Huyết áp là một trong những chỉ số quan trọng giúp đánh giá tình trạng sức khỏe. Những yếu tố nào làm thay đổi chỉ số này? Làm thế nào để kiểm soát con số ở mức ổn định và phòng ngừa huyết áp thay đổi bất lợi cho sức khỏe?
Huyết áp là áp lực của máu tác động lên thành động mạch khi tim bơm máu vào động mạch. Huyết áp được tạo ra do tương tác giữa lực co bóp của tim và sức cản của động mạch, giúp vận chuyển máu đi khắp cơ thể, cung cấp oxy và các chất dinh dưỡng cho các cơ quan duy trì hoạt động của cơ thể.
Đơn vị đo huyết áp là mi-li-mét thủy ngân, viết tắt là mmHg. Trị số đo được thể hiện bằng hai chỉ số:
Để đáp ứng các hoạt động thường ngày, huyết áp phải được duy trì ở mức sinh lý thích hợp. Khi trị số này vượt ra khỏi giới hạn sinh lý này, nó sẽ gây ra các vấn đề về sức khỏe, đặc biệt là nguy cơ dẫn đến những bệnh lý nguy hiểm liên quan đến tim, não và thận.
Huyết áp cao gây ra các biến chứng như: đột quỵ cấp, nhồi máu cơ tim cấp, suy thận cấp, phù phổi cấp, bóc tách động mạch chủ… Về lâu dài, chỉ số ở mức cao dẫn đến suy tim, bệnh tim thiếu máu cục bộ, bệnh thận mạn… ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tâm thần.
Huyết áp thấp không đảm bảo tưới máu cho hoạt động của các cơ quan, nếu không được điều trị, cũng tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm như suy giảm chức năng thần kinh, tổn thương não, tim, thận, thậm chí tử vong.
Huyết áp không phải lúc nào cũng giữ nguyên một trị số, mà thay đổi liên tục để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Số đo tại các thời điểm khác nhau có thể không giống nhau, nhưng vẫn nằm trong mức sinh lý bình thường. Khi vận động, tập luyện thể dục, làm công việc nặng hoặc phấn khích… chỉ số này sẽ tăng lên. Ngược lại, khi nghỉ ngơi, đặc biệt là khi ngủ, chỉ số sẽ thấp hơn.
Bên cạnh đó, có nhiều yếu tố khác từ môi trường bên ngoài cũng có thể ảnh hưởng khiến chỉ số này có sự dao động liên tục. Do đó, trị số huyết áp dao động suốt cả ngày là điều bình thường nếu vẫn trong giới hạn sinh lý.
Tình trạng chỉ số tăng hoặc giảm so với mức bình thường có thể do nhiều yếu tố ảnh hưởng đến huyết áp, bao gồm yếu tố bên trong cơ thể và những yếu tố từ bên ngoài.
Những yếu tố bên trong cơ thể ảnh hưởng đến chỉ số này như:
Chế độ ăn uống thiếu khoa học như ăn mặn (nhiều muối), nhiều dầu mỡ, uống nhiều rượu bia, hút thuốc lá. Sống và làm việc trong môi trường nhiều áp lực, thường xuyên trong trạng thái căng thẳng, lười vận động. Như vậy, chúng ta cần có trạng thái tinh thần vui vẻ, chế độ sinh hoạt khoa học, thường xuyên vận động sẽ giúp duy trì huyết áp ổn định.
Huyết áp thấp là khi chỉ số tâm thu dưới 90mmHg hoặc tâm trương dưới 60mmHg. Tình trạng này được chia thành 2 loại là: bệnh mạn tính và hạ huyết áp đột ngột. Đây là triệu chứng của nhiều bệnh và có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, đặc biệt là người cao tuổi. (2)
Xem thêm: Huyết áp 90/60 có thấp không? Có bình thường không?
Người có chỉ số huyết áp bình thường sẽ dao động trong các giới hạn sau: Chỉ số tâm thu từ 90-129 mmHg, thường từ 110-129 mmHg và tâm trương từ 60 – 84 mmHg, thường từ 70-84 mmHg được coi là nằm trong phạm vi bình thường. Nếu kết quả đo của bạn nằm trong mức độ này, nên tiếp tục duy trì các thói quen sinh hoạt tốt cho tim như tuân thủ về chế độ ăn uống, tập luyện, nghỉ ngơi.
Chỉ số tâm thu từ 130-139 mmHg và/hoặc chỉ số tâm trương từ 85-89 mmHg là mức tiền tăng huyết áp. Vấn đề này thường không có triệu chứng cụ thể, do đó, nên thường xuyên đo lại tại nhà hoặc đến bệnh viện kiểm tra theo định kỳ để sớm phát hiện và có biện pháp điều trị, giúp đưa chỉ số về mức bình thường.
Chỉ số tâm thu từ 140-150 mmHg và/hoặc tâm trương từ 90-99 mmHg được xếp vào THA độ 1. Ở giai đoạn này, người bệnh phải đến cơ sở y tế để có chế độ điều trị thích hợp, sẽ ngăn ngừa chỉ số tiến triển đến mức cao hơn.
THA độ 2 là khi chỉ số tâm thu từ 160-179 mmHg và/hoặc tâm trương từ 110-109 mmHg thường xuyên.
THA độ 3 khi chỉ số đo tâm thu ≥ 180mmH và/hoặc ≥ 110 mmHg đối với chỉ số tâm trương.
Trong trường hợp bệnh từ cấp độ 2, nhất là độ 3, bệnh nhân có thể đã có tổn thương cơ quan đích như tim, não, thận do tác động của mức huyết áp cao lâu ngày. Việc trị liệu bao gồm thay đổi lối sống và uống thuốc hạ áp. Bệnh nhân phải nghiêm túc tuân thủ trị liệu, để ngăn ngừa các tác hại của bệnh.
Vấn đề này xảy ra khi chỉ số tâm thu từ trên 140 mmHg và tâm trương dưới 90 mmHg, thường gặp ở bệnh nhân lớn tuổi.
Bạn có thể tự đo chỉ số này tại nhà hoặc đến bệnh viện để được nhân viên y tế đo chính xác. Ngoài ra người bệnh có thể mang thiết bị Holter huyết áp 24h giúp theo dõi trong suốt 24 giờ đồng hồ.
Đo và theo dõi tại nhà giúp phát hiện chỉ số tăng bất thường ở người không mắc bệnh trước đó, theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị. Tự đo tại nhà có thể một đến hai lần/ngày, hoặc khi có các dấu hiệu nghĩ liên quan đến tăng chỉ số này. Cần phải ghi chép lại trị số sau mỗi lần đo. Khi tự đo tại nhà, nên thực hiện theo các bước như sau:
Máy Holter huyết áp 24h giúp theo dõi các chỉ số theo hình thức tự động và hoạt động liên tục trong một khoảng thời gian nhất định, thường là từ 24-48 giờ. Đây là cách theo dõi tình trạng bệnh tại nhà một cách tự động, đơn giản và hiệu quả. Có thể đo và ghi lại kết quả ngay cả khi người bệnh không có triệu chứng, lúc đang sinh hoạt hoặc đang nghỉ ngơi.
Nếu các chỉ số thay đổi bất thường, nhất là có triệu chứng kèm theo như nhức đầu, chóng mặt, đau ngực… trước tiên bạn cần ngừng công việc đang làm lại, đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được thăm khám. Tùy thuộc vào nguyên nhân mà bạn sẽ nhận được chế độ điều trị thích hợp.
Tùy thuộc vào mức chỉ số của bạn là cao hay thấp, bác sĩ sẽ có chỉ định phương pháp kiểm soát thích hợp. Điều quan trọng là người bệnh tăng cần điều trị kết hợp giữa việc dùng thuốc hạ áp theo chỉ định của bác sĩ với việc thay đổi lối sống khoa học để ổn định lâu dài. Lối sống khoa học bao gồm chế độ ăn uống khoa học, thói quen vận động thường xuyên mỗi ngày, nghỉ ngơi hợp lý và tránh căng thẳng, áp lực quá mức trong công việc và gia đình.
Để chỉ số huyết áp luôn được kiểm soát ổn định, tránh tình trạng thay đổi ảnh hưởng đến sức khỏe, bạn nên áp dụng một số điều chỉnh trong lối sống như:
Người có chỉ số thay đổi bất thường, nên rèn thói quen vận động thể lực đều đặn, thực hiện các bài tập vừa sức giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, thúc đẩy khả năng lưu thông máu cho cơ thể. Đồng thời, duy trì lối sống lạc quan, vui vẻ, tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng quá mức, tránh thức khuya. Ngừng hút thuốc lá, giảm lượng rượu bia cũng là cách giúp kiểm soát huyết áp.
Mỗi người nên chủ động trong việc theo dõi chỉ số này tại nhà hoặc thăm khám định kỳ tại bệnh viện. Điều này sẽ giúp sớm phát hiện con số báo động bất thường, kịp thời có biện pháp khắc phục, ngăn ngừa tình trạng chỉ số quá thấp hoặc quá cao, ảnh hưởng đến sức khỏe.
Với một người trưởng thành dưới 40 tuổi, chưa mắc bệnh, nên kiểm tra huyết áp ít nhất 3-5 năm/lần. Nếu bị béo phì, thừa cân, mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, suy thận và trên 40 tuổi nên kiểm tra ít nhất 1 năm/ lần. Đặc biệt, đối với người có chí số cao, nên kiểm tra tại nhà ít nhất 1 lần mỗi ngày.
Nếu tự đo tại nhà ghi nhận các chỉ số tâm thu hoặc tâm trương thường xuyên thấp hoặc cao quá so với mức bình thường là 120/80mmHg, bạn nên đến gặp bác sĩ để kiểm tra chuyên sâu. Hoặc khi có triệu chứng bất thường như chóng mặt, da môi và tay tím tái, người ớn lạnh, đổ nhiều mồ hôi, rối loạn nhịp tim, ngất xỉu… nên nhanh chóng đến bệnh viện để thăm khám, kiểm tra kỹ. (4)
Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ có tay nghề cao, giàu kinh nghiệm, trang bị hệ thống máy móc hiện đại giúp tầm soát và điều trị bệnh huyết áp hiệu quả.
Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ chuyên khoa tim mạch tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách có thể liên hệ theo thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Việc theo dõi huyết áp là vô cùng quan trọng giúp phát hiện, điều trị để ổn định chỉ số, kiểm soát tốt các bệnh liên quan. Mỗi gia đình có thể tự trang bị thiết bị đo tại nhà, kết hợp điều chỉnh về dinh dưỡng, sinh hoạt và thăm khám sức khỏe đều đặn để duy trì con số ở mức khỏe mạnh.
