Các dấu hiệu bệnh tim giai đoạn cuối và các yếu tố thúc đẩy bệnh

Bệnh tim giai đoạn cuối là tình trạng tim không còn khả năng bơm máu hiệu quả để đáp ứng nhu cầu của cơ thể, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Ở giai đoạn này, người bệnh cần được theo dõi, điều trị tích cực và cần sự hỗ trợ chăm sóc từ phía gia đình.

Bệnh tim giai đoạn cuối là như thế nào?

Bệnh tim giai đoạn cuối hay còn gọi là suy tim giai đoạn cuối. Theo phân độ suy tim NYHA, suy tim có 4 mức độ và suy tim giai đoạn cuối là suy tim độ 4. Đây là tình trạng tim đã suy yếu đến mức không thể bơm đủ máu để duy trì các hoạt động cơ bản của cơ thể. Ở giai đoạn này, người bệnh thường xuyên cảm thấy khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi, mệt mỏi, nặng nề và không thể thực hiện các hoạt động đơn giản hàng ngày.

Người bệnh thường phải nhập viện nhiều lần trong năm để điều trị các đợt suy tim cấp và các biến chứng. Chất lượng cuộc sống bị ảnh hưởng nghiêm trọng do các triệu chứng khó chịu và những hạn chế trong sinh hoạt hàng ngày. Giai đoạn này, người bệnh cần được chăm sóc y tế chuyên sâu, liên tục cùng với sự hỗ trợ từ gia đình. Điều trị ở giai đoạn này thường tập trung vào việc giảm nhẹ các triệu chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống nhằm kéo dài thời gian sống còn cho người bệnh.

Các dấu hiệu bệnh tim giai đoạn cuối

Những dấu hiệu của bệnh tim giai đoạn cuối thường xuất hiện rõ và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, bao gồm:

• Khó thở nặng ngay cả khi nghỉ ngơi hoặc nằm xuống, người bệnh thường phải ngồi thẳng hoặc có nhiều gối kê để dễ thở hơn. Tình trạng khó thở kịch phát về đêm khiến người bệnh thường xuyên tỉnh giấc, làm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, tình thần người bệnh.
• Thường xuyên mệt mỏi và giảm khả năng vận động, thậm chí khó thực hiện cả những hoạt động nhẹ nhàng như đi lại trong nhà hay tự mặc quần áo. Người bệnh có thể cảm thấy kiệt sức sau khi thực hiện bất kỳ hoạt động thể chất nào, dù là nhỏ nhất.
• Phù ở cẳng chân, mắt cá chân và bàn chân do tình trạng ứ dịch. Phù có thể lan lên đến bụng, bộ phận sinh dục và các cơ quan nội tạng, gây cảm giác đầy bụng và khó chịu.
• Đau ngực thường xuyên và cảm giác tim đập không đều, có thể kèm theo chóng mặt hoặc ngất xỉu. Các cơn đau thường xuất hiện bất ngờ và có thể kéo dài, không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường.
• Thay đổi màu sắc da, đặc biệt là ở môi và đầu ngón tay chân có thể chuyển sang màu xanh tím do thiếu oxy. Người bệnh có thể nhận thấy da lạnh, nhợt nhạt, đặc biệt là ở các chi.
• Rối loạn tâm lý như lo âu, trầm cảm và cảm giác bất lực do không thể thực hiện các hoạt động bình thường. Những thay đổi tâm lý này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình điều trị và phục hồi của người bệnh.

Khi nào nên được hỗ trợ y tế?

Bệnh tim giai đoạn cuối là tình trạng vô cùng nghiêm trọng, đòi hỏi sự theo dõi sát sao và chăm sóc y tế liên tục. Người bệnh tim giai đoạn cuối cần được đưa đến bệnh viện ngay khi có các triệu chứng nghiêm trọng như:

• Đau ngực dữ dội hoặc đau tăng đột ngột kèm theo vã mồ hôi lạnh.
• Khó thở trầm trọng, nhất là khi nằm phải ngồi dậy để thở.
• Tim đập nhanh hoặc không đều.
• Khi các hoạt động hàng ngày bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
• Mệt mỏi đến kiệt sức ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Khó khăn khi nằm phẳng để ngủ, phải gối cao đầu.
• Khi có dấu hiệu suy tim tiến triển.
• Phù nề ở chân, mắt cá chân tăng và lan rộng.
• Bụng chướng và khó thở.
• Giảm lượng nước tiểu.
• Tăng cân đột ngột do tích nước. (1)

Các yếu tố thúc đẩy đi đến bệnh tim giai đoạn cuối

Bệnh tim giai đoạn cuối là kết quả của một quá trình tích lũy nhiều yếu tố nguy cơ và tổn thương tim kéo dài, không được điều trị thích hợp bao gồm:

1. Yếu tố tuổi tác

Khi già đi, tim cũng lão hóa và suy giảm chức năng một cách tự nhiên. Sau tuổi 65, nguy cơ suy tim tăng lên do các tế bào cơ tim suy yếu, mạch máu vôi hóa và các van tim trở nên cứng hơn, làm giảm hiệu quả bơm máu của tim.

Các bệnh tim như bệnh van tim, bệnh cơ tim hay rối loạn nhịp tim không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, chúng sẽ tiến triển nặng dần. Sự chậm trễ trong điều trị khiến tổn thương tim tích lũy theo thời gian, cuối cùng dẫn đến suy tim không hồi phục.

2. Không kiểm soát các bệnh nền liên quan tim mạch

Không kiểm soát tốt các bệnh như tăng huyết áp, đái tháo đường và rối loạn lipid máu sẽ gây tổn thương liên tục cho tim. Những bệnh này làm tăng gánh nặng cho tim, khiến cơ tim phải làm việc quá tải trong thời gian dài và dần dần suy yếu không hồi phục.

3. Không điều trị các bệnh tim tiến triển

Suy tim, bệnh van tim, bệnh cơ tim hay rối loạn nhịp tim không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ tiến triển nặng dần. Chậm trễ trong điều trị sẽ khiến tổn thương tim nặng dần theo thời gian, thúc đẩy suy tim đi đến giai đoạn cuối.

4. Lối sống không lành mạnh thời gian dài

Thói quen hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, ít vận động và chế độ ăn nhiều chất béo, muối trong thời gian dài sẽ gây tổn thương mạch máu và cơ tim. Những thói quen này còn làm tăng nguy cơ béo phì, cao huyết áp và đái tháo đường, tạo thành vòng xoáy bệnh lý ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tim mạch.

5. Biến chứng của các vấn đề tim mạch nghiêm trọng

Nhồi máu cơ tim để lại sẹo trên cơ tim, làm giảm khả năng co bóp và bơm máu của tim. Nếu nhồi máu cơ tim xảy ra nhiều lần hoặc diện tổn thương rộng, tim sẽ dần mất khả năng hoạt động hiệu quả. Các biến chứng khác như viêm cơ tim, nhiễm trùng van tim cũng có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho cơ tim.

Tiêu chí chẩn đoán đánh giá bệnh nhân bị bệnh tim giai đoạn cuối

Để đánh giá bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối, bác sĩ sẽ cần dựa vào nhiều tiêu chí khác nhau bao gồm:

• Triệu chứng lâm sàng: Người bệnh thường xuyên khó thở nặng ngay cả khi nghỉ ngơi hoặc gắng sức nhẹ (NYHA độ III-IV), mệt mỏi nặng nề không thể thực hiện hoạt động hàng ngày, phù nặng ở chi dưới và các khoang thanh mạc, cơn đau ngực dai dẳng không đáp ứng với điều trị.
• Chẩn đoán cận lâm sàng: Được đánh giá dựa trên phân suất tống máu thất trái (LVEF), nồng độ BNP hoặc NT-proBNP, suy giảm chức năng thận, độ lọc cầu thận.
• Về diễn biến bệnh: Bệnh nhân thường có nhiều đợt nhập viện trong 6-12 tháng gần đây, không đáp ứng với điều trị tối ưu và cần hỗ trợ thuốc vận mạch liên tục.
• Yếu tố nguy cơ: Thường gặp ở người cao tuổi, có nhiều bệnh đồng mắc đi kèm như đái tháo đường, suy thận, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, kèm theo suy dinh dưỡng và rối loạn nhịp tim phức tạp.
• Các tiêu chí khác bao gồm: Không còn khả năng can thiệp phẫu thuật hoặc đang chờ ghép tim, chất lượng cuộc sống suy giảm nghiêm trọng và phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc.

Người bị bệnh tim giai đoạn cuối sống được bao lâu?

Thời gian sống của bệnh nhân bị bệnh tim giai đoạn cuối thường dao động từ 6 – 12 tháng nếu không được ghép tim, tuy nhiên có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, tình trạng bệnh nền và khả năng đáp ứng với điều trị. Trong giai đoạn này, người bệnh thường phải nhập viện nhiều lần để điều trị các đợt cấp và biến chứng, đồng thời cần được theo dõi y tế chặt chẽ.

Lúc này, các phương pháp điều trị tập trung vào kiểm soát triệu chứng, giảm thiểu các cơn đau và khó thở. Đồng thời, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh thông qua chăm sóc giảm nhẹ. Người bệnh nhân cần được hỗ trợ toàn diện từ đội ngũ y tế đa chuyên khoa, bao gồm bác sĩ tim mạch, điều dưỡng chuyên môn và chuyên gia chăm sóc giảm nhẹ. Ngoài ra, sự quan tâm chăm sóc và hỗ trợ từ gia đình, người thân sẽ giúp cải thiện tinh thần và duy trì chất lượng cuộc sống cho người bệnh trong giai đoạn này.

Điều trị bệnh tim giai đoạn cuối như thế nào?

Đối với bệnh nhân bệnh tim giai đoạn cuối, các phương pháp can thiệp chủ yếu hướng duy trì và kéo dài sự sống cho người bệnh. Hai phương pháp can thiệp chính cho người bệnh ở giai đoạn này là đặt thiết bị hỗ trợ thất trái và ghép tim.

• Thiết bị cấy ghép hỗ trợ tâm thất trái (LVAD): Thiết bị được cấy vào cơ thể, hỗ trợ chức năng bơm máu, giúp người bệnh duy trì các hoạt động sinh hoạt cơ bản và cải thiện chất lượng cuộc sống. Bên cạnh đó, máy khử rung tim cấy ghép (ICD) có khả năng phát hiện các rối loạn nhịp tim nguy hiểm, tự động phát ra các xung điện để chuyển nhịp tim về trạng thái bình thường, ngăn ngừa đột tử.
• Ghép tim: Là lựa chọn điều trị cuối cùng khi các biện pháp khác không còn hiệu quả. Tuy nhiên, người bệnh có thể phải chờ lâu để có được quả tim hiến tặng phù hợp và phải đáp ứng nhiều yêu cầu nghiêm ngặt về điều kiện sức khỏe của người nhận. Ca ghép tim thành công có thể mang lại cuộc sống mới cho người bệnh với chất lượng được cải thiện vượt bậc và thời gian sống kéo dài hơn.

Cách chăm sóc bệnh nhân bị bệnh tim giai đoạn cuối

Người bị bệnh tim giai đoạn cuối cần được chăm sóc đặc biệt của người nhà và đội ngũ y tế nhằm giúp đảm bảo chất lượng cuộc sống tốt nhất có thể cho người bệnh.

• Theo dõi và đánh giá thường xuyên các dấu hiệu sinh tồn như huyết áp, nhịp tim, nhịp thở của người bệnh giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời.
• Gia đình hỗ trợ người bệnh uống thuốc đủ và đúng giờ, đồng thời chuẩn bị sẵn thuốc cấp cứu, theo dõi và ghi nhận các tác dụng phụ có thể xảy ra để có hướng xử trí kịp thời.
• Người nhà nên xây dựng thực đơn cho bệnh nhân bị bệnh tim giai đoạn cuối theo hướng dẫn của bác sĩ. Bữa ăn nên được chia nhỏ, thức ăn dễ tiêu hóa và đảm bảo đầy đủ dưỡng chất, tránh các thực phẩm chế biến sẵn có nhiều muối và chất bảo quản.
• Hỗ trợ người bệnh thực hiện các hoạt động thể chất nhẹ nhàng, cân đối với thời gian nghỉ ngơi theo tình trạng sức khỏe của người bệnh.
• Gia đình và bạn bè nên dành thời gian trò chuyện, lắng nghe người bệnh để giúp duy trì tinh thần lạc quan và ý chí vượt qua bệnh tật.
• Người chăm sóc cần lưu sẵn các số điện thoại cần thiết, chuẩn bị túi đồ dùng cần thiết và nắm rõ các dấu hiệu cần cấp cứu để có thể xử trí kịp thời.
• Phối hợp chặt chẽ với đội ngũ y tế thông qua việc duy trì lịch khám định kỳ và tuân thủ các chỉ định điều trị là nền tảng của quá trình chăm sóc. Việc thường xuyên cập nhật tình trạng sức khỏe và tham gia các buổi tư vấn sẽ giúp nâng cao hiệu quả điều trị và chăm sóc.

Câu hỏi thường gặp

1. Còn cơ hội tăng tiên lượng sống với bệnh tim giai đoạn cuối không?

Bệnh nhân bị bệnh tim giai đoạn cuối vẫn có thể kéo dài được thời gian sống thông qua tuân thủ điều trị nghiêm ngặt, có sự hỗ trợ chăm sóc tốt từ gia đình, kết hợp chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh. Các phương pháp can thiệp như cấy ghép thiết bị hỗ trợ tim, thiết bị tái đồng bộ tim và các liệu pháp thuốc mới cũng có thể giúp kéo dài thời gian sống cho người bệnh.

2. Ghép tim có tăng tuổi thọ cho người bị bệnh tim giai đoạn cuối không?

Ghép tim được xem là tiêu chuẩn vàng cho những bệnh nhân bị bệnh tim giai đoạn cuối không đáp ứng với liệu pháp điều trị nội khoa. Tỷ lệ sống sót của người bệnh sau 1 năm được ghép tim là 79%, sau 5 năm là 65% và sau 10 năm là 45%. Tuy nhiên, không phải tất cả bệnh nhân đều đủ điều kiện hoặc có thể tiếp cận được phương pháp này.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:

Người bệnh tim giai đoạn cuối và người thân cần được trang bị đầy đủ kiến thức về các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm để có thể ứng phó kịp thời. Bên cạnh việc tuân thủ điều trị và tái khám định kỳ, gia đình nên hỗ trợ người bệnh thực hiện lối sống lành mạnh, chế độ ăn phù hợp và thoải mái về tâm lý để giúp tăng hiệu quả điều trị.