8 cách phân biệt sốt phát ban và sốt xuất huyết cần tham khảo

Phân biệt sốt phát ban và sốt xuất huyết là vấn đề quan trọng, khi cả hai bệnh lý này có những triệu chứng ban đầu khá tương đồng. Vậy làm sao phân biệt sốt phát ban và sốt xuất huyết để chủ động trong xử lý, đi khám và điều trị?

Hiểu về sốt phát ban và sốt xuất huyết

Có thể phân biệt sốt phát ban và sốt xuất huyết vì nguyên nhân gây ra hai căn bệnh này là khác nhau, cụ thể:

1. Nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là do virus Dengue gây ra, lây lan từ người bệnh sang người khỏe mạnh thông qua trung gian truyền bệnh là muỗi cái thuộc chi Aedes mang virus. Loài muỗi thường gặp nhất là Aedes aegypti (muỗi vằn) hoặc muỗi hổ châu Á. Chu trình lây nhiễm bắt đầu khi muỗi cái Aedes hút máu người nhiễm virus Dengue, virus này sẽ ủ bệnh trong cơ thể muỗi khoảng 8 đến 11 ngày, sau đó truyền bệnh khi muỗi đốt người khỏe mạnh.

Cần lưu ý rằng có bốn loại virus Dengue khác nhau có thể gây bệnh sốt xuất huyết. Dù đã hồi phục sau khi nhiễm một loại virus và có miễn dịch lâu dài với loại virus đó, nhưng người bệnh vẫn có khả năng bị nhiễm lại bởi một trong ba loại virus khác. Việc mắc sốt xuất huyết lần thứ hai, thứ ba hoặc thứ tư có thể làm tăng nguy cơ phát triển sốt xuất huyết nặng.

2. Nguyên nhân gây bệnh sốt phát ban

Cách phân biệt sốt phát ban và sốt xuất huyết một phần đến từ nguyên nhân gây bệnh sốt phát ban như:

• Các loại virus thường gây phát ban bao gồm:
  • Virus HHV-6 (Human herpesvirus 6) gây bệnh ban đỏ
  • Virus sởi (Morbillivirus)
  • Virus rubella (Rubella virus)
  • Virus HHV-7 (Human herpesvirus 7)
  • Virus thủy đậu (Varicella-zoster virus)
  • Virus quai bị (Mumps virus)
  • Virus viêm gan B (Hepatitis B virus)
  • Virus viêm gan C (Hepatitis C virus)
  • COVID-19 (Coronavirus)
  • Parvovirus B19 gây ban đỏ nhiễm khuẩn
  • Coxsackievirus A16 gây bệnh tay, chân, miệng
  • Virus HIV gây suy giảm miễn dịch ở người
  • Virus EBV (Epstein-Barr virus) gây bệnh tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn
  • …
• Vết côn trùng cắn: Một số trường hợp sốt phát ban có thể do vết cắn của các loại côn trùng như bọ chét, chấy, rận… hoặc ấu trùng mò gây bệnh sốt mò.
• Các tác nhân khác: Mặc dù bệnh sốt phát ban chủ yếu do virus gây ra, nhưng bệnh cũng có thể xuất phát từ vi khuẩn hoặc các yếu tố gây dị ứng.

Cách phân biệt sốt phát ban và sốt xuất huyết

Cách nhận biết sốt phát ban và sốt xuất huyết qua các triệu chứng chính:

• Sốt phát ban:
  • Sốt cao xuất hiện đầu tiên, sau đó phát ban mịn, sáng, không nổi lên da khi hết sốt.
  • Có thể kèm theo ho, sổ mũi và đau họng.
  • Phát ban biến mất nhanh chóng, không để lại vết tích.
  • Ít khi xảy ra tình trạng chảy máu.
• Sốt xuất huyết:
  • Sốt cao đột ngột và liên tục, khó hạ.
  • Đau nhức toàn thân, đau sau hốc mắt, cơn đau đầu dữ dội.
  • Phát ban có thể xuất hiện dày đặc sau khi sốt vài ngày.
  • Có dấu hiệu xuất huyết như chảy máu cam, chảy máu chân răng hoặc các nốt chấm đỏ dưới da không biến mất, hồi phục chậm khi kéo căng da.

Nếu có bất kỳ triệu chứng nghi ngờ nào, đặc biệt là sốt cao kèm theo các dấu hiệu xuất huyết, cần liên hệ với bác sĩ chuyên khoa ngay lập tức. Phân biệt sốt phát ban và sốt xuất huyết sớm, xác định chính xác những điểm khác nhau giữa sốt phát ban và sốt xuất huyết đóng vai trò rất quan trọng trong việc đưa ra phương pháp chăm sóc, điều trị phù hợp.

Để phân biệt sốt xuất huyết và sốt phát ban, có thể dựa vào các triệu chứng và đặc điểm riêng biệt của từng bệnh. Một số điểm khác biệt quan trọng giữa hai bệnh này, gồm:

Nội dung so sánh	Sốt phát ban	Sốt xuất huyết
Thời gian ủ bệnh	Khoảng một tuần.	Khoảng 4 đến 10 ngày sau khi bị muỗi đốt.
Đặc điểm sốt	Sốt cao (trên 38 độ C) ngay khi nhiễm bệnh, có thể lên đến 39-40 độ C. Có thể hạ sốt trước khi phát ban xuất hiện, sốt   từng cơn…	Sốt cao (trên 39 độ C) đột ngột… có thể lên đến 40-40.5 độ C đối với trường hợp nặng. Sốt cao liên tục trong 3-4 ngày đầu và khó giảm với thuốc hạ sốt paracetamol. Sau vài ngày sốt cao, thân nhiệt có thể bắt đầu giảm, đây là giai đoạn nguy hiểm.
Xuất huyết	Hiếm gặp.	Thường gặp. Các triệu chứng bao gồm: chảy máu cam, chảy máu chân răng, xuất huyết dưới da, xuất huyết tiêu hóa, xuất huyết âm đạo… Mắt và da có thể đỏ. Trường hợp nặng có thể lẫn máu trong nước tiểu, phân hoặc dịch nôn…
Phát ban	Phổ biến. Ban đỏ mịn, sáng và ít nổi lên trên da, gồm các đốm nhỏ màu đỏ, một số đốm có vòng trắng nhỏ bao quanh, lan rộng từ ngực, bụng, lưng sang cánh tay, cổ tay, chân và mặt.(1) Xuất hiện sau khi giảm sốt, có thể biến mất trong vài giờ hoặc vài ngày.	Phổ biến. Triệu chứng do tình trạng xuất huyết dưới da gây ra. Thường xuất hiện sau từ 2 đến 3 ngày kể từ khi sốt khởi phát. Sau từ 3 đến 4 ngày, các nốt phát ban sẽ liên tục xuất hiện nhiều hơn và ngày càng dày đặc. Sau khi biến mất có thể gây ngứa và để lại những vết bong vảy khó chịu.
Đau nhức cơ thể	Có thể mệt mỏi, đau họng, nghẹt mũi, sổ mũi…	Mệt mỏi, thậm chí suy kiệt, lừ đừ, đau đầu, đau nhức xương khớp và cơ bắp, chân tay có thể lạnh…
Viêm họng ho	Thường gặp. Xuất hiện đồng thời với triệu chứng sốt cao.	Ít gặp. Có thể đau rát họng, ho…
Chán ăn	Không phổ biến. Biểu hiện ở mức độ nhẹ, có thể ăn uống bình thường nhưng bị thay đổi khẩu vị, ăn không ngon.	Thường gặp. Biểu hiện ở mức độ nghiêm trọng, thậm chí người bệnh không thể ăn, có thể cần truyền dịch qua đường tĩnh mạch.
Triệu chứng đi kèm	Có thể ho, sổ mũi, nghẹt mũi, đau họng, đôi khi có tiêu chảy nhẹ, sưng hạch khu vực đầu, mặt, cổ, kết mạc mắt đỏ, viêm, chảy nước mắt, sưng mí mắt (ít gặp và thường nhẹ)…	Có thể buồn nôn, nôn mửa liên tục, tiêu chảy (có thể nặng, phân đen hoặc có máu), mất nước, sưng mí mắt nặng do xuất huyết giác mạc (ít gặp), đau bụng dữ dội và tiểu ít (dấu hiệu cảnh báo nặng)…
Mức độ nguy hiểm	Hiếm khi gây biến chứng nguy hiểm. Hầu hết là bệnh lành tính, tự khỏi sau khoảng 5 ngày nếu được chăm sóc đúng cách.	Có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như sốt xuất huyết dạng nặng, viêm não, đột quỵ, chảy máu nặng, giảm huyết áp đột ngột do sốc, suy tim, suy thận, viêm đường hô hấp, tràn dịch màng phổi, phù phổi cấp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thai nhi, thậm chí tử vong nếu không được chẩn đoán, chăm sóc và điều trị kịp thời. Bệnh có nguy cơ trở nặng vào ngày thứ 3 và 4.

Cách chăm sóc và điều trị tại nhà

Đối với những trường hợp sốt phát ban và sốt xuất huyết nhẹ, người bệnh vẫn nên đến bệnh viện để bác sĩ khám, điều trị và tư vấn một số cách chăm sóc tại nhà phù hợp.

1. Chăm sóc người bệnh sốt phát ban

• Theo dõi và điều trị triệu chứng:
  • Khi người bệnh bị sốt cao (trên 38 độ C ở sốt phát ban, 38-39 độ C ở giai đoạn khởi phát hoặc lên đến 39-40 độ C từng cơn), có thể sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol theo chỉ định của bác sĩ. (2)
  • Nếu phát ban gây ngứa ngáy, có thể sử dụng các loại kem hoặc thuốc bôi ngoài da theo khuyến cáo của bác sĩ để giảm ngứa.
  • Dùng paracetamol hoặc NSAIDs theo chỉ định có thể giúp giảm đau nhức cơ thể.
  • Có thể dùng khăn mát chườm lên trán, nách, bẹn để giúp hạ nhiệt cho người bệnh, làm giảm cảm giác khó chịu.
• Chăm sóc tại nhà:
  • Người bệnh cần được nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể phục hồi.
  • Đảm bảo người bệnh uống đủ nước để tránh mất nước do sốt, có thể bù nước bằng dung dịch Oresol (ORS) pha đúng theo hướng dẫn.
  • Cần đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý để tăng cường sức đề kháng.
  • Giữ gìn vệ sinh cá nhân, cố gắng không gãi các nốt phát ban để tránh gây nhiễm trùng hoặc sẹo.

Hầu hết các trường hợp sốt phát ban do virus thông thường là lành tính và sẽ tự khỏi sau khoảng 5 đến 7 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, việc phân biệt sốt phát ban và sốt xuất huyết, theo dõi các dấu hiệu và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ là rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho người bệnh.

2. Chăm sóc người bệnh sốt xuất huyết nhẹ tại nhà

• Theo dõi chặt chẽ các triệu chứng:
  • Cần theo dõi sát sao các biểu hiện của bệnh, đặc biệt là diễn tiến của sốt, các dấu hiệu xuất huyết và các triệu chứng khác như đau đầu, đau cơ, đau khớp, buồn nôn, nôn…
  • Khi người bệnh sốt cao (trên 39 độ C, có thể lên đến 40.5 độ C đối với trường hợp nặng), có thể sử dụng thuốc hạ sốt paracetamol đơn chất theo chỉ định của bác sĩ. Không tự ý sử dụng các loại thuốc hạ sốt khác như aspirin hoặc efferalgan.(3)
  • Giai đoạn nguy hiểm của sốt xuất huyết thường bắt đầu sau khi sốt giảm, do đó, việc theo dõi các dấu hiệu cảnh báo là rất quan trọng.
• Chăm sóc tại nhà:
  • Nghỉ ngơi đầy đủ, đảm bảo bù đủ nước và điện giải vì các triệu chứng như sốt cao, nôn mửa và tiêu chảy (nếu có) có thể gây mất nước.
  • Có thể bổ sung thêm nước ép trái cây tươi như cam, chanh, dưa hấu… để cung cấp vitamin và khoáng chất.
  • Có thể kết hợp với các biện pháp hạ sốt vật lý như chườm mát ở trán, nách, bẹn…
  • Do chán ăn thường gặp ở người bị sốt xuất huyết, nên việc cung cấp dinh dưỡng dễ tiêu hóa và đủ chất cũng là yếu tố quan trọng để hỗ trợ hệ miễn dịch.

Ngay cả khi các triệu chứng ban đầu có vẻ nhẹ, người bệnh vẫn cần được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán để có hướng dẫn chăm sóc người bệnh sốt xuất huyết phù hợp và biện pháp can thiệp kịp thời, phát hiện sớm các dấu hiệu sốt xuất huyết chuyển nặng.

Khi nào cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện?

• Trường hợp nghi ngờ sốt xuất huyết:
  • Đưa người bệnh đi khám ngay nếu có dấu hiệu cảnh báo nặng, thường xuất hiện sau khi hết sốt như:
    • Đau bụng dữ dội, nôn ói liên tục.
    • Chảy máu bất thường ở nướu, mũi, phân, nước tiểu, dịch nôn.
    • Bầm tím, xuất huyết dưới da.
    • Khó thở, thở nhanh, mệt mỏi, bồn chồn.
  • Ngoài ra, người bệnh cần nhập viện ngay nếu:
    • Sốt kèm theo dấu hiệu cảnh báo, đặc biệt sau khi đến vùng dịch.
    • Giảm tiểu cầu, xuất huyết nghiêm trọng, sốc, suy tạng.
    • Trẻ nhỏ có dấu hiệu bất thường như quấy khóc, chán ăn, tiêu chảy nhiều.
    • Chân và tay lạnh, mạch yếu, huyết áp tụt.
    • Biến chứng sốt xuất huyết nặng như viêm não, suy tim, suy thận, phù phổi cấp.
  • Trường hợp nghi ngờ sốt phát ban:
    • Mặc dù sốt phát ban thường lành tính, người bệnh nên đến bệnh viện nếu có các dấu hiệu bất thường hoặc khi bệnh trở nặng.
    • Nếu có dấu hiệu nhiễm trùng da như sốt cao, vết ban chảy mủ, sưng đỏ, đau.
    • Việc phân biệt nốt phát ban và nốt xuất huyết rất quan trọng, nếu không chắc chắn đó là sốt phát ban hay sốt xuất huyết, cần nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế để được chẩn đoán.

Cách phòng bệnh sốt phát ban và sốt xuất huyết

Phòng ngừa bệnh sốt phát ban và sốt xuất huyết là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe. Một số biện pháp người bệnh có thể tham khảo, gồm:

1. Phòng bệnh sốt phát ban

• Tiêm phòng vắc-xin:
  • Tiêm vắc-xin dự phòng các bệnh do siêu vi gây ra như cúm mùa, thủy đậu, sởi, quai bị, Rubella, viêm gan B, viêm gan A, tiêu chảy do Rotavirus, viêm não Nhật Bản B… là cách để giảm nguy cơ phát ban do virus.
• Vệ sinh cá nhân và môi trường sống:
  • Luôn vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát và ngăn nắp.
  • Rửa tay thường xuyên, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
  • Tránh chạm vào mắt, mũi, miệng, vì đây là những “con đường” để virus và các mầm bệnh khác xâm nhập vào cơ thể.
  • Vệ sinh các bề mặt thường xuyên chạm vào, chẳng hạn như tay nắm cửa, vòi nước và mặt bàn…
• Tránh tiếp xúc với người bệnh:
  • Cách ly và để trẻ em ở nhà khi bị bệnh vì các bệnh gây sốt phát ban rất dễ lây lan trong môi trường như nhà trẻ, mẫu giáo, trường học…
  • Giữ khoảng cách với những người đang bị bệnh, không chạm vào đồ vật mà họ đã chạm vào.
• Các biện pháp khác:
  • Hạn chế di chuyển đến những nơi đang có dịch bệnh.
  • Nếu đang mắc bệnh, hãy thực hiện các biện pháp để tránh lây virus cho người khác, chẳng hạn như tránh tiếp xúc gần với mọi người, che mũi và miệng khi ho hoặc hắt hơi, nghỉ ngơi tại nhà.

2. Phòng bệnh sốt xuất huyết

• Ngăn chặn muỗi sinh sản và xâm nhập vào nhà:
  • Hạn chế môi trường sống và sinh sản của muỗi bằng cách đổ hết nước đọng trong các đồ vật như chậu hoa, khay nước, lốp xe cũ, chai lọ…
  • Thường xuyên vệ sinh, dọn dẹp các đồ dùng cá nhân và môi trường sống của gia đình.
  • Ít nhất mỗi tuần một lần, dọn dẹp và đổ hết nước đọng trong các vật chứa nước như chậu cây, bát kê đồ ăn cho vật nuôi hoặc bình hoa.
  • Đậy kín các vật chứa nước khi không sử dụng.
  • Đóng kín cửa và cửa sổ, đặc biệt là vào buổi sáng sớm, chiều tối muộn, khi muỗi hoạt động nhiều nhất.
• Sử dụng các sản phẩm chống muỗi:
  • Dùng các loại kem, xịt chống muỗi có sẵn trên thị trường để hỗ trợ bảo vệ cơ thể.
  • Có thể sử dụng đèn bắt muỗi trong nhà.
  • Sử dụng các loại thuốc diệt muỗi đúng cách, không xịt lên da.
  • Mặc quần áo dài tay và dài ống khi ở nhà hoặc ra ngoài để giảm sự tiếp xúc của da với muỗi, từ đó giảm thiểu nguy cơ bị muỗi đốt.
  • Dùng màn chống muỗi để bảo vệ cơ thể khi đi ngủ, cả ban ngày lẫn ban đêm.
• Tiêm phòng vắc-xin:.
  • Tiêm phòng vắc-xin là công cụ hiệu quả để phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết, giảm thiểu nguy cơ bệnh tiến triển nặng nếu không may mắc phải. Ngoài ra, ngăn ngừa muỗi đốt và kiểm soát quần thể muỗi vẫn là các phương pháp chính để ngăn chặn sự lây lan của sốt xuất huyết.
  • Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt vắc-xin Dengvaxia cho những người từ 9 đến 16 tuổi đã từng mắc sốt xuất huyết và sống ở các vùng lãnh thổ, các quốc gia nơi sốt xuất huyết phổ biến.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Phân biệt sốt phát ban và sốt xuất huyết là điều cần thiết để có phương pháp xử lý đúng, kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm. Cần chú ý đến các triệu chứng, nghỉ ngơi đầy đủ và đi khám bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường.