Viêm khớp sau chấn thương: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Viêm khớp sau chấn thương là hiện tượng phổ biến, có thể xuất hiện ở mọi đối tượng. Vậy tình trạng này có nguy hiểm không, phương pháp điều trị như thế nào và làm cách nào để phòng ngừa viêm khớp do chấn thương?

Viêm khớp sau chấn thương là gì?

Viêm khớp sau chấn thương (Post-traumatic arthritis – PTA) là tình trạng khớp bị viêm sau các chấn thương liên quan đến thành phần của khớp như dây chằng, sụn chêm, sụn khớp, xương dưới sụn …

Viêm khớp có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, ở bất kỳ khớp nào và có thể phát triển từ bất kỳ chấn thương vật lý cấp tính nào như thể thao, tai nạn, té ngã… hay các chấn thương lặp đi lặp lại hoặc thừa cân. Theo thống kê, PTA chiếm đến khoảng 12% trong tất cả các trường hợp bị thoái hóa khớp và tiền sử chấn thương cũng thường được tìm thấy ở người bị viêm khớp mạn tính. (1)

Cơ chế hình thành viêm khớp sau chấn thương

Sinh lý bệnh của viêm khớp sau chấn thương chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Tuy nhiên tình trạng này có thể liên quan đến một loạt các yếu tố, bao gồm: khuynh hướng di truyền, các cơ chế cơ sinh học và các cơ chế viêm.

Ngay sau chấn thương, cơ thể sẽ xuất hiện thay đổi về mặt sinh học ở sụn và các cấu trúc khớp khác (sụn chêm, dây chằng, xương dưới sụn, màng hoạt dịch). Các thay đổi này có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và cách thức hình thành tế bào viêm.

Mặt khác, các chấn thương ban đầu có thể gây tổn thương sụn, màng hoạt dịch, dây chằng, gân, xương… dẫn đến kích hoạt phản ứng viêm trong cơ thể. Sau đó, các tế bào miễn dịch sẽ phát hiện và di chuyển đến khu vực bị chấn thương để loại bỏ mô chết, ngăn ngừa sự nhiễm trùng khớp. Quá trình này tiết ra các chất trung gian như cytokine, chemokine và chất oxy hóa gây nên cảm giác sưng viêm, đau, nóng khớp.

Phản ứng viêm khớp sau chấn thương được coi là quá trình tạm thời nhằm hỗ trợ sửa chữa và tiêu hóa mô, nhưng nếu tình trạng viêm không được kiểm soát đúng cách có thể dẫn đến viêm khớp mạn tính và các biến chứng như nhiễm trùng khớp, chảy máu bất thường, hình thành huyết khối, hoại tử xương, teo cơ, biến dạng khớp, giảm hoặc mất chức năng khớp…

Triệu chứng viêm khớp do chấn thương thường gặp

Viêm khớp thường chỉ nhận biết được sau khi đã xuất hiện các triệu chứng như:

1. Đau khớp và sưng viêm

Đau nhức, khó chịu là triệu chứng phổ biến nhất của viêm khớp sau chấn thương. Cơn đau do viêm có thể đến đột ngột hoặc âm ỉ trong thời gian dài. Bên cạnh đau nhức thì người bệnh có thể cảm nhận được tình trạng sưng viêm quanh khớp.

2. Cứng khớp, giảm khả năng vận động

Một triệu chứng thường gặp khác của viêm khớp sau chấn thương là cứng khớp. Nguyên nhân do người bệnh không hoạt động vùng khớp bị thương trong thời gian dài, gây cứng khớp và khó vận động. Tình trạng đau nhức cũng khiến người bệnh “sợ” vận động, từ đó tăng nguy cơ cứng khớp. Ngoài ra các tế bào viêm, máu trong khớp sẽ tạo thuận lợi cho quá trình hình thành mô sơ sợi, gây co rút phần mềm làm cứng khớp sau này …

3. Biến dạng khớp

Trường hợp viêm khớp kéo dài, không được can thiệp y tế kịp thời có thể gây biến dạng khớp do cấu trúc và liên kết của khớp bị ảnh hưởng sau khi mất sụn, tổn thương dây chằng, đứt gân, mất cân bằng cơ…

Yếu tố tăng nguy cơ

Người bệnh cần lưu ý một số yếu tố dưới đây để hạn chế tình trạng viêm khớp sau chấn thương: (2)

• Tuổi tác: Khi chúng ta già đi, cấu trúc sụn khớp bị lão hóa và suy giảm chức năng, dẫn đến việc khớp dễ bị tổn thương hơn.
• Giới tính: Nam giới thường có xu hướng bị thương do tham gia những hoạt động có thể dẫn đến chấn thương xương khớp.
• Di truyền: Người mang một số gen đặc biệt cũng là một trong những yếu tố tăng nguy cơ viêm khớp do chấn thương.
• Cân nặng: Những người bị thừa cân hoặc béo phì sẽ tạo gánh nặng lên khung xương khớp, chấn thương từ đó có thể nặng hơn, tạo phản ứng viêm lớn, do đó khả năng bị viêm khớp sau chấn thương sẽ cao hơn bình thường
• Mức độ chấn thương: Mức độ nghiêm trọng của chấn thương khớp là nguyên nhân chính của chứng viêm khớp sau khi bị chấn thương. Chấn thương càng nặng thì khả năng mắc chứng viêm khớp sau chấn thương càng cao.
• Hoạt động: Người làm các công việc đặc thù, thường xuyên lặp đi lặp lại một động tác hoặc sử dụng lực khớp nhiều, nguy cơ viêm khớp sẽ cao hơn bình thường.
• Bệnh lý: Các bệnh như viêm khớp dạng thấp, bệnh lupus ban đỏ… có thể xúc tác cho sự phát triển của yếu tố gây viêm sau chấn thương.

Những vị trí thường gặp viêm khớp sau chấn thương

Viêm khớp sau chấn thương có thể xuất hiện ở bất kỳ khớp nào trên cơ thể, thường gặp là: (3)

• Khớp gối
• Khớp cổ chân
• Khớp vai
• Khớp háng

Khi nào người bệnh cần đến gặp bác sĩ?

Thông thường, viêm khớp sau chấn thương sẽ tự phục hồi sau khoảng 2 – 3 tháng. Tuy nhiên, một số trường hợp, tình trạng viêm khớp có thể kéo dài lâu hơn hoặc phát triển nặng hơn trong thời gian ngắn. Để đảm bảo an toàn, người bệnh cần đến gặp trực tiếp nếu xuất hiện các triệu chứng sau:

• Đau âm ỉ kéo dài hoặc đau nhức dữ dội quanh vùng khớp bị thương
• Sưng, nóng, đỏ vùng da bên ngoài
• Khó cử động khớp hoặc cứng khớp
• Khớp có dấu hiệu biến dạng, bộ phận bị thương có hình dạng khác hơn bình thường
• Cảm giác phần khớp bị lỏng lẻo, mất ổn định
• Xuất hiện âm thanh lạ khi chuyển động các khớp bị viêm như lạo xạo, lục cục

Cách chẩn đoán viêm khớp sau chấn thương

Trước tiên, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra sơ bộ để đánh giá tình trạng bên ngoài của khớp như sưng đau, nóng đỏ, phạm vi chuyển động của khớp. Đồng thời, khai thác các thông tin liên quan như tiền sử bệnh lý, thời gian chấn thương và xuất hiện triệu chứng viêm.

Sau đó, tùy vào mục đích chẩn đoán, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện một số phương pháp cận lâm sàng. Đối với chẩn đoán viêm khớp sau chấn thương, phương pháp chẩn đoán phổ biến nhất là xét nghiệm hình ảnh, bao gồm:

• Chụp X-quang: Đây là phương pháp cơ bản, phổ biến, giúp xác định mức độ tổn thương trong xương khớp sau chấn thương.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Trường hợp cần xác định chính xác mức độ tổn thương, đặc biệt khi có gãy xương phạm khớp, bác sĩ có thể yêu cầu chụp CT. Phương pháp này có khả năng ghi lại hình ảnh sắc nét, chi tiết hơn về xương và mô quanh khớp hơn so với chụp X-quang.
• Chụp cộng hưởng từ MRI: Phương pháp này cho phép quan sát rõ ràng hơn các chấn thương phần mềm của khớp như: dây chằng, sụn chêm, sụn khớp, gân cơ …. giúp bác sĩ phát hiện các tổn thương không thể nhìn thấy từ chụp X-quang hay chụp CT.

Phương pháp điều trị viêm khớp sau chấn thương

Sau khi có kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp nhằm điều trị triệu chứng và ngăn ngừa sự phát triển của tế bào viêm thông qua các phương pháp sau: (4)

• Chườm lạnh: Chườm lạnh là phương pháp giúp giảm sưng đau hiệu quả. Người bệnh có thể thực hiện chườm lạnh theo hướng dẫn của bác sĩ khoảng 15 – 20 phút mỗi lần để cải thiện triệu chứng viêm khớp sau chấn thương.
• Dùng thuốc: Thuốc giảm đau, thuốc chống viêm không steroid (NSAID), thuốc corticosteroid hoặc thuốc chống viêm steroid, thuốc kháng sinh, các chất chống kích ứng tự nhiên…
• Tập vật lý trị liệu: Bác sĩ sẽ xây dựng các bài tập vật lý triệu liệu phù hợp với tình trạng bệnh và thể trạng của người bệnh nhằm cải thiện lưu thông máu, tăng cường sức mạnh và cải thiện tính linh hoạt cho vùng xương khớp bị tổn thương. Hiện ở các cơ sở y tế lớn, quá trình vật lý trị liệu được hỗ trợ bởi các thiết bị, máy móc hiện đại, cho phép nâng cao hiệu quả điều trị và tránh các tổn thương có thể gặp phải.
• Nẹp: Đeo nẹp giúp cố định và giảm áp lực lên khớp, từ đó giúp vùng khớp bị viêm nhanh lành hơn.
• Phẫu thuật: Phương pháp này chỉ nên thực hiện khi tình trạng viêm khớp quá nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chức năng khớp và các cơ quan lân cận. Bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật loại bỏ tế bào viêm, sửa chữa gân, hợp nhất khớp hoặc thậm chí là thay khớp.

Ngoài ra, người bệnh cần điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt và vận động phù hợp theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa để cải thiện tình trạng bệnh lý. Đặc biệt, tuyệt đối không tự ý mua và sử dụng các loại thuốc khi chưa được sự cho phép của bác sĩ, tránh các phản ứng phụ và biến chứng nguy hiểm khi dùng sai thuốc hoặc thiếu/quá liều thuốc.

Cách phòng ngừa viêm khớp sau chấn thương

Viêm khớp sau chấn thương không thể phòng ngừa hoàn toàn nhưng có thể hạn chế nguy cơ hình thành và phát triển tình trạng bệnh thông qua các cách dưới đây:

1. Điều trị chấn thương đúng cách

Sau chấn thương, người bệnh cần thăm khám, tuân thủ kế hoạch điều trị của bác sĩ chuyên khoa. Tuyệt đối không chủ quan hoặc dùng “mẹo” để chữa trị bởi việc chậm trễ trong điều trị hoặc điều trị sai cách có thể khiến tình trạng bệnh trầm trọng hơn.

2. Duy trì cân nặng phù hợp

Thừa cân, béo phì có thể gây áp lực lên khớp, đặc biệt là các khớp chịu tải trọng lớn như hông, gối… Đặc biệt là sau chấn thương, các cấu trúc này có thể không hoạt động khỏe mạnh như bình thường, việc gia tăng áp lực từ cân nặng có thể tăng nguy cơ viêm khớp. Do đó, người bệnh cần duy trì cân nặng phù hợp để bảo vệ sức khỏe xương khớp.

3. Phòng ngừa chấn thương, té ngã

Bạn cần cẩn trọng trong các hoạt động thường ngày, đặc biệt tránh các loại vận động, hoạt động thể dục thể thao cường độ cao, tác động mạnh lên cơ xương khớp. Ngoài ra, bạn cần trang bị đầy đủ các thiết bị bảo vệ khi tham gia các hoạt động nhằm phòng tránh chấn thương, té ngã.

4. Bảo vệ khớp khi vận động

Trong quá trình vận động thể chất, người bệnh cần chủ động bảo vệ khớp bằng cách trang bị đồ bảo hộ phù hợp. Tránh các hoạt động có thể gây va đập mạnh hoặc các hoạt động yêu cầu thực hiện lặp đi lặp lại một động tác nhiều lần.

5. Thăm khám định kỳ sau khi gặp chấn thương

Sau khi chấn thương, người bệnh cần tích cực thăm khám định kỳ theo lịch hẹn. Việc khám định kỳ giúp tầm soát, phát hiện tình trạng viêm khớp, từ đó đưa ra hướng xử lý phù hợp, tránh để bệnh tiến triển nặng, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Để được tư vấn thông tin các bệnh lý về cơ xương khớp hoặc đặt lịch khám trước, hãy liên hệ với Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh qua thông tin dưới đây:

Viêm khớp sau chấn thương là hiện tượng phổ biến, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi đối tượng nếu không được can thiệp kịp thời. Sau chấn thương, người bệnh cần tuân thủ kế hoạch điều trị, đồng thời chủ động thông báo với bác sĩ chuyên khoa nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường liên quan đến vùng khớp bị tổn thương.