Vitamin A là gì? Vai trò tác dụng, liều dùng và bổ sung

Cùng với các vitamin thiết yếu khác, vitamin A tham gia vào quá trình điều hòa sinh lý và những tác dụng quan trọng khác với cơ thể. Vậy vitamin A là gì? Vitamin A có tác dụng gì?

Vitamin A là gì?

Vitamin A là vi chất thiết yếu đối với sinh lý tự nhiên của cơ thể, thuộc nhóm vitamin tan trong chất béo (dầu). Cơ thể không thể tự tổng hợp vitamin A mà cần được bổ sung thông qua nguồn thực phẩm hàng ngày.

Dược đồ sử dụng	Qua đường miệng
Công thức hóa học	C20 H30 O
Khối lượng phân tử	286.4516
Điểm nóng chảy	62-64o C

Các loại vitamin A

Vitamin A được phân thành 3 loại:

• Vitamin A đã chuyển hóa có trong thịt, cá, sữa… cơ thể có thể sử dụng trực tiếp từ thực phẩm.
• Vitamin A tiền chất có nguồn gốc từ rau củ quả, sẽ chuyển hóa sau khi đi vào cơ thể.
• Vitamin A bổ sung có trong các loại thực phẩm chức năng, là sự kết hợp giữa vitamin A chuyển hóa và vitamin A tiền chất với tỉ lệ thích hợp.

Vitamin A có tác dụng gì đối với sức khỏe?

Dưới đây là những tác dụng chính của vitamin A đối với sức khỏe con người nói chung:

1. Vitamin A giúp bảo vệ đôi mắt

Vitamin A là vi chất có lợi và rất cần thiết cho thị lực. Chế độ ăn uống hàng ngày cung cấp đủ lượng vitamin A giúp cho đôi mắt sáng khỏe, hạn chế nguy cơ gây ra một số bệnh về mắt như quáng gà, thoái hóa điểm vàng, khô mắt… Bị thiếu vitamin A nghiêm trọng có thể dẫn đến mù lòa.

Vitamin A còn là thành phần quan trọng của rhodopsin – một loại protein có khả năng hấp thụ ánh sáng trong tế bào võng mạc, vitamin A có thể giúp mắt nhìn rõ hơn trong điều kiện ánh sáng yếu. (1)

2. Hỗ trợ giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư

Hỗ trợ giảm nguy cơ mắc một số bệnh ung thư là một trong những tác dụng của vitamin A nhờ vào đặc tính chống oxy hóa. Vitamin A góp phần bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của các gốc tự do, ức chế sự phát triển của tế bào ung thư vú, ung thư bàng quang, ung thư buồng trứng…

3. Vitamin A hỗ trợ hệ thống miễn dịch khỏe mạnh

Vitamin A tham gia vào chức năng hệ thống miễn dịch bằng cách kích thích phản ứng bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng. Vitamin A có liên quan đến việc tạo ra một số tế bào (bao gồm cả tế bào lympho B và lympho T). Có thể nói, vitamin A là trung tâm của phản ứng miễn dịch, bảo vệ cơ thể và chống lại bệnh tật. (2)

4. Bôi vitamin A tốt cho da

Vitamin A có thể giải quyết một số vấn đề về da như ngăn ngừa lão hóa sớm, thúc đẩy tái tạo tế bào, giảm nếp nhăn, chống lại tác hại từ tia UV… Ngoài ra, vitamin A còn giúp làm sáng và đều màu da, hỗ trợ các tế bào trên da khỏe mạnh hơn và trồi lên bề mặt.

5. Vitamin A hỗ trợ sức khỏe xương

Công dụng của vitamin A quan trọng đối với sức khỏe xương. Cung cấp đủ lượng vitamin A theo khuyến nghị của chuyên gia giúp xương phát triển bình thường. Tuy nhiên, thừa vitamin A có thể đẩy nhanh quá trình tái hấp thu xương, khiến tăng nguy cơ gãy xương.

6. Vitamin A cần thiết cho khả năng sinh sản và phát triển của thai nhi

Vitamin A là vi chất quan trọng đối với sức khỏe sinh sản, đồng thời cần thiết cho sự phát triển của tinh trùng và trứng. Vitamin A cũng tham gia vào sự phát triển và duy trì mô của thai nhi.

Tác dụng phụ nếu hấp thụ quá nhiều vitamin A

Nếu lượng vitamin A nạp vào cơ thể vượt mức cần thiết thì có thể gây ra một vài tác dụng phụ sau:

• Thường gặp: Đau đầu, buồn ngủ, buồn nôn, tiêu chảy, kích ứng da, thường xuyên bị nhầm lẫn, phấn khích bất thường, đau khớp và xương, chảy máu nướu, tầm nhìn đôi…
• Hiếm gặp: Sốt, nứt da, co giật, da nhạy cảm với ánh nắng mặt trời, rụng tóc, tiểu nhiều vào ban đêm, tăng lượng nước tiểu, vàng da, cáu gắt… Đây là những tác dụng phụ nguy hiểm, cần liên hệ bác sĩ ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường.

Để tránh tác dụng phụ của việc sử dụng vitamin A quá liều, việc tìm hiểu và đáp ứng đủ nhu cầu vitamin A của cơ thể là rất quan trọng.

Nhu cầu vitamin A của cơ thể là bao nhiêu?

Lượng vitamin A khuyến nghị hàng ngày là mức tiêu thụ trung bình đủ để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của đa số người khỏe mạnh. Dựa vào lượng vitamin A khuyến nghị, mỗi người có thể lập kế hoạch ăn uống đầy đủ dinh dưỡng hoặc tham khảo ý kiến của chuyên gia.

Nhu cầu khuyến nghị vitamin A (mcg RAE/ngày) (3)

Cách bổ sung vitamin A

1. Bổ sung vitamin A thông qua chế độ ăn

Cơ thể không thể tự tổng hợp vitamin A, vì vậy cần được bổ sung thông qua chế độ ăn uống hàng ngày. Có nhiều nguồn thực phẩm dồi dào vitamin A, đặc biệt là gan động vật, lòng đỏ trứng, cà rốt, ớt chuông, rau bina…

Cần kết hợp nhiều loại thực phẩm giàu vitamin A trong bữa ăn hàng ngày để cung cấp đủ lượng dưỡng chất cần thiết. Lựa chọn thực phẩm nào hoặc chế biến ra sao sẽ tùy thuộc vào sở thích của mỗi người. Tuy nhiên, cần lưu ý chế biến đúng cách để tránh làm bay hơi các vitamin có trong thực phẩm.

2. Bổ sung vitamin A bằng đường uống

Đối với những người gặp khó khăn trong việc hấp thụ vitamin A từ thực phẩm, có thể sử dụng thực phẩm chức năng để bổ sung vitamin A bằng đường uống. Viên uống bổ sung vitamin A thường được bào chế ở dạng viên nang mềm, có thể dùng vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày. Các thực phẩm khác không ảnh hưởng tác dụng của viên bổ sung vitamin A. Nên dùng viên uống bổ sung vitamin theo liều dùng được bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng chỉ định.

Chỉ định và chống chỉ định sử dụng vitamin A

1. Chỉ định

Bác sĩ có thể chỉ định dùng vitamin A bổ sung cho một vài nhóm đối tượng sau khi cân nhắc:

• Phụ nữ mang thai và đang cho con bú
• Người có chế độ ăn uống không cân đối
• Người gặp vấn đề về hấp thụ vitamin A từ thực phẩm
• Trẻ em và trẻ vị thành niên
• Người cao tuổi

Những đối tượng này cần bổ sung vitamin A để đảm bảo các hoạt động bình thường của cơ thể. Tuy nhiên, cần tuân thủ theo đúng liều lượng đã được chỉ định.

2. Chống chỉ định

Không chỉ định sử dụng vitamin A cho trẻ em dưới 6 tháng tuổi. Vì trẻ em còn đang bú sữa mẹ đã được bổ sung lượng vitamin A cần thiết cho cơ thể. Riêng đối với trẻ dưới 3 tuổi, việc bổ sung vitamin A cần có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.

Tương tác thuốc của vitamin A

Vitamin A có thể tương tác với một vài loại thuốc nếu sử dụng cùng thời điểm:

• Thuốc chống đông máu: Dùng chung viên uống vitamin A với loại thuốc này có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.
• Thuốc gây độc cho gan: Kết hợp với vitamin A có thể làm tăng nguy cơ tổn thương gan, dẫn đến bệnh về gan.
• Thuốc điều trị ung thư (Targretin): Dùng chung với vitamin A làm tăng nguy cơ gặp phải tác dụng phụ của thuốc, như ngứa hoặc khô da.
• Thuốc giảm cân: Có thể làm giảm khả năng hấp thụ vitamin A từ thực phẩm của cơ thể.
• Thuốc điều trị bệnh về da: Kết hợp với vitamin A dễ gây ra tác dụng phụ.
• Thuốc kháng sinh: Dùng chung thuốc kháng sinh với vitamin A có thể làm tăng huyết áp nội sọ.

Để tránh tương tác thuốc ảnh hưởng sức khỏe, nên tham khảo ý kiến bác sĩ thông tin các loại thuốc đang dùng trước khi dùng vitamin A.

Quên liều hoặc quá liều vitamin A

• Quên 1 liều vitamin A thường không gây ảnh hưởng đáng kể, nên bổ sung liều đã quên càng sớm càng tốt. Nhưng nếu thời điểm nhớ ra liều đã quên quá gần với thời gian dùng liều tiếp theo, hãy bỏ qua. Lưu ý không dùng gấp đôi liều đã quy định.
• Trường hợp dùng quá liều vitamin A cần nhanh chóng đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám và điều trị.

Vitamin A và các vấn đề thường gặp

1. Thiếu vitamin A

Thiếu vitamin A là tình trạng cung cấp không đủ lượng vitamin A cần thiết cho cơ thể, gây ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch và các triệu chứng điển hình ở mắt như:

• Khô mắt, ngứa hoặc đau mắt
• Thị lực yếu, khả năng nhìn kém vào ban đêm
• Nhiễm trùng, khô da, ngứa da
• Trẻ em bị chậm phát triển
• Tăng nguy cơ vô sinh
• Bị thiếu vitamin A nghiêm trọng có thể dẫn đến mù lòa

Nhìn chung, các triệu chứng của tình trạng thiếu vitamin A thường dễ bị nhầm lẫn với một số bệnh lý khác. Vì vậy, nên sớm liên hệ với bác sĩ để được kiểm tra sức khỏe và tư vấn cách điều trị.

2. Thừa vitamin A

Tình trạng thừa vitamin A thường xảy ra đối với các trường hợp dùng quá liều vitamin A, có thể gây ra ngộ độc cấp tính hoặc mãn tính. Biểu hiện điển hình là vàng da, nhức đầu hoặc chóng mặt, nôn ói, đau bụng… Ở một số trường hợp khác, da có thể có dấu hiệu bị bong, tóc rụng, da thô ráp, mắt khô và môi bị nứt…

Lưu ý khi bổ sung vitamin A

• Dùng vitamin A đúng liều và đúng cách;
• Theo dõi tình trạng sức khỏe sau khi dùng vitamin A;
• Để xác định bản thân có bị thiếu vitamin và cần bổ sung hay không, nên đến gặp bác sĩ và trao đổi chi tiết;
• Không nên lạm dụng vitamin A để tránh dẫn đến ngộ độc;
• Không bổ sung vitamin A cho trẻ dưới 6 tháng tuổi;
• Bổ sung vitamin A cho trẻ đủ 6 tháng đến dưới 3 tuổi cần được theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ;
• Nên lưu ý khi sử dụng vitamin A chung với một số loại thuốc khác để tránh gây ra tình trạng tương tác thuốc.

Để kiểm tra định lượng vitamin A trong cơ thể, mỗi người nên đến bệnh viện như Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để thăm khám. Bệnh viện chuyên về xét nghiệm định lượng vitamin và tư vấn chế độ ăn uống, bổ sung phù hợp cho mọi đối tượng. Dựa vào độ tuổi, giới tính và thể trạng, bác sĩ sẽ đưa ra lời khuyên về chế độ ăn uống an toàn, giúp nâng cao sức khỏe. Ngoài ra, bệnh viện còn đầu tư vào hệ thống máy móc hiện đại để tối ưu quá trình thăm khám và điều trị.

Hãy liên hệ Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 thông qua thông tin sau:

Vitamin A có vai trò quan trọng đối với sức khỏe, nên bổ sung đúng cách nếu phát hiện cơ thể bị thiếu vitamin A. Trước khi bổ sung vitamin, hãy tham vấn ý kiến của bác sĩ.