Cơ thể cần cholesterol để tạo ra các tế bào khỏe mạnh, duy trì hoạt động sống cần thiết của cơ thể. Tuy nhiên, khi cholesterol tăng cao có thể khiến các chất béo lắng đọng trong thành mạch, tích tụ dần thành mảng xơ vữa, cản trở sự lưu thông máu và gây ra nhiều vấn đề tim mạch, thậm chí là cơn đau tim, đột quỵ. Nam giới, người cao tuổi, người thiếu vận động, hay sử dụng rượu bia thuốc lá… cần chú ý 7 nguyên nhân cholesterol tăng cao dưới đây.
Cholesterol không thực sự có hại cho cơ thể, ngược lại còn tham gia vào quá trình tổng hợp màng tế bào, có vai trò quan trọng trong hoạt động của tế bào sợi thần kinh và sản xuất hormone, giúp cơ thể hoạt động khỏe mạnh.
Cholesterol cùng với triglycerid và phospholipid là 3 loại lipid quan trọng trong máu. Trong một xét nghiệm cholesterol máu (hay còn gọi xét nghiệm lipid máu), sẽ đưa ra những kết quả sau đây và giá trị tham chiếu an toàn là:
Một người được xác định cholesterol cao khi các giá trị ghi nhận được nằm ngoài phạm vi bình thường. Ví dụ khi LDL-C (mỡ máu xấu) là 3,7 mmol/L (cao hơn mức bình thường là 3,4).
Cholesterol tăng càng cao so với ngưỡng giá trị bình thường, càng chứng tỏ người bệnh có nhiều nguy cơ tim mạch kèm theo, phổ biến nhất là xơ vữa động mạch. Nguyên nhân thường đi kèm với việc tăng LDL-C, tăng cholesterol toàn phần, tăng triglycerid và đồng thời giảm HDL-C.
Một số trường hợp người bệnh có sẵn các yếu tố của bệnh tim mạch, bệnh chuyển hóa trong người (đái tháo đường, tăng huyết áp… ), đã có bệnh tim mạch do xơ vữa (nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, bệnh động mạch ngoại biên,..) nên duy trì ngưỡng cholesterol toàn phần thấp theo khuyến cáo điều trị sẽ an toàn hơn.
Bản chất của cholesterol là lipid (mọi người thường hay hiểu là “mỡ”). Cholesterol máu cao là yếu tố gây lắng đọng, hình thành mảng bám trong thành mạch, khiến lòng động mạch xơ cứng, hẹp dần và cản trở dòng máu di chuyển trong cơ thể. Tình trạng này được gọi là xơ vữa động mạch.
Khối xơ vữa trong lòng mạch sẽ tiếp tục tăng dần theo thời gian, khiến lượng máu đến tim bị giảm, gây thiếu máu cơ tim cục bộ. Khi tim không có đủ lượng máu nuôi cần thiết, người bệnh có biểu hiện đau thắt ngực, đau ngực trái lan sang cánh tay, mệt mỏi, khó thở khi hoạt động cường độ cao…
Đặc biệt, khi khối xơ vữa vỡ ra, cục máu đông có thể hình thành trong lòng mạch hoặc mảng xơ vữa di chuyển trong máu, tắc nghẽn mạch máu khác, gây nhồi máu cơ tim cấp (nếu chẹn mạch máu ở tim) hoặc một cơn đột quỵ (nếu chẹn mạch máu ở não). Nếu không được cấp cứu kịp thời, nguy cơ tổn thương tim, não vĩnh viễn hoặc thậm chí tử vong.
Ngoài ra, bệnh động mạch ngoại biên (PDA) cũng liên quan đến nguyên nhân cholesterol cao, xơ vữa động mạch các chi (thường là chi dưới), gây đau, tê bì tay chân hoặc loét, hoại tử.
Yếu tố di truyền có thể là nguyên nhân khiến chỉ số cholesterol cao, đặc biệt khi gia đình có nhiều người mắc nhồi máu cơ tim, xơ vữa động mạch, đau thắt ngực, tăng huyết áp… Nguyên nhân liên quan đến một loại gen có khả năng điều hòa, chuyển hóa chất béo và cholesterol. Các gen này di truyền từ bố mẹ sang con, một số trường hợp rối loạn di truyền ngăn cơ thể loại bỏ LDL-C, gây tăng cholesterol máu gia đình.
Ăn nhiều thức ăn nhanh, đồ chiên rán, dầu mỡ là xu hướng của xã hội bận rộn, không chú trọng cân bằng dinh dưỡng. Các loại thực phẩm này chứa nhiều chất béo bão hòa, chất béo trans (trans fat) làm tăng cholesterol LDL (mỡ xấu) và giảm cholesterol HDL (mỡ tốt), thúc đẩy mảng xơ vữa phát triển.
Một cơ thể thiếu vận động sẽ không thể đốt cháy mỡ dư thừa, công thêm chế độ ăn uống nhiều chất béo, dẫn đến “nạp” nhiều hơn “tiêu thụ”, người bệnh đối diện với các hệ lụy như béo phì, đái tháo đường…
Người bệnh nên tập thể dụng thường xuyên để giảm lượng cholesterol xấu (LDL) và tăng lượng cholesterol tốt (HDL). Tốt nhất mỗi người nên tập 30 phút/ngày, mỗi tuần 5 ngày và không nên nghỉ quá 2 ngày liên tiếp.
Trên thực tế, người gầy với một chế độ ăn không hợp lý cũng có thể gặp tình trạng cholesterol tăng cao. Tuy nhiên, thừa cân, béo phì vẫn là một nguyên nhân cholesterol cao phổ biến.
Hiện nay, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ béo phì tăng nhanh nhất trên thế giới. Đằng sau đó là nguyên nhân do chế độ ăn uống kém khoa học, thiếu vận động, lạm dụng rượu bia…
Hút thuốc lá làm tăng mỡ nội tạng và nguy cơ mắc bệnh mạn tính như đái tháo đường, cao huyết áp, tim mạch, ung thư phổi… Nicotin có trong thuốc lá còn liên quan trực tiếp đến tình trạng giảm cholesterol tốt và tích tụ cholesterol xấu, ảnh hưởng đến quá trình đào thải cholesterol ra khỏi cơ thể, làm tăng triglyceride, dẫn đến xơ vữa động mạch.
Rượu bia làm tăng hấp thu và giảm đào thải chất béo, đặc biệt ở nam giới có tình trạng béo bụng, vòng eo >90 cm.
Lạm dụng rượu bia còn dẫn đến rối loạn sử dụng rượu, gan bị tổn thương và giảm tốc độ đào thải chất béo xấu ra khỏi cơ thể, khiến nồng độ cholesterol tăng cao.
>>> Xem thêm: 12 cách giảm cholesterol trong máu hiệu quả một cách tự nhiên
Như đã trình bày ở trên, cholesterol là một loại lipid tồn tại trong cơ thể với nhiều chức năng và vai trò khác nhau. Sự tăng cholesterol trong máu là kết quả của quá trình tích lũy theo thời gian, khi ngưỡng cholesterol tăng cao trong thời gian dài mà không có những biện pháp can thiệp kịp thời.
Cholesterol tăng trong máu thường không có triệu chứng, đây là chỉ là “tiền tố” của rất nhiều bệnh lý sau này, phổ biến là tăng huyết áp, xơ vữa mạch máu, nhồi máu cơ tim, đột quỵ… Thông thường, người ta chỉ phát hiện tăng cholesterol máu qua thăm khám định kỳ hoặc khám bệnh lý tim mạch kèm theo.
Với người khỏe mạnh trên 20 tuổi, các chuyên gia khuyến cáo nên kiểm tra lipid máu ít nhất 5 năm/lần, hoặc nhiều hơn từ 6-12 tháng/lần với những nhóm đối tượng có nguy cơ cao như:
Đặc biệt, các dấu hiệu về cơn đau thắt ngực, đau khi hoạt động gắng sức, đau tim, mệt mỏi, khả năng thực hiện các hoạt động sinh hoạt hàng ngày kém… là dấu hiệu không thể bỏ qua. Người bệnh cần thăm khám sớm với bác sĩ tại BVĐK Tâm Anh để được kiểm tra và can thiệp kịp thời, đúng cách.
Chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát được tình trạng cholesterol cao. Đơn giản nhất là việc bắt đầu thay đổi từ lối sống, bằng cách:
Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị cholesterol cao tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Cholesterol tăng cao trong máu có thể chưa tác động đến sức khỏe hiện tại nhưng lại là một vấn đề nguy hại theo thời gian, ảnh hưởng đến chức năng tim mạch và cả tính mạng người bệnh. Để đạt hiệu quả điều trị, người bệnh cần phối hợp chặt chẽ với bác sĩ và chủ động thay đổi lối sống của mình.
