại thuốc, liều dùng và cách dùng phù hợp. Tránh tự ý mua thuốc nhằm phòng tránh những tác dụng không mong muốn.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã phê duyệt sử dụng 2 loại vắc xin RTS,S/AS01 và R21/Matrix-M lần lượt vào năm 2021 và 2023. Hai loại vắc xin được sử dụng chủ yếu tại một số quốc gia châu Phi và có tác dụng chống lại P. falciparum, ký sinh trùng gây bệnh sốt rét nguy hiểm nhất ở châu lục này (1). Tại Việt Nam hiện chưa triển khai vắc xin phòng bệnh sốt rét. Cách phòng tránh bệnh sốt rét tốt nhất vẫn là diệt muỗi và lăng quăng, áp dụng các biện pháp ngăn không cho muỗi đốt.
Những cách phòng tránh bệnh sốt rét trong cộng đồng có thể bao gồm:
Chính quyền địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền và thực hiện những cách phòng tránh bệnh sốt rét trong cộng đồng bằng cách kiểm tra, giám sát, xử lý ngay khi phát hiện số ca bệnh tăng lên đột ngột. Qua đó phối hợp với những bên liên quan để triển khai kịp thời biện pháp cách ly, điều trị và quản lý nguồn lây nhiễm, phòng tránh nguy cơ bệnh lây lan trên diện rộng.
Đây là một trong những cách phòng tránh bệnh sốt rét ở cộng đồng hiệu quả. Truyền thông góp phần nâng cao nhận thức của người dân về những thông tin liên quan như nguyên nhân, triệu chứng và cách bệnh lây truyền. Qua đó hiểu rõ mức độ nguy hiểm của bệnh sốt rét và chủ động thực hiện những cách phòng tránh sốt rét đúng đắn, hạn chế nguy cơ lây lan trong cộng đồng. Từ đó giúp người dân nhận biết dấu hiệu của bệnh để thăm khám kịp thời, thay vì tự điều trị tại nhà, dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng.
Điều này giúp cơ sở y tế có thể thực hiện các xét nghiệm cần thiết, chẩn đoán có mắc bệnh sốt rét hay không và đưa ra phương án điều trị phù hợp. Không chỉ bảo vệ sức khỏe của bản thân, khai báo y tế kịp thời còn hỗ trợ kiểm soát dịch bệnh, hạn chế nguy cơ lây lan trong cộng đồng.
Bất cứ ai cũng có nguy cơ mắc bệnh sốt rét. Tuy nhiên, khả năng nhiễm bệnh sẽ cao hơn nếu thuộc một trong những trường hợp sau:
Nếu xuất hiện những triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh sốt rét như sốt cao, rét run, đổ mồ hôi và mệt mỏi, người dân không nên tự ý điều trị tại nhà mà cần thực hiện khai báo y tế ở trạm y tế, bệnh viện hoặc trung tâm y tế dự phòng gần nhất. Đồng thời, người nghi ngờ mắc bệnh cần cung cấp những thông tin liên quan như triệu chứng gần đây, lịch sử di chuyển, nơi ở và những người tiếp xúc gần nhất.
Sau đó, nhân viên y tế sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán có phải mắc sốt rét không. Trường hợp mắc bệnh, người bệnh sẽ được cách ly và điều trị theo phương pháp phù hợp, hạn chế tối đa nguy cơ lây bệnh trên diện rộng.
Bệnh sốt rét nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng gồm: (2)
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bài viết đã cung cấp các thông tin cơ bản xung quanh cách phòng tránh bệnh sốt rét. Thực hiện những biện pháp phòng chống bệnh sốt rét có thể góp phần giảm nguy cơ mắc bệnh cho bản thân và bùng phát dịch trong cộng đồng. Nếu nhận thấy những dấu hiệu bất thường, người bệnh nên nhanh chóng đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.
